Μαθητές ενώπιον πανδημίας, μπροστά σε οθόνες, αναζητούν κοινωνική επαφή πέραν της εικονικής «κανονικότητας». Η πανδημία και η διαχείρισή της ανέδειξε διαφορετικές ευαλωτότητες. Μεταξύ αυτών και οι μαθητές όλων των βαθμίδων, αλλά ιδιαίτερα οι μαθητές της Γ’ Λυκείου που αναμένεται να δώσουν πανελλήνιες εξετάσεις, οι οποίοι διανύουν μια περίοδο αυξημένης πίεσης και άγχους που γνωρίζει νέες όψεις και πρωτόγνωρα υψηλά επίπεδα. Την ίδια στιγμή, το υπουργείο Παιδείας και η κυβέρνηση συνολικά επέλεξαν αυτήν τη χρονιά για να νομοθετήσουν νέες καίριες αλλαγές στο σύστημα εισαγωγής στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, αλλά δεν έχουν ακόμα λάβει καμιά απόφαση για μείωση και αναπροσαρμογή της ύλης στο Γυμνάσιο και στην Α΄ και Β΄ Τάξη του Λυκείου, ενώ η περικοπή της ύλης για τις πανελλήνιες εξετάσεις δεν ανταποκρίνεται στις πραγματικές ανάγκες της εκπαιδευτικής διαδικασίας. Παράλληλα, «φημολογείται» εντόνως η παράταση του σχολικού έτους.
H «Eποχή» μίλησε με την Ελένη, τον Δημήτρη και την Αλεξία, μαθητές της Γ’ τάξης του Λυκείου που μας μετέφεραν τα άγχη, τις αγωνίες και τις ανασφάλειές που βιώνουν, ως μαθητές εν όψει των πανελληνίων εξετάσεων έχοντας πίσω τους μια και μισή σχεδόν σχολική χρονιά κυρίως τηλεκπαίδευσης στο πλαίσιο των κυβερνητικών μέτρων διαχείρισης της πανδημίας.
Ακόμη μίλησε με την ψυχίατρο παιδιών και εφήβων, Εύα Γεράση, μέλος του ΔΣ της Παιδοψυχιατρικής Εταιρείας Ελλάδας.
Συνέντευξη με την ψυχίατρο παιδιών και εφήβων, Εύα Γεράση
Ποια είναι τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της ψυχολογίας των νέων αυτής της ηλικίας, ιδιαίτερα των παιδιών που βρίσκονται εν όψει των πανελληνίων εξετάσεων;
H Γ’ Λυκείου είναι μια πολύ ιδιαίτερη περίοδος για το ελληνικό σχολικό σύστημα, με αποτέλεσμα να είναι μια τάξη που διέπεται από πολύ υψηλά επίπεδα άγχους και ιδιαίτερα δύσκολο και απαιτητικό πρόγραμμα. Παράλληλα είναι εκ των πραγμάτων αρκετά μειωμένη η κοινωνική επαφή.
Συνεπώς οι μαθητές σε αυτή τη φάση είναι ιδιαίτερα ευάλωτοι απέναντι στην πανδημία και τα μέτρα διαχείρισής της;
Η περίοδος της Γ’ Λυκείου είναι μια κατάσταση που καθιστά τους νέους ιδιαίτερα ευάλωτους σε οτιδήποτε αλλάζει την καθημερινότητά τους. H ίδια η πανδημία δημιουργεί υψηλά επίπεδα άγχους, που έρχονται να προστεθούν στα ήδη αυξημένα. Υπάρχουν μαθητές που προετοιμάζονται για πανελλήνιες και είχαν στην άμεση οικογένειά τους νοσούντες από κορονοϊό, από μια ασθένεια που δεν γνώριζαν την εξέλιξή της, που φέρει το αίσθημα του πιθανού επικείμενου θανάτου. Παιδιά που βρέθηκαν ένα βήμα πριν την κατάρρευση.
Οι μαθητές με τους οποίους μιλήσαμε θέτουν μια σειρά από ζητήματα, όπως το έντονο αίσθημα ότι βρίσκονται σε τιμωρία, ότι εκτίουν καταναγκαστική ποινή. Ότι το σχολείο δεν αποτελεί πια για αυτούς ένα διάλειμμα από μια πιεστική πραγματικότητα.
Δυστυχώς το σχολείο για τους μαθητές της Γ’ Λυκείου με το ισχύον σύστημα εισαγωγής γίνεται αντιληπτό σε μεγάλο βαθμό ως κοινωνική επαφή. Που τώρα εκλείπει. Αυτό όμως που συνιστά μεγάλη αλλαγή είναι το γεγονός ότι επιπλέον βρίσκονται διαρκώς ενώπιον μιας οθόνης. Υπάρχει έντονο το αίσθημα μιας εικονικής πραγματικότητας, που συσσωρεύει περαιτέρω κόπωση. Η θετική πλευρά της καραντίνας, που από κάποιους επισημάνθηκε ως μια δυνατότητα να συγκεντρωθούν χωρίς περισπάσεις, λόγω της μεγάλης διάρκειας του λοκντάουν και των αλλαγών στα μέτρα, λειτούργησε αντίθετα, σωρευτικά δηλαδή ως προς την κόπωση.
Η Γ’ Λυκείου φαίνεται εν τέλει να αποτελεί μια ιδιότυπη «καραντίνα» στο πλαίσιο της «κανονικότητας», στην οποία ήρθε να προστεθεί μια «κανονική» καραντίνα. Πώς επιβαρύνει περαιτέρω την ψυχολογία των νέων;
Προσθέτει το συναίσθημα ότι δεν υπάρχει διέξοδος. Διότι στην προηγούμενη κατάσταση υπήρχε το αίσθημα ότι όλη αυτή η στέρηση και η πίεση που υφίστανται, σε σύγκριση με τα άλλα παιδιά, θα έχει μια διέξοδος, ένα τέλος. Τώρα αυτό εκλείπει, δεν υπάρχει κάτι άλλο εκεί έξω για να ξεφύγουν.
Παράλληλα, με το να παραμένουν κλειστά και τα πανεπιστήμια, εκλείπει και το αίσθημα ότι όλος αυτός ο αγώνας των πανελληνίων εξετάσεων οδηγεί σε ένα ξέφωτο, που είναι η φοιτητική ζωή με όλες τις όψεις της.
Πράγματι, παρατηρώ σε παιδιά που εισήχθησαν στην τριτοβάθμια εκπαίδευση είτε το περυσινό είτε το φετινό ακαδημαϊκό έτος, ότι βιώνουν το αίσθημα να έχουν περάσει σχεδόν τη μισή τους φοιτητική ζωή χωρίς να έχουν ζήσει ως φοιτητές, χωρίς να έχουν καταφέρει καν να φύγουν από το σπίτι τους.
Έχετε συναντήσει σε νέους απότοκα της στοχοποίησης που δέχθηκαν ότι διασπείρουν τον κορονοϊό είτε αθελά τους είτε λόγω ανεύθυνης συμπεριφοράς;
Περισσότερο το έχω συναντήσει ως άγχος των ίδιων των παιδιών, μη τυχόν γίνουν υπαίτιοι για να νοσήσει κάποιος οικείος τους.
Ποιος μπορεί να είναι τελικά ο αντίκτυπος που θα αφήσει σε αυτή τη γενιά που ενηλικιώνεται το παρατεταμένο βίωμα του εγκλεισμού και της απομόνωσης;
Δυστυχώς είναι κάτι που δεν ξέρουμε. Μπορούμε να υποθέσουμε από τις μέχρι τώρα ενδείξεις ότι θα αφήσει αποτύπωμα και μάλιστα μακροπρόθεσμο και σε πολλά πεδία: στην ψυχική υγεία, στη μαθησιακή διαδικασία, στην κοινωνικοποίηση. Ήδη μεγάλος αριθμός παιδιών, όλων των ηλικιών, απευθύνεται σε υπηρεσίες ψυχικής υγείας.
* * *
«Φοβάμαι να βγω έξω»
Ελένη: «Το σχολείο για εμάς φέτος είναι σαν ποινή, σαν καταναγκαστικό έργο. Κοιτάζω την οθόνη και αναρωτιέμαι «υπάρχει από πίσω άνθρωπος;» Δεν θέλω μόνο να ακούω, θέλω και να βλέπω. Η τεχνολογία δεν μας φέρνει πιο κοντά, μας αποξενώνει τελείως. Δεν προλαβαίνω να βγαίνω καθόλου από το σπίτι, άλλα δεν έχω και τη διάθεση πλέον, κάτι που με στεναχωρεί πολύ. Εγώ που κανονικά είμαι κοινωνική, πλέον αισθάνομαι πολύ μόνη και πολύ εκνευρισμένη με όλη αυτήν την κατάσταση, να μην μπορώ δηλαδή να βγω έξω, να δω ένα φίλο ή να πάω μια βόλτα χωρίς να με περιμένει η αστυνομία στο επόμενο στενό να με ελέγξει. Το σπίτι έχει γίνει τα πάντα μου. Είμαι συνέχεια με τους ίδιους ανθρώπους, τους γονείς μου. Από πέρυσι παρατήρησα πως έχω αρχίσει να γνωρίζω τον εαυτό μου καλύτερα, όμως δεν νομίζω ότι τώρα είναι η σωστή στιγμή για να γίνει αυτό. Φοβάμαι να βγω έξω, να αντικρύσω κόσμο, να αρχίσω να του μιλάω. Είναι κάτι που με φέρνει σε αμηχανία. Έχω κουραστεί επίσης να διαβάζω συνέχεια βιβλία. Η αποδοτικότητά μου έχει πέσει, δεν μπορώ με την ίδια ευκολία να αποστηθίζω πράγματα».
* * *
Παλεύω για κάτι που τείνει να γίνει χειρότερο
Δημήτρης: «Όταν σταματήσαμε φέτος τον Νοέμβρη τα δια ζώσης μαθήματα, υποτίθεται για τρεις εβδομάδες, είχαμε σκεφτεί ότι μας ευνοεί, γιατί θα καθόμασταν λίγο σπίτι και θα διαβάζαμε περισσότερο. Άλλα όσο μεγαλύτερη παράταση παίρνει το κλείσιμο τόσο πιο πολύ ζοριζόμαστε. Είναι πολύ αγχωτικό να ξέρεις ότι μπορεί να δώσεις πανελλήνιες έχοντας κάνει ουσιαστικό μάθημα μόνο δύο μήνες. Είναι πολύ άδικο επίσης που κάποια παιδιά δεν έχουν υπολογιστή ή πρόσβαση στο διαδίκτυο. Μπορεί θεωρητικά να με ευνοεί αυτό, γιατί εγώ έχω τα μέσα, αλλά δεν είναι λογική αυτή, να πατήσεις δηλαδή επί πτωμάτων για να πας καλά στις πανελλήνιες. Με θλίβει αυτό. Οι συνθήκες του λοκντάουν είναι πολύ δύσκολες. Δεν έχουμε τίποτα να περιμένουμε μέσα στην εβδομάδα. Όλες οι μέρες είναι ίδιες. Επίσης, θεωρώ τραγικό σε μια χρονιά σαν αυτή να πειραματίζεται η πολιτεία με το εκπαιδευτικό σύστημα και να αλλάζει τα μηχανογραφικά, τους εισακτέους, τις βάσεις κ.ά. Με θυμώνει. Παλεύω για κάτι που τείνει να γίνει χειρότερο. Ενώ στην αρχή ήθελα να γίνω φοιτητής με μεγάλο ενθουσιασμό, τώρα βλέπω όλα αυτά που γίνονται στις σχολές και εν μέρει μου αφαιρείται το κίνητρο. Μου βγαίνει το παράπονο, γιατί να παλεύω να μπω σε μια σχολή που θα περιφρουρείται από αστυνόμους;».
* * *
Δεν μας ρώτησε κανείς τι περνάμε
Αλεξία: «Θεωρώ ότι είμαι ήρεμος άνθρωπος, αλλά βλέπω πλέον να μην αντέχω το σπίτι μου, το δωμάτιό μου, να με εκνευρίζει πολλές φορές η μητέρα μου, χωρίς να έχει κάνει απολύτως τίποτα. Βλέπω να μην έχω υπομονή. Νιώθω ότι πιέζομαι και μου βγαίνει πολύ έντονα η επιθυμία να κλάψω και να ξεσπάσω, χωρίς να είμαι απαραίτητα στενοχωρημένη. Κάπως πρέπει να εκτονωθώ. Το μάθημα εξ αποστάσεως δεν έχει καμία σχέση ποιοτικά με το δια ζώσης. Με την τηλεκπαίδευση επίσης νιώθω ότι είμαστε πολύ χαλαροί, γιατί δεν έχουμε κάποιον να μας ασκήσει σοβαρή πίεση, να μας φωνάξει λίγο παραπάνω. Είναι σαν να μη μας νοιάζει και τόσο. Δεν μας ρώτησε κανείς για τη ψυχολογία μας και το τι περνάμε. Είναι τέλη Μαρτίου και δεν ξέρουμε αν και πότε θα ανοίξουν τα σχολεία, πότε θα δώσουμε πανελλήνιες. Αυτό είναι το μεγαλύτερό μου άγχος, να μην ξέρω τι θα γίνει αύριο. Επίσης μου έχει λείψει να βγω έξω με την παρέα μου και να μη με νοιάζει τι ώρα θα γυρίσω. Όταν πρέπει να γυρίζω πριν τις 9, μου θυμίζει όταν ήμουνα στο Δημοτικό και ερχόντουσαν οι γονείς μου να με πάρουν. Θέλω να τελειώσει όλη αυτή η αβεβαιότητα που νιώθουμε».