Συζητώντας για τον ευρωκομμουνισμό

Ζορζ Μαρσέ, Σαντιάγο Καρίγιο και Ενρίκο Μπερλινγκουέρ

Στις 12 Μαρτίου δημοσιεύσαμε στις «Ιδέες» αποσπάσματα από την εισαγωγή του βιβλίου «Ενρίκο Μπερλινγκουέρ. Μια άλλη ιδέα για τον κόσμο» (Ινστιτούτο Νίκος Πουλαντζάς, εκδόσεις νήσος, 2021), την οποία έγραψαν οι επιμελητές της έκδοσης Πάολο Τσόφι και Γκουίντο Λιγκουόρι. Με αφορμή αυτήν την έκδοση, αλλά και τα 100 χρόνια από την ίδρυση του Ιταλικού Κομμουνιστικού Κόμματος, το ΙΝΠ διοργάνωσε διαδικτυακή εκδήλωση με τίτλο «Πώς να αλλάξουμε τον κόσμο; Συζητώντας για τον ευρωκομμουνισμό σήμερα». Στην εκδήλωση μίλησαν ο Γιάννης Βούλγαρης, ομότιμος καθηγητής του Παντείου Πανεπιστημίου, ο Χάρης Γολέμης, οικονομολόγος, μέλος της συντακτικής επιτροπής της Εποχής, η Νατάσσα Θεοδωρακοπούλου, αντιπρόεδρος του Κόμματος Ευρωπαϊκής Αριστεράς, ο Βασίλης Κωτούλας, μέλος του Εκτελεστικού Γραφείου του ΚΚΕ Εσωτερικού την περίοδο 1974-1978, ο Γιάννης Μπαλαμπανίδης, πολιτικός επιστήμονας, διδάσκων στο Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο και η Ελίζα Παπαδάκη, δημοσιογράφος. Την εκδήλωση τίμησε με μαγνητοσκοπημένη παρέμβαση η Λουτσιάνα Καστελίνα. Σήμερα φιλοξενούμε εδώ κάποια σημεία αυτών των ομιλιών που επέλεξαν οι ομιλητές και οι ομιλήτριες. Όσες και όσοι δεν παρακολούθησαν την εκδήλωση, αλλά ενδιαφέρονται να ακούσουν όσα ειπώθηκαν, μπορούν να την βρουν στο youtube (www.youtube.com/watch?v=I3ttr80OVpw).

Χ.Γο.

«Δεν έκανα την επιλογή της πολιτικής, αλλά του αγώνα»

Το 1974, σε εισήγησή του στην Κεντρική Επιτροπή του ΙΚΚ, ο Μπερλινγκουέρ θα αναφερθεί σε ένα από τα θεμελιακά στοιχεία του δημοκρατικού δρόμου προς τον σοσιαλιστικό μετασχηματισμό: την εισαγωγή «στην κοινωνία στοιχείων σοσιαλισμού στις σχέσεις παραγωγής, στην αναδιανομή του εισοδήματος, στις μορφές κατανάλωσης και τις συνθήκες ζωής». Είναι η γκραμσιανή θεωρία του «πολέμου θέσεων». Οι κατακτημένες θέσεις μετατρέπονται, κατά τον Γκράμσι, σε «πολυβολεία» στον κοινωνικό, ταξικό, δημοκρατικό επαναστατικό πόλεμο. Αυτή η στρατηγική της παρατεταμένης σύγκρουσης ή της σύγκρουσης «θέσεων» υπερβαίνει –ίσως είναι και σε αντίθεση– τη λενινιστική στρατηγική της «μετωπικής επίθεσης» ή του «πολέμου ελιγμών».

H λενινιστική στρατηγική, στη σημερινή εποχή όπου έχει κατακτηθεί και εδραιωθεί η δημοκρατία, γίνεται «επαναστατική γυμναστική», που αναμένει την ώρα για την έφοδο στα χειμερινά ανάκτορα. Αντίθετα, η επαναστατική στρατηγική του δημοκρατικού δρόμου προς τον σοσιαλισμό –που ή θα είναι δημοκρατικός ή δεν θα υπάρχει– είναι δρόμος των κοινωνικών, πολιτικών, οικονομικών, πολιτισμικών και πολιτιστικών διεκδικήσεων, επέκτασης και εμβάθυνσης της δημοκρατίας, προοδευτικών μεταρρυθμίσεων, διαδοχικών τομών και ρήξεων με το κυρίαρχο αστικό σύστημα εξουσίας.

Αυτά δεν συνιστούν αόριστες θέσεις, βρίσκονται στα κείμενα του ίδιου του Μπερλινγκουέρ. Είναι η ψυχή και το μυαλό του δημοκρατικού, ανανεωτικού ιταλικού κομμουνισμού. Με αυτήν τη στρατηγική κατέκτησε και διηύθυνε τους καταναλωτικούς και παραγωγικούς συνεταιρισμούς στην κεντρική Ιταλία, για πολλά χρόνια και με πολύ καλά αποτελέσματα σε όλους τους τομείς. Βάθρο της είχε την γκραμσιανή θεώρηση που μας υπενθυμίζει ότι ακόμη και όταν υπάρχει «απαισιοδοξία στις σκέψεις και τους στοχασμούς» μπορεί και πρέπει να υπάρχει η «αισιοδοξία της θέλησης» για δράση, η φιλοσοφία της πράξης και των επιτυχιών της, που θα αλλάξουν τις συνθήκες και τους συσχετισμούς δύναμης και θα φέρουν την αισιοδοξία της σκέψης.

Αυτή η στρατηγική του αγώνα και της «αισιοδοξίας της θέλησης», για να μην είναι ένας υποκειμενικός βολονταρισμός, χρειάζεται επαναστατικό επαγγελματισμό, συλλογικότητα και προγραμματική, αξιακή υπεροχή έναντι των αντιπάλων. Χαρακτηριστικά και ποιότητα που τα σφυρηλατούσε το κόμμα ως «συλλογικός διανοούμενος». Τη συμμετοχή του σ’ αυτό την νοηματοδοτούσε ο ίδιος: «εγώ δεν έκανα την επιλογή της πολιτικής, αλλά του αγώνα για την υλοποίηση των κομμουνιστικών ιδανικών».

Βασίλης Κωτούλας

Πολιτικός πραγματισμός και πολιτισμική πρωτοπορία

Ο σημερινός αναγνώστης διαβάζει ίσως με έκπληξη κάποια από τα κείμενα που συγκεντρώνονται στον τόμο Μια άλλη ιδέα για τον κόσμο, ιδίως εκείνα όπου ο Μπερλινγκουέρ, εν μέσω της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης του ’70, προτείνει πραγματιστικά μια «δίκαιη λιτότητα», μια «σκληρή προσπάθεια να αναδιαρθρώσουμε τη βιομηχανία ... να αναζητήσουμε έναν καλύτερο τρόπο ζωής» («Για την έξοδο από την κρίση», 1974). Ή ακόμη: «Λιτότητα σημαίνει αυστηρότητα, αποτελεσματικότητα, σοβαρότητα [...] αγώνας ενάντια στην αυθόρμητη πορεία των πραγμάτων, στη βάση της ισότητας» (με τον προκλητικό τίτλο: «Η λιτότητα, ένα σχέδιο μετασχηματισμού της κοινωνίας», 1977). Κάτι παραπάνω από οικονομική πολιτική, ήταν το «ηθικό ζήτημα», όπως λέει ο ίδιος, της διαπαιδαγώγησης των πολιτών σε μια ορισμένη στάση ενάντια στον εγωιστικό καταναλωτισμό, τη φτηνιάρικη και σπάταλη ανάπτυξη, την περιβαλλοντική καταστροφή.

Την ίδια στιγμή όμως, το PCI οργάνωνε τον κόσμο της εργασίας. Η δίκαιη κατανομή των βαρών δεν έρχεται με επικλήσεις στην υπευθυνότητα αλλά μέσα από πολιτικούς και κοινωνικούς αγώνες. Εξάλλου, η ευρωκομμουνιστική σύνθεση είχε δύο σκέλη: «κόμμα διακυβέρνησης και κόμμα αγώνα». Το δεύτερο ήταν η ικανότητα των μαζικών ΚΚ να διαμεσολαβούν τον κοινωνικό ριζοσπαστισμό. Να αναλαμβάνουν, όπως όριζε η γκραμσιανή παράδοση, την πολιτική διαπαιδαγώγηση των «αυθόρμητων» κοινωνικών τάσεων.

Δεν είναι τυχαίο ότι στα κείμενα του Μπερλινγκουέρ επανέρχεται συχνά το θέμα του δημοψηφίσματος για το διαζύγιο, το 1974, που ξεκίνησε με πρωτοβουλία της πανίσχυρης καθολικής εκκλησίας. Εκεί συμπυκνώθηκαν οι πολιτικές και πολιτισμικές διαιρέσεις της ιταλικής κοινωνίας. Το PCI, κάνοντας μια φορτισμένη εκστρατεία πάνω στα θέματα της ελευθερίας συνείδησης, των δικαιωμάτων της μειοψηφίας, της αυτονομίας κράτους και εκκλησίας, έβγαινε κερδισμένο. Απέκρουε την αντικομμουνιστική «υγειονομική ζώνη» και συγκροτούσε έναν αξιακά προοδευτικό πόλο στην ιταλική πολιτική ζωή.

Η «διαφορετικότητα» του PCI, λέει ο Μπερλινγκουέρ, ήταν ότι συνέλαβε τα αιτήματα κοινωνικού εκσυγχρονισμού της εποχής. Πρωτοβουλίες μαζικές και κινηματικές σε θέματα με «τεράστια νεωτεριστική σημασία», όπως γράφει: «η γυναικεία κατάσταση ... η ποιότητα ζωής, η δουλειά, η διασκέδαση και ο αθλητισμός, η μελέτη και η μόρφωση ... ο έρωτας, το σεξ, η ζωή του ζευγαριού». Πέρα από τον μαρξιστικό οικονομισμό, αναζητούσε την ηγεμονία στις ιδέες των ανθρώπων.

Γιάννης Μπαλαμπανίδης

Λούτσιο Μάγκρι, Ροσάνα Ροσάντα, Ελισέο Μιλάνι και Λουτσιάνα Καστελίνα

Η επαναστατική λιτότητα

Από το θάνατο του Μπερλινγκουέρ, το 1984, έχουν επέλθει στον κόσμο τεράστιες αλλαγές. Με πρώτη, βέβαια, την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης το 1991. Περισσότερο εντούτοις μας δυσκολεύει μια δεύτερη καίρια αλλαγή: Η υποχώρηση της βιομηχανικής εργατικής τάξης μετά τις τεχνολογικές επαναστάσεις σε πληροφορία και επικοινωνίες, τη χρηματιστικοποίηση και την παγκοσμιοποίηση της καπιταλιστικής οικονομίας. Με την πρωτοβουλία των κομμάτων που την εξέφραζαν μπορούσαν, στην Ιταλία του Μπερλινγκουέρ, να οικοδομούνται ευρύτατες συμμαχίες πάνω σε ένα πρόγραμμα για μια διαφορετική ανάπτυξη που θα άλλαζε βαθμιαία τις σχέσεις παραγωγής, τους ίδιους τους σκοπούς και τα αντικείμενά της. Με αγώνες, δημοκρατικό διάλογο και σεβασμό της αυτονομίας κάθε κινήματος, αλλά και με τη σταθερή απόκρουση συντεχνιακών αντιλήψεων.

Αντίθετα, σήμερα ζούμε έναν κατακερματισμό επιμέρους συμφερόντων, πρωτοβουλιών και κινημάτων, των αντίστοιχων ιδεολογιών. Πώς αντιμετωπίζουν π.χ. τα καθιερωμένα συνδικάτα και αριστερά κόμματα τους μετανάστες και το πρεκαριάτο: με ανοχή, με την έκφραση αλληλεγγύης ενδεχομένως, όχι πάντως με την οργανική ένταξη στη στρατηγική τους.

Τρίτη θεμελιώδης αλλαγή είναι ο επείγων πλέον χαρακτήρας της οικολογίας. Η αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής καθιστά επιτακτικές ριζικές αλλαγές στην παραγωγή, συνάμα και στην κατανάλωση, εντέλει στον τρόπο ζωής μας. Η μεγάλη πρόκληση για την Αριστερά σήμερα είναι να συνθέσει την αντίθεση κεφαλαίου-εργασίας με την αντίθεση ανάμεσα στην οικολογία και τη διευθυνόμενη από το κεφάλαιο παγκόσμια οικονομία.

Το μετασχηματισμό της ιταλικής κοινωνίας, την οικολογία και τη διεθνή αλληλεγγύη είχε συνδέσει ο Μπερλινγκουέρ με την πρόταση της λιτότητας: την θεωρούσε υποχρεωτική επιλογή διαρκείας και, ταυτόχρονα, όρο σωτηρίας για τους λαούς της Δύσης. Και διευκρίνιζε: «Για μας η λιτότητα είναι το μέσο για να καταπολεμήσουμε ριζικά και να θέσουμε τις βάσεις για να υπερβούμε ένα σύστημα που μπήκε σε δομική κρίση, που χαρακτηριστικά του είναι η σπατάλη και η διασπάθιση, ο εκθειασμός των πιο ξέφρενων ευνοιοκρατιών και ατομικισμών, του πιο άκριτου καταναλωτισμού. Σημαίνει αυστηρότητα, αποτελεσματικότητα, σοβαρότητα, και σημαίνει δικαιοσύνη.» Μέσα από τη λιτότητα το εργατικό κίνημα γίνεται φορέας ενός διαφορετικού τύπου κοινωνικού βίου, αγωνίζεται για να παγιώσει τα παλιά του ιδανικά για την απελευθέρωση, έλεγε. Σήμερα, μισό αιώνα αργότερα, χρειάζεται να την ξανασκεφτούμε.

Ελίζα Παπαδάκη

Διάβημα ανεκπλήρωτο

Μπορούμε να αποτιμήσουμε την ιστορική συμβολή του ευρωκομμουνισμού με έναν αφορισμό: διέσωσε την τιμή του δυτικού κομμουνισμού του 20ού αιώνα. Δεν τον άφησε στην Ιστορία σαν απλό υποχείριο της ΕΣΣΔ και σαν μέχρι τέλους υποστηρικτή των αυταρχικών κομμουνιστικών καθεστώτων. Σύνδεσε την Αριστερά σε πολιτικό και θεωρητικό επίπεδο, με τη «δημοκρατία χωρίς επίθετα». Ο ευρωκομμουνισμός ανήκει στον επίλογο της «εποχής των άκρων», κλείνει με το τέλος του 20ού αιώνα, και το ίδιο συμβαίνει με όλες τις εκδοχές του ιστορικού εργατικού κινήματος της βιομηχανικής κοινωνίας, περιλαμβανομένης της σοσιαλδημοκρατίας. Οι όποιες «Αριστερές» του 21ου αιώνα διαμορφώνονται με όρους «ασυνέχειας» ως προς αυτό το παρελθόν. Η κριτική συνείδηση του 21ου αιώνα θα αναζητήσει νέους δρόμους, θα εκφραστεί μέσα από ποικίλες πολιτικές παραδόσεις, αλλά θα έχει στον θεωρητικό και προγραμματικό της πυρήνα ένα New Green Deal, ένα νέο στρατηγικό συμβιβασμό μεταξύ δημοκρατίας - καπιταλισμού - οικολογίας. Αυτή η νέα κριτική συνείδηση μπορεί να ωφεληθεί από τη συμβολή του ευρωκομμουνισμού, και ειδικά του ιταλικού κομμουνισμού, σε τέσσερα τουλάχιστον ζητήματα. Στην αντίληψη της πολιτικής ως αίσθημα αποστολής και ευθύνης, ως διαρκής προσπάθεια υπέρβασης του στενού κορπορατιστικού ορίζοντα και του απλού οικονομικού συμφέροντος, ως αναζήτηση των ηθικών όψεων της πολιτικής πράξης. Στην επιδίωξη μιας αντιλαϊκιστικής λαϊκότητας όπου η πολιτική διαπαιδαγωγεί τις μάζες και δεν υποτάσσεται στον ελάχιστο κοινό πολιτισμικό παρονομαστή. Στην αντίληψη της δημοκρατίας ως συνολικού πολιτισμού, ως μέτρο της προόδου με τη συνεχή ενδυνάμωση και αλληλοενίσχυση των αξιών της ελευθερίας, της δικαιοσύνης και της αλληλεγγύης. Στη θεώρηση της ενωμένης Ευρώπης ως στόχου και ως εργαλείου για την πολιτική διακυβέρνηση της παγκοσμιοποίησης. Στον ευρωκομμουνισμό, και ειδικά στον ιταλικό κομμουνισμό αρχίζοντας από το έργο του Γκράμσι, υπήρξε μια ανεκπλήρωτη επαγγελία που διατηρεί την επικαιρότητά της. Επαγγελλόταν έναν διαφορετικό και πλουσιότερο συνδυασμό καπιταλισμού και δημοκρατίας που ξεπερνούσε τον οικονομισμό, την στενή ωφελιμιστική συμπεριφορά, προκειμένου να τροφοδοτηθεί από ηθικές πηγές και από συναισθήματα αλληλεγγύης που ο καπιταλισμός έκανε να στερεύουν αλλά και η Δημοκρατία σε μια ατομιστική κοινωνία δεν ανανέωνε. Αυτή είναι μια προειδοποίηση για το παρόν. Και στρατηγικός στόχος για το μέλλον.

Γιάννης Βούλγαρης

Τα δύο ρεύματα του ευρωκομμουνισμού

Ο ευρωκομμουνισμός ως πολιτικό σχέδιο δεν ήταν ενιαίος. Υπήρχαν βέβαια κάποιες κοινές θεμελιώδεις αρχές του, με πρώτη αυτήν του δημοκρατικού δρόμου –με δομικές (όχι διορθωτικές) αλλαγές και ρήξεις– προς έναν δημοκρατικό σοσιαλισμό, αλλά η εφαρμογή τους στην πράξη αναδείκνυε πολλές φορές την ύπαρξη εσωτερικών διαφορών, οι οποίες διαμόρφωσαν δύο άτυπα ρεύματα, που δεν ήταν οργανωμένες τάσεις ούτε αποτελούνταν πάντα από τα ίδια πρόσωπα. Το ένα ρεύμα ήταν το κυρίαρχο «ορθόδοξο», ή «δεξιό» κατά τους αντιπάλους του, και το άλλο το μειοψηφικό «αριστερό», ή «αριστερίστικο» σύμφωνα με αυτούς που διαφωνούσαν με συγκεκριμένες επιλογές του.

Το «ορθόδοξο» ρεύμα ήταν ο «υπαρκτός» ευρωκομμουνισμός, ο ευρωκομμουνισμός του Μπερλινγκουέρ, του Καρίγιο και του Κύρκου, του ιστορικού συμβιβασμού, της έμφασης στον κοινοβουλευτικό αγώνα και στους πολιτικούς ελιγμούς, της διαρκούς αναζήτησης πολιτικών συμμαχιών και συνθέσεων, της αποφυγής των εντάσεων, των συγκρούσεων και των ρήξεων, της στήριξης της επιχειρηματικότητας (για να χρησιμοποιήσω και μια λέξη της μόδας), του σκληρού αριστερού «ευρωπαϊσμού», της εθνικής αντιδικτατορικής δημοκρατικής ενότητας (ΕΑΔΕ), της ομαλής μετάβασης από τη δικτατορία στη δημοκρατία, στην Ισπανία και την Ελλάδα…

Το «αριστερό» ρεύμα, τώρα, ήταν ένα σύνολο ριζοσπαστικών ιδεών και πολιτικών προτάσεων, πάντα μειοψηφικών στο εσωτερικό των ευρωκομμουνιστικών κομμάτων. Ήταν ο ευρωκομμουνισμός του Ινγκράο, της Ροσάντα, του Μάγκρι, της Καστελίνα και του Πουλαντζά, της άμεσης δημοκρατίας (ως αναγκαίο συμπλήρωμα της αντιπροσωπευτικής), της έμφασης στα κινήματα, των ρήξεων (εκτός των δομικών αλλαγών), της δράσης στο δρόμο και στους εργασιακούς χώρους (που δεν απέκλειε και τις καταλήψεις), της συμμετοχής σε δίκαιες εξεγέρσεις, της διαφωνίας με την ενδεχόμενη συμμετοχή στις εκλογές που προετοίμαζε η κυβέρνηση Μαρκεζίνη, τις οποίες απέτρεψε η εξέγερση του Πολυτεχνείου, και με την παράταση της πολιτικής της ΕΑΔΕ για μεγάλο διάστημα μετά την πτώση της χούντας…

Στην κληρονομιά του ευρωκομμουνισμού συνολικά, και ιδιαίτερα της αριστερής εκδοχής του, υπάρχουν κατά τη γνώμη μου στοιχεία χρήσιμα στην αναζήτηση της στρατηγικής των πολιτικών υποκειμένων σε εθνικό, περιφερειακό και διεθνές επίπεδο, που θα έχουν στόχο τη δημιουργία μιας οικοσοσιαλιστικής κοινωνίας. Αυτό, βέβαια, θα το κρίνει η νέα γενιά, εφόσον θελήσει να τα αναζητήσει.

Χάρης Γολέμης

Το κόμμα και τα κινήματα

Παραδοσιακά τα κομμουνιστικά κόμματα στήριζαν δύο σημαντικά κινήματα, το εργατικό και το κίνημα ειρήνης, και θα λέγαμε ότι πρωτοστατούσαν στη δημιουργία και την ανάπτυξη τους. Το Ιταλικό Κομμουνιστικό Κόμμα έσπασε τα στερεότυπα αναδεικνύοντας και δίνοντας αξία και σε άλλες πρωτοβουλίες και ευαισθησίες που αναπτύσσονται στα πλαίσια της κοινωνίας. Η σχέση του κόμματος με τα κινήματα ήταν οργανική και διαρκής, μπολιάζοντας την ιταλική κοινωνία συνολικά στη λογική της κοινής συλλογικής δράσης, της αλληλεγγύης και του σεβασμού στη διαφορετικότητα, ο δε ηγέτης του Ενρίκο Μπερλινγκουέρ συνομιλούσε τόσο με τα μέλη του κόμματος όσο και με την κοινωνία. 

Ιδιαίτερα σημαντική ήταν η συμβολή του ΙΚΚ στην ανάπτυξη του γυναικείου και φεμινιστικού κινήματος. Σε μια περίοδο με κεντρικό θέμα την πάλη των τάξεων και την ηγεμονία της εργατικής τάξης, τα ζητήματα των γυναικείων διεκδικήσεων μεταφέρονταν στην ουσία στο μέλλον, στο σοσιαλισμό. Ο Μπερλινγκουέρ τοποθετείται δημόσια υπογραμμίζοντας ότι η κοινωνική επανάσταση θα προχωρήσει παράλληλα με τη γυναικεία απελευθέρωση. Όπως έλεγε, αν δεν υπάρξει γυναικεία επανάσταση δεν θα υπάρξει καμία επανάσταση. Με τα δικαιώματα στην εργασία και στην ίση αμοιβή προβάλλει τα προτάγματα και τη θεματολογία των φεμινιστικών ομάδων, θεωρώντας τη συμβολή τους προϋπόθεση στη διαδικασία του μετασχηματισμού. Αναδεικνύει το θέμα των πολλαπλών ρόλων των δύο φύλων, ενώ εισάγει και τα ζητήματα της βίας και της σεξουαλικής βίας. Υπογραμμίζει την κυριαρχία του πατριαρχικού μοντέλου στην κοινωνία, ενώ αναφέρεται και στην ανδροκρατική δομή οργάνωσης του κόμματος. Μιλώντας για την πατριαρχία εισάγει το θέμα των νέων μορφών οικογένειας, καθώς και την ανάγκη να υπάρχει η έμφυλη διάσταση σε όλες τις πολιτικές. 

Φέτος δεν είναι μόνο η επέτειος των 100 χρόνων από την ίδρυση του ΙΚΚ, αλλά και των 20 χρόνων από τα γεγονότα στη Γένοβα που σφράγισαν το κίνημα ενάντια στη νεοφιλελεύθερη παγκοσμιοποίηση, στην ανάπτυξη του οποίου η συμβολή του ιταλικού κινήματος ήταν καθοριστική. Ο σεβασμός στη διαφορετικότητα, την οποία υποστήριζε ο Μπερλινγκουέρ, και η ανάγκη συνεννόησης, μπόλιασαν πανευρωπαϊκά τον τρόπο δράσης όχι μόνο των κινημάτων αλλά και της πολιτικής Αριστεράς, που ολοκληρώθηκε με τη δημιουργία του κόμματος «Ευρωπαϊκή Αριστερά».

Νατάσσα Θεοδωρακοπούλου