Ένας χρόνος πανδημία πέρασε και σε λίγες μέρες ο κλάδος των ηθοποιών κλείνει ένα χρόνο κινητοποιήσεων, συλλογικών, κινηματικών, συνδικαλιστικών. Έχουμε ξαναπεί από αυτές τις σελίδες ότι ο χώρος του πολιτισμού έδειξε το δρόμο της ενεργοποίησης και της διεκδίκησης σε καιρούς δύσκολους και με τα χτυπήματα να έρχονται απανωτά. Μετά την πρωτοφανή για το χώρο συσπείρωση που δημιούργησε το κίνημα Support Art Workers, υπήρξε η πρωτόγνωρη συμμετοχή στις εκλογές για τη νέα διοίκηση του Σωματείου Ελλήνων Ηθοποιών (ΣΕΗ), τον περασμένο Ιούνιο, και η σημαντική συνδικαλιστική κινητικότητα και στήριξη στον κλάδο που φαίνεται να εδραιώνεται. Αξίζει να σημειωθεί ότι στο νέο διοικητικό συμβούλιο του ΣΕΗ λειτουργεί ένα μοντέλο συνδιοίκησης από τις παρατάξεις «Από Κοινού» (πέντε έδρες), μια ομάδα νεότερων ηθοποιών, και «Αγωνιστική Ενότητα Ανεξάρτητων Ηθοποιών (Α.Εν.Α.Η)» (πέντε έδρες), μια ομάδα εμπειρότερων ηθοποιών. Στο ΔΣ συμμετέχει και η προηγούμενη διοίκηση του ΣΕΗ, η Δημοκρατική Ενότητα Ηθοποιών, με έξι έδρες και η Συνέλευση Αγωνιζόμενων Ηθοποιών με μία έδρα.
Η «Εποχή» συνομίλησε, για την αλλαγή πλεύσης που έφερε ο νέος αέρας στον εργασιακό χώρο των ηθοποιών, με τον ηθοποιό Θοδωρή Σκυφτούλη, μέλος της οργανωτικής συνέλευσης της κίνησης Support Art Workers και με τον ηθοποιό Κωνσταντίνο Μπιμπή, αντιπρόεδρο του ΣΕΗ.
Κωνσταντίνος Μπιμπής: «Μεγάλη συσπείρωση
και συμμετοχή»
Εδώ και περίπου ένα χρόνο, που ενταχθήκατε με κυβερνητική βούλα στις εργασιακές ομάδες με το μεγαλύτερο αντίκτυπο και τη μικρότερη στήριξη από τη διαχείριση της πανδημίας, οι εργαζόμενοι στο χώρο του πολιτισμού κινητοποιούνται, δραστηριοποιούνται με μαζικό και ευφάνταστο τρόπο. Μάλιστα το ΣΕΗ μοιάζει ανανεωμένο και πανταχού παρόν. Τι έχει αλλάξει στο συνδικαλιστικό τοπίο των ηθοποιών;
Το τοπίο, εδώ και ένα χρόνο, έχει αρχίσει να αλλάζει διακλαδικά στους χώρους του πολιτισμού. Πέρα από το γεγονός ότι ο πολιτισμός δεν συμπεριλήφθηκε καθόλου στο σχέδιο επανέναρξης της κυβέρνησης τον περασμένο Μάιο, γεγονός το οποίο «θύμωσε» πολλούς κλάδους και δικαίως, νομίζω ότι οι κλάδοι του πολιτισμού ήρθαν αντιμέτωποι με τις εργασιακές παθογένειες δεκαετιών. Το μνημονιακό περιβάλλον ήρθε και τσάκισε οποιαδήποτε ρυθμισμένη σχέση υπήρχε στο χώρο του θεάτρου, του κινηματογράφου, της τηλεόρασης, της διαφήμισης. Η μεγαλύτερη πληγή ήταν η κατάργηση των κλαδικών συλλογικών συμβάσεων, το οποίο επέφερε ειδικά στο θέατρο μια καταστροφή, διότι πρόκειται για επάγγελμα από τη φύση του εποχικό και με ιδιαίτερες μέρες και ώρες απασχόλησης. Εισήχθησαν ευφάνταστοι λογιστικοί τρόποι αποφυγής, καταργήθηκαν τα ολόκληρα ένσημα και άρχισαν οι ηθοποιοί να λογίζονται ως ωρομίσθιοι με απλήρωτες και ανασφάλιστες πρόβες. Όταν λοιπόν την περασμένη άνοιξη ο κλάδος ήρθε αντιμέτωπος και με την παντελή έλλειψη οποιουδήποτε σχεδίου επανέναρξης από την πλευρά της κυβέρνησης, έλλειψη που βιώνει ως σήμερα, η αντίδραση ήταν μαζική και συλλογική. Και μεταφράστηκε σε μεγάλη συσπείρωση και συμμετοχή στις εκλογές του περασμένου καλοκαιριού στο σωματείο μας, με τριπλασιασμό των ανθρώπων που προσήλθαν να ψηφίσουν. Συνεπώς, όντως υπάρχει αλλαγή πλεύσης, που δεν ορίζεται όμως μόνο από την αλλαγή στη διοίκηση του σωματείου, αλλά και από το γεγονός ότι οι πάνω από χίλιοι συνάδελφοι –που γίνονται όλο και περισσότεροι– έφεραν νέο αέρα στο σωματείο. Βλέπουμε τους νέους ηθοποιούς να επιστρέφουν και να στρέφονται στο σωματείο.
Αυτή η αντιστροφή της τάσης και η κατεύθυνση προς τη συνδικαλιστική εκπροσώπηση και διεκδίκηση, ιδιαίτερα για τους νέους, δεν είναι αυτονόητη, είναι μάλλον ζητούμενο. Τι ήταν αυτό που έκανε τους ηθοποιούς να στραφούν στη συλλογική κινητοποίηση και εκπροσώπηση;
Ήδη από την περίοδο των κινητοποιήσεων του Support Art Workers, αρκετοί από εμάς διαπιστώναμε ότι η έλλειψη θεσμικότητας μας έβαζε κάποια όρια. Για παράδειγμα, δεν μπορούσαμε να μπούμε σε διάλογο με το υπουργείο Πολιτισμού. Νομίζω λοιπόν ότι συνειδητά επελέγη η συνδικαλιστική εκπροσώπηση. Πολύ μάλλον που και εμείς ως διοίκηση έχουμε αποδείξει ότι μπορούμε να ανταποκριθούμε ώστε να αρχίσει να δημιουργείται μια ασπίδα προστασίας. Γιατί ακόμα είμαστε στην αρχή. Έχουμε δείξει ότι η εστίαση και η θέρμη μας κατευθύνεται στον κλάδο μας και διεκδικούμε τα δικαιώματα του κάθε συναδέλφου.
Μπορεί αυτό να αποτελέσει ένα παράδειγμα για τους νέους εργαζόμενους γενικότερα;
Η δική μου προσωπική άποψη είναι ότι χρειάζεται οι εργαζόμενοι να επιστρέψουν στα πρωτοβάθμια σωματεία. Τα δευτεροβάθμια και τριτοβάθμια σωματεία έχουν σε μεγάλο βαθμό διαφθαρεί και έχουν σταματήσει να αφουγκράζονται τους εργαζόμενους και τα αιτήματά τους.
Εδώ και λίγο καιρό με το κίνημα metoo στο χώρο του θεάτρου, υπήρξε άλλη μια δύσκολη συνθήκη για τους συναδέλφους σας. Όμως αφενός οι ηθοποιοί φάνηκε να στρέφονται και να εμπιστεύονται το ΣΕΗ, αφετέρου το ΣΕΗ φάνηκε να κινητοποιείται και να εκπροσωπεί επάξια τους ηθοποιούς.
Πράγματι, ενεργώντας με γρήγορα αντανακλαστικά από την πρώτη στιγμή, το ΣΕΗ θέλησε να δώσει το σήμα ότι όλο αυτό το κίνημα μπορεί να είναι πολύ καλό για το μέλλον του κλάδου και για τους νέους συναδέλφους που μπαίνουν τώρα στο χώρο. Παράλληλα, θελήσαμε να δώσουμε και ένα παράδειγμα και για άλλα σωματεία ότι υπάρχουν θεσμικοί τρόποι για την προστασία των εργαζομένων σε κάθε κλάδο. Νομίζω μάλιστα ότι ο λαοπρόβλητος χαρακτήρας που έχει το δικό μας σωματείο μπορεί να λειτουργήσει θετικά και για άλλα σωματεία.
Ένας από τους τομείς που χρειάζεται έρευνα και βελτίωση στο χώρο σας είναι η θεατρική παιδεία. Είναι στις προτεραιότητες του ΣΕΗ να κάνει ένα γενναίο και μελετημένο βήμα για το πλαίσιο λειτουργίας των δραματικών σχολών;
Μας απασχολεί πολύ και έχουμε συστήσει ήδη ομάδα που μελετά αυτόν τον τομέα. Να σημειώσουμε ότι εκτός από το περιεχόμενο και της προδιαγραφές της εκπαίδευσης, έχουμε να αντιμετωπίσουμε και το γεγονός ότι από το 2003 και μετά τα πτυχία των δραματικών σχολών ισοδυναμούν με απολυτήριο λυκείου. Δηλαδή φοιτούμε σε σχολές στις οποίες πληρώνουμε δίδακτρα –όσοι από εμάς δεν είχαμε την τύχη να περάσουμε στη δραματική σχολή του Εθνικού– επί τρία χρόνια, για δέκα με δώδεκα ώρες τη μέρα, για να πάρουμε ένα χαρτί που δεν αναγνωρίζεται πουθενά. Με αποτέλεσμα όσοι συνάδελφοι θέλουν να κάνουν μεταπτυχιακές σπουδές στο εξωτερικό να χρειάζεται να έχουν πτυχία άλλων σχολών.
Θοδωρής Σκυφτούλης: «Ένας χρόνος Support Art Workers»
Μετά από χρόνια σιωπής, οι ηθοποιοί τον τελευταίο χρόνο διεκδικούν κινηματικά και θεσμικά τα δικαιώματά τους. Ποια ήταν τα καίρια βήματα σε αυτήν την πορεία;
Δεν θα έλεγα σιωπής, αλλά οργής. Συσσωρευόταν πίεση από το καθεστώς που δημιουργούσαν οι κλίκες στο χώρο μας και από την ελλιπή εκπροσώπηση συνδικαλιστικά. Η αφορμή της πανδημίας και της διαχείρισης της έδωσε ένα άνοιγμα στη νέα γενιά στο χώρο μας να μιλήσει και να οικοδομήσει μια νέα πραγματικότητα. Δεν υπήρχε καθόλου χαρτογράφηση του καλλιτέχνη στην Ελλάδα. Ήμασταν και είμαστε σε κατάσταση εξαίρεσης. Ο πρωθυπουργός, στο πρώτο διάγγελμα για την πανδημία, όταν αναφέρθηκε στα θέατρα μίλησε για τους θεατές. Αξιοποιήσαμε τη συγκυρία για να περιγράψουμε τι σημαίνει καλλιτέχνης και αξιοπρέπεια στον εργασιακό χώρο. Ήρθαν στο φως και άλλα επαγγέλματα του θεάτρου και του κινηματογράφου που ήταν παντελώς αθέατα.
Η πρώτη συσπείρωση δημιουργήθηκε γύρω από την κίνηση Support Art Workers. Λόγω του ότι είχαμε μείνει χωρίς δουλειά επενδύσαμε δημιουργικότητα και βγήκαμε προς τα έξω με ευφάνταστο και πρωτότυπο τρόπο.
Μίλησε μας λίγο περισσότερο για αυτήν την κίνηση.
Το Support Art Workers δημιουργήθηκε από ένα κείμενο της χορογράφου Κατερίνας Φώτη, που συσπείρωσε ένα πυρήνα τριάντα ανθρώπων από όλα τα επαγγέλματα του χώρου. Φτιάχτηκε μια οργανωτική συνέλευση που με αμεσοδημοκρατικό τρόπο προσπάθησε να αφουγκραστεί, με τη βοήθεια και των μέσων κοινωνικών δικτύωσης, προβληματισμούς και αιτήματα. Αυτές τις επεξεργασίες έστελνε στο υπουργείο Πολιτισμού, που ήταν τελείως απροετοίμαστο, για να δημιουργηθεί μια κάποια χαρτογράφηση του χώρου, όπως για παράδειγμα το Μητρώο Καλλιτεχνών. Τώρα η κίνηση κλείνει ένα χρόνο και ετοιμάζουμε ένα αφιέρωμα με δράσεις.
Έχετε κάνει κάποιες επεξεργασίες για την εκπαίδευση στο χώρο του θεάτρου;
Είναι από τα ζητήματα που μας καίνε. Πέρυσι το καλοκαίρι, ως Support Art Workers, είχαμε ετοιμάσει ένα τριήμερο εκδηλώσεων για αυτόν τον τομέα, που η πανδημία τίναξε στον αέρα. Επίκειται.