Φωτογραφία: Νικόλας Κοκοβλής
Οι δυο αυτές χρονιές, αυτή και η προηγούμενη, θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν χρονιές ορόσημο για τους καλλιτέχνες στην Ελλάδα. Δεν είναι μόνο ότι στοχοποιήθηκαν από την κυβέρνηση, που τους άφησε χωρίς δουλειά, αναιτιολόγητα για το μεγαλύτερο χρονικό διάστημα μεταξύ όλων των εργαζομένων που υπέστησαν τις συνέπειες της διαχείρισης της πανδημίας, ενώ τους άφησε και χωρίς επαρκή στήριξη. Είναι και ότι αποτέλεσαν τους εργαζόμενους που συσπειρώθηκαν και κινητοποιήθηκαν εναντίον αυτής της κατάφωρα και ασφυκτικά άδικης μεταχείρισης με φαντασία, διάρκεια και ένταση, τη στιγμή που όλη η κοινωνία στεκόταν μουδιασμένη. Είναι και ότι εν μέσω αυτής της συνθήκης αποτέλεσαν τους εργαζόμενους που πήραν τη σκυτάλη από τη σπουδαία Σοφία Μπεκατώρου και ξετύλιξαν το κουβάρι της βίας που βιώνουν στον χώρο σπουδών και δουλειάς τους. Κάθε μέρα και πιο πολλοί και πολλές, κάθε μέρα και πιο αποφασισμένοι και πιο αλληλέγγυες, με σωματεία αφυπνισμένα που ανέλαβαν δράση και έπραξαν αυτό που οφείλουν να πράττουν τα συντεχνιακά και συνδικαλιστικά όργανα.
Για κάθε στάλα σκοταδιού που στάζει από τις αποκαλύψεις στο χώρο του θεάματος αλλά και της κοινωνίας ευρύτερα, μια αχτίδα ανατέλλει από τις δημόσιες τοποθετήσεις, στάσεις και δράσεις των ανθρώπων του πολιτισμού. Αν και ατύχησαν να εμπίπτουν στην αρμοδιότητα ενός κυβερνητικού στελέχους, της κ. Μενδώνη, για την οποία η μόνη υπερασπιστική γραμμή που εκφράστηκε, απέναντι στο πλειοψηφικό κύμα εργαζομένων στο χώρο του πολιτισμού που ζητά την παραίτησή της, είναι ότι συνεργάστηκε άψογα με άλλα υπουργεία, ότι πέτυχε να απεμπλέξει την επένδυση στο Ελληνικό και μια επιστολή στήριξης 56 ανθρώπων που στη συντριπτική τους πλειοψηφία είναι διορισμένοι από εκείνη σε κρατικές θέσεις ή σχετίζονται με το υπουργείο Πολιτισμού, ωστόσο οι άνθρωποι του πολιτισμού δεν διχάζονται, δεν σιωπούν.
Μετά την απολύτως αποτυχημένη προσπάθεια απόσεισης της κυβερνητικής πολιτικής ευθύνης με τη συνέντευξη Τύπου της υπουργού Πολιτισμού την προηγούμενη εβδομάδα, το Σωματείο Ελλήνων Ηθοποιών δημοσιοποίησε ανακοίνωση στην οποία, μεταξύ άλλων, επισημαίνει: «Είδαμε την Υπουργό χθες, να μιλά για "κράτος δικαίου" και σεβασμό στη Δικαιοσύνη και λίγες στιγμές μετά η ίδια να κατονομάζει τον πρώην διευθυντή του Εθνικού Θεάτρου, χαρακτηρίζοντάς τον "επικίνδυνο", πριν εκδοθεί ένταλμα σύλληψης. Να δηλώνει ευθαρσώς πως "από τη στιγμή που ξεκινούν οι φήμες, επαναλαμβάνω, οι φήμες για τον Λιγνάδη, τον πιέσαμε πολύ να μας πει αν είχε ο ίδιος κάποια σχέση με αυτές και αν ο ίδιος ήταν πίσω από αυτές τις φήμες". Σε ποιο "κράτος δικαίου" και με ποια "θεσμική οδό" που η ίδια επικαλείται, η Υπουργός –υποκαθιστώντας τον Εισαγγελέα– παίρνει τηλέφωνα τον καταγγελλόμενο για να τον ανακρίνει η ίδια και δεν υποβάλλει εξαρχής μηνυτήρια αναφορά στον Εισαγγελέα; Με ποια λογική καλεί τον καταγγελλόμενο και όχι τα θύματα; Είδαμε την Υπουργό να λέει πως συγκλονίστηκε από τη μαρτυρία του Βασίλη και κάλεσε η ίδια την δικηγόρο του. Αλήθεια, γιατί δεν έκανε το ίδιο όταν δημοσιεύθηκε η καταγγελία του Νίκου Σ.; Γιατί δεν μίλησε με τη δημοσιογράφο που την δημοσίευσε; Γιατί δεν μίλησε με τον δικηγόρο του Νίκου, την μέρα που κατέθεσε επίσης στον Εισαγγελέα; Γιατί δεν μίλησε με την 16χρονη που δημοσίευσε τη μαρτυρία της από το Αρσάκειο; Με τον Χρήστο Πέρρο που επίσης μίλησε σε τηλεοπτική εκπομπή; Γιατί δεν μίλησε με τους φοιτητές της Δραματικής Σχολής;»
Την περασμένη Πέμπτη στη Βουλή (βλ. ρεπορτάζ στη διπλανή σελίδα), ο πρωθυπουργός πήρε τη σκυτάλη κατηγορώντας «κάποιους καλλιτέχνες που λένε σήμερα ότι γνώριζαν, αλλά συγκάλυπταν με την ομερτά του επαγγέλματος». Η Πανελλήνια Ομοσπονδία Θεάματος και Ακροάματος δημοσιοποίησε άμεσα απάντηση στην οποία επισημαίνει: «Η προσβλητική συμπεριφορά της κυβέρνησης προς τον κλάδο μας ξεκίνησε με τη διάσημη πλέον φράση της κ. Μενδώνη "έχω εξαντλήσει την επιείκειά μου στους καλλιτέχνες", όταν της ζητούσαμε την αυτονόητη οικονομική στήριξη προς τον πληττόμενο κλάδο μας και κορυφώνεται με την παρουσία του πρωθυπουργού στη Βουλή. Τον πληροφορούμε ότι οι διχαστικές του πρακτικές δεν θα βρουν πρόσφορο έδαφος. Όσο κι αν προσπαθεί να μας εκφοβίσει με τη βοήθεια της πλειοψηφίας των διευθυντών των οργανισμών στους οποίους εργαζόμαστε, το αίτημα για παραίτηση της υπουργού Πολιτισμού στους ανθρώπους του κλάδου μας παραμένει ισχυρό καθώς και η πλήρης κάθαρση του κλάδου μας.»
Δολοφονία χαρακτήρων και στερεότυπα παρελθόντων εποχών
Αυτήν την τακτική «υπεράσπισης» των χειρισμών και των επιλογών της κυβέρνησης, που συμπυκνώνεται τελικά στην απόδοση ευθυνών σε όλους τους άλλους πλην όσων επέλεξαν και διόρισαν τον καταγγελλόμενου για βιασμό κατά συρροή, παραιτηθέντα καλλιτεχνικό διευθυντή του Εθνικού Θεάτρου, καταργώντας το διαγωνισμό για την ανάδειξη καλλιτεχνικού διευθυντή, ήρθε να συμπληρώσει η υπερασπιστική γραμμή που πρόκρινε ο νέος συνήγορος του καταγγελλόμενου. Μια υπερασπιστική γραμμή που επιχειρεί, έξω και πριν τη δικαστική διαδικασία, να υπονομεύσει καταγγέλλοντες και μάρτυρες με χαρακτηρισμούς όπως «επαγγελματίες ομοφυλόφιλοι, οι οποίοι ως επάγγελμα έχουν την επ’ αμοιβή συνύπαρξή τους με αντίστοιχους ομοφυλόφιλους» ή με «επιχειρήματα» ότι «είχε σεξουαλική σχέση με τον καταγγελλόμενο, ενώ ήταν δεσμευμένη».
«Πρόκειται για μια προσπάθεια να δημιουργηθεί μια πιο μεγάλη και πιο εντυπωσιακή ιστορία από αυτήν που συναποτελούν τα ίδια τα γεγονότα της υπόθεσης, ή μια πολιτική σκευωρία. Ωστόσο, ποτέ δεν διευκρινίζεται ποιο ακριβώς είναι το υποκείμενο πίσω από αυτά τα σενάρια» σημειώνει στην «Εποχή» η δικηγόρος Χρύσα Παπαδοπούλου, που ανέλαβε νομική παραστάτρια μάρτυρα στην εν λόγω υπόθεση. «Παράλληλα στόχευση αυτών των πρακτικών είναι να τρομοκρατηθούν οι καταγγέλλοντες αλλά και να αποθαρρυνθούν άλλοι που σκέφτονται να καταθέσουν.»
Δεν είναι βέβαια η πρώτη φορά, ούτε η τελευταία, που επιλέγεται η κατασυκοφάντηση θυμάτων και μαρτύρων ως ύστατη προσπάθεια αποδόμησης του κατηγορητηρίου και η έκθεση της προσωπικής τους ζωής σε κοινή θέα ως αποπροσανατολιστική μέθοδος. Το ζήσαμε πρόσφατα και στη δική των δολοφόνων και βιαστών της Ελένης Τοπαλούδη, αλλά και διεθνώς σε ανάλογες δίκες βιαστών και δολοφόνων γυναικών. Και αυτή είναι μια αναλογία που δεν ευνοεί ούτε όποιον την επιλέγει ούτε όποιον την αποδέχεται ως γραμμή υπεράσπισης. Γιατί όπως μας θύμισε ο τραγουδοποιός Φοίβος Δεληβοριάς –στην πρώτη του ίσως εμφάνιση σε τηλεοπτικό παράθυρο– όσα εκφράζει ο συνήγορος είναι δίκαιο να αποδοθούν και ως απόψεις του καταγγελλόμενου.