φωτογραφία: Νικόλας Κοκοβλής
Οι απολογισμοί είναι στιγμές περισυλλογής, αναστοχασμού και επαναπροσδιορισμού στόχων. Είναι ένα νοητικό ζύγι, τα συν και τα πλην, τα υπέρ και τα κατά, οι νίκες και οι ήττες. Είναι ένας επίλογος, με πρόσημο. Και συνήθως έρχεται στο τέλος. Όμως, καμία φορά χρειάζεται και ενδιάμεσα, όταν τα δεδομένα αλλάζουν, όταν τα γεγονότα ανατρέπουν.
Ο αγώνας του απεργού πείνας Δημήτρη Κουφοντίνα, αυτή τη στιγμή, δεν έχει τελειώσει, ωστόσο εξελίσσεται πια σχεδόν μοναχικά, όχι γιατί δεν υπάρχει κίνημα αλληλεγγύης –το αντίθετο, αλλά γιατί ο ίδιος συνεχίζει, μέχρι τέλους, ενώ δεν του έχουν αφήσει κανένα παράθυρο ελπίδας ανοιχτό, ούτε χαραμάδα. Ένας απολογισμός, θαρρώ, θα αλαφρύνει λίγο το βάρος από το στήθος, που έχει πέσει βαρύ, καθώς οι ώρες μετρούν αντίστροφα για την τύχη μιας ζωής.
Το κίνημα, ευρύ μάλιστα, που αναπτύχθηκε υπερασπίζεται το πώς οφείλει να λειτουργεί ένα κράτος δικαίου, ότι υποχρεούται να τηρεί το νόμο σε όλες τις περιπτώσεις ανεξάρτητα από το ποιος το ζητά. Και αυτή η άρνηση, καθώς μπορεί να οδηγήσει στην απώλεια μιας ζωής, εγείρει πολύ σοβαρότερα, αξιακά ζητήματα σε μια χώρα όπου δεν υπάρχει θανατική ποινή. Το ευρύ κίνημα που αναπτύχθηκε ασφαλώς είχε επαρκή αιτία, όμως δημιουργήθηκε στο πολιτικό περιβάλλον όπου εξελίσσονται τα γεγονότα, της συνεχώς εντεινόμενης πολιτικής αυταρχισμού και πολιτικής της κυβέρνησης, συρρίκνωσης της δημοκρατίας. Ας δούμε λοιπόν, στη συνέχεια, ποια ήταν τα επιτεύγματα αυτού του κινήματος.
Γιγάντωσε το κίνημα
Έσπασε η λογοκρισία. Μετά από 57 (σήμερα, Παρασκευή) μέρες απεργίας πείνας, το αίτημα του Δημήτρη Κουφοντίνα δημοσιοποιείται και δίνεται λόγος στη δική του πλευρά. Μέχρι και την προηγούμενη εβδομάδα, τα κανάλια παρουσίαζαν στρεβλά το θέμα, αποκρύπτοντας το γεγονός ότι το μόνο αίτημα του απεργού πείνας είναι η εφαρμογή ενός άδικου νόμου. Μάλιστα, η δικηγόρος του Γιάννα Κούρτοβικ είχε αποστείλει εξώδικη διαμαρτυρία προς τους τηλεοπτικούς σταθμούς, καλώντας τους να σταματήσουν την «ανεπίτρεπτη πολεμική κατά του απεργού».
Κερδήθηκε ο δρόμος. Μέχρι και την προηγούμενη εβδομάδα, οι κινητοποιήσεις που γίνονταν καταστέλλονταν πριν καν φτάσει η ώρα να πραγματοποιηθούν. Τα ΜΑΤ περικύκλωναν το σημείο της προσυγκέντρωσης, άρπαζαν το πανό, χτυπούσαν τις λίγες δεκάδες των αλληλέγγυων. Την εβδομάδα που μας πέρασε, χιλιάδες βρέθηκαν στο δρόμο και διαδήλωσαν υπέρ του αιτήματος του απεργού. Την ίδια ώρα συλλέχθηκαν χιλιάδες υπογραφές, μοιράστηκαν αναρίθμητα ποστ στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, εκδόθηκαν ανακοινώσεις συλλόγων και οργανώσεων.
Οι φορείς της δικαιοσύνης πήραν θέση
Το σύστημα απονομής της δικαιοσύνης πήρε θέση. Μέχρι την προηγούμενη εβδομάδα, ήταν αδιανόητο να έπαιρναν σαφή θέση υπέρ της νομιμότητας του αιτήματος ενός κρατουμένου, πόσω μάλλον του Δημήτρη Κουφοντίνα, όλα τα μέρη του συστήματος απονομής της δικαιοσύνης. Την αρχή έκανε η Ένωση Δικαστών και Εισαγγελέως Ελλάδας στις 25 Φεβρουαρίου, η οποία δεν υποχώρησε παρότι δέχτηκε σφοδρή κριτική από ΜΜΕ και μεμονωμένους εισαγγελείς και δικαστές. Το γεγονός ότι η Ένωση υπερασπίστηκε τη δικαιοσύνη, στο όνομα της επιείκειας και του ουμανισμού είναι μια πολύ σοβαρή παρακαταθήκη για το μέλλον, καθώς έως τώρα έχει επιβληθεί ένα θέσφατο περί μη αμφισβήτησης νόμων, δικαστικών αποφάσεων και διοικητικών πράξεων. Σε αυτό συγκλίνει και η διαφοροποίηση κρατικών οργάνων, όπως είναι η Εθνική Επιτροπή για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου ή ο Συνήγορος του Πολίτη.
Στη συνέχεια, η πρωτοβουλία 1.000 + δικηγόρων και νομικών στο όνομα της Δικαιοσύνης και της Προστασίας της ανθρώπινης ζωής μπήκε επικεφαλής των συγκεντρώσεων αλληλεγγύης και τις έβγαλε από το περιθώριο. Στο πλευρό αυτής, ποινικολόγοι και καθηγητές Δικαίου βγήκαν και τοποθετήθηκαν δημόσια υπέρ της νομιμότητας του αιτήματος του Κουφοντίνα, αφήνοντας τα τηλεοπτικά πάνελ άφωνα, καθώς ήλπιζαν σε μία καταδίκη, προσωποποιημένη. Τελευταίο, αλλά όχι έσχατο στοιχείο είναι η συμμετοχή στην κατάθεση ένδικων μέσων του Θέμη Σοφού, πρώην αντιπροέδρου και μέλος του ΔΣ του Δικηγορικού Συλλόγου Αθηνών, ο οποίος υποστηρίχθηκε από τη ΝΔ.
Στιγματισμός της Αριστεράς
Δεν υπολογίστηκε το πολιτικό κόστος. Μέχρι την προηγούμενη εβδομάδα, ήταν πολύ διστακτική η κεντρική τοποθέτηση των κοινοβουλευτικών κομμάτων στο ζήτημα. Αυτό έσπασε στη συζήτηση πολιτικών αρχηγών, όπου αρνήθηκε ο Κ. Μητσοτάκης να πάρει θέση, και στη συνέχεια –όταν ανακοινώθηκε ότι χειροτερεύει η υγεία του απεργού- και με δηλώσεις από τους επικεφαλής και στελέχη του ΣΥΡΙΖΑ, του ΜΕΡΑ25, του ΚΚΕ, του ΚΙΝΑΛ.
Η ΝΔ έχει διακρίνει πολλαπλές ευκαιρίες στην απεργία πείνας του Δ. Κουφοντίνα. Μία από αυτές είναι να στιγματιστεί η Αριστερά, να ταυτιστεί με την «τρομοκρατία», να τεθεί απέναντι στη Δημοκρατία. Γι' αυτό και αυτό το μένος του Μαξίμου, της Πειραιώς, του ίδιου του πρωθυπουργού απέναντι στον ΣΥΡΙΖΑ. Είναι ο αντικομουνισμός που τους παρακινεί. Γι' αυτό και αποτέλεσε στόχο δριμείας επίθεσης ο Θοδωρής Δρίτσας, τις δηλώσεις του οποίου έσπευσαν να ερμηνεύσουν απομονώνοντάς τις, στερώντας του παράλληλα το δικαίωμα να τις διευκρινίσει ο ίδιος.
Επίδειξη ισχύος
Η κυβέρνηση της ΝΔ χρησιμοποιεί την απεργία πείνας για επίδειξη ισχύος, πολυεπίπεδη δε. «Δεν εκβιάζεται», διαμηνύει. Αυτό που ουσιαστικά εννοεί είναι πως δεν υποχωρεί χιλιοστό από τη γραμμή της. Ό,τι και αν αποφασίσει, θα το υπερασπιστεί μέχρι τέλους, όσο αντιδημοκρατικό, απάνθρωπο, αντικοινωνικό, άδικο, παράνομο και να είναι. «Δεν αμφισβητείται», επιτάσσει. Παρότι την τελευταία εβδομάδα, η δεξιά παράταξη έχει διχαστεί, δεν μετακινείται. Θέση υπέρ της ζωής και ενάντια στην εκδίκηση πήραν, μεταξύ άλλων, ο πρώην υπουργός και βουλευτής Κώστας Τζαβάρας, η βουλευτής Ντόρα Μπακογιάννη, ο πρώην υπουργός Άρης Σπηλιωτόπουλος, ο βουλευτής Γιώργος Κουμουτσάκος, ο καθηγητής Νομικής και μέλος του Ινστιτούτου Κωνσταντίνου Καραμανλή Σπύρος Βλαχόπουλος. Και είναι τόσοι άλλοι που δεν έχουν τοποθετηθεί δημόσια, αλλά διαφωνούν, που φαίνεται πως η δεξιά πολυκατοικία δέχεται τριγμούς. Ο Αλ. Παπαχελάς περιγράφει με μία φράση τον κίνδυνο στην «Καθημερινή»: «Οι αντίπαλοί μας τρίβουν τα χέρια τους όταν βλέπουν ένα λαό βαθιά διχασμένο και μια χώρα να αυταναφλέγεται χωρίς ιδιαίτερο λόγο».
Ωστόσο, η ΝΔ δεν ακούει την εκκλήσεις για «ευθύνη και αυτοσυγκράτηση» και αντί να ανοίξει διεξόδους από το αδιέξοδο που έχει εγκλωβιστεί, αντί να προσφέρει λύσεις ή τουλάχιστον να επιτρέψει να ανοίξουν παράθυρα ελπίδας, φροντίζει να σφραγίσει και την κάθε χαραμάδα. Η γ.γ. Αντιεγκληματικής Πολιτικής και στελέχη της κυβέρνησης όλη την προηγούμενη εβδομάδα έσκιζαν τα ιμάτιά τους ότι ο Κουφοντίνας δεν έχει προσφύγει στη δικαιοσύνη και δεν έχει κάνει τις απαραίτητες και νόμιμες ενέργειες –μεγάλο ψέμα, καθώς από τις 28 Δεκεμβρίου έχουν γίνει όλες οι κινήσεις. Ωστόσο, όταν η Γ. Κούρτοβικ μαζί με τον Θ. Σοφό προσέφυγαν στο πρωτοδικείο της Λαμίας –και ορισμένοι θεωρήσαμε ότι αυτή ήταν η ευκαιρία να λήξει αισίως η διαμαρτυρία–τελικά επιλέχθηκε να σταλεί μήνυμα προς το πρωτοδικείο να απορρίψει το αίτημα –άλλο μεγάλο ψέμα, παρουσίαζαν ότι έκανε αίτηση αποφυλάκισης, για να προκαλέσουν αντιδράσεις– αλλά και να τελειώσουν άδοξα όλα τα ένδικα μέσα. Δικαιώθηκε έτσι η θέση των νομικών που έλεγε ότι δεν μπορεί ένα μικρό πρωτοβάθμιο δικαστήριο να ανατρέψει μια απόφαση, η οποία επιβάλλεται με τη βούληση της κεντρικής πολιτικής εξουσίας.
Μέχρι τώρα
Ο απολογισμός, λοιπόν, είναι θετικός για το κίνημα -ετούτη την ώρα που ο απεργός ακόμα αναπνέει. Πολύ σημαντικό και καθώς από Σεπτέμβρη κατοχυρώνει δικαίωμα για υφ’ όρων απόλυση. Αν, όμως, πεθάνει, διεκδικώντας τα δικαιώματά του, τότε όλα αλλάζουν. Και για τη ΝΔ, η οποία μπορεί να κινείται τώρα με την αίσθηση ότι ο θάνατος του Δ. Κουφοντίνα είναι κοινωνικά αποδεκτός, αλλά αν αυτός συμβεί τότε οι εξελίξεις θα είναι πραγματικά απρόβλεπτες. Διότι δεν θα έχει να αντιμετωπίσει μόνο την οργή του κινήματος, η οποία ενδέχεται να πάρει τη μορφή χιονοστιβάδας, αλλά και να αντιμετωπίσει τον επαναπροσδιορισμό της χώρας από κράτος δικαίου σε εκδικητικό κράτος, με επαναφορά της θανατικής ποινής. Και για το κίνημα που αναπτύχθηκε, που θα έχει να αντιμετωπίσει τα νέα δεδομένα και αυτό να το δοκιμάσει. Τώρα που η δημοκρατία πλήττεται ευρύτερα από την κυβέρνηση της δεξιάς και χρειάζεται όχι μόνο να είναι γιγάντιο και ευρύ, αλλά και χωρίς διακυμάνσεις, ορθό.