Φωτογραφία: Νικόλας Κοκοβλής
Τον Δεκέμβρη του 2017, η Άντζελα Ντέιβις, μια εμβληματική μορφή του παγκόσμιου κινήματος, σπουδαία ακαδημαϊκός, μέλος του πρώην Κομμουνιστικού Κόμματος Ηνωμένων Πολιτειών και των Μαύρων Πανθήρων, επισκέφτηκε τη χώρα μας καλεσμένη από το Ινστιτούτο Νίκος Πουλαντζάς.
Είχε μια σειρά από προγραμματισμένες συναντήσεις, ξεναγήσεις και φυσικά την ομιλία της με θέμα: «Αντιμαχόμενος φεμινισμός: Θεωρίες και πρακτικές του καιρού μας».
Είχε, όμως, και μια ξενάγηση, εκτός προγράμματος, που προέκυψε σαν πρόταση μετά το τέλος της ομιλίας της, από ένα «πηγαδάκι», παρουσία του Παύλου Κλαυδιανού, του Χάρη Γολέμη, του Γιάννη Ξαρχουλάκου κ.ά. μεταξύ αυτών, στον ιστορικό χώρο μνήμης του πρώην Στρατοδικείου ΕΑΤ - ΕΣΑ, την οποία και φυσικά αποδέχθηκε.
Το επόμενο πρωί βρέθηκε στον τόπο μαρτυρίου χιλιάδων κομμουνιστών και δημοκρατικών πολιτών όπου την υποδέχθηκαν μέλη του Συνδέσμου Φυλακισθέντων και Εξορισθέντων Αντιστασιακών (ΣΦΕΑ) 1967 - 1974, με σκοπό να την ξεναγήσουν, αλλά κυρίως να της εξιστορήσουν το παρελθόν του «χώρου» και τις πρακτικές του καθεστώτος που τον χρησιμοποίησε.
Της είπαν για τον Μουστακλή, τον Παναγούλη και τόσους άλλους και της μίλησαν άνθρωποι που τα έζησαν και θα τα θυμούνται για πάντα, όπως ο Νίκος Μάνιος, ο Χαράλαμπος Μηταφίδης, ο Κωστής Γιούργος κ.ά.
Μια ερώτηση έκανε η Ντέιβις...
-«Κι εκείνοι που σας τα έκαναν όλα αυτά, δικάστηκαν;».
Και κάποιος από τα μέλη του ΣΦΕΑ της απάντησε:
-«Κάποιοι μόνο. Σήμερα οι απόγονοί τους βρίσκονται στη Βουλή».
Αυτά για την επιδραστικότητα του ιστορικού μνημείου...
Λίγους μήνες νωρίτερα, στις 7.6.2017, η Βουλή των Ελλήνων είχε φροντίσει να παραχωρήσει τα ιστορικά διατηρητέα αυτά μνημεία του ΕΑΤ - ΕΣΑ στην περιφέρεια Αττικής, κατά πλήρη κυριότητα, με σκοπό τη διαφύλαξη και ανάδειξη της ιστορικής μνήμης, που συνδέεται με αυτά (άρθρο 35 του ν.4474/2017).
Απραξία και περικοπές
Η διοίκηση της Ρένας Δούρου, τιμώντας την αποστολή αυτή, ενέγραψε στον Προϋπολογισμό και το Πρόγραμμα Εκτελεστέων Έργων της περιφέρειας Αττικής, μελέτες και έργα επισκευής και αναστήλωσης των κτηρίων, συνολικού προϋπολογισμού 1.690.000 ευρώ, με σκοπό τη δημιουργία Μουσείου Αντιδικτατορικής Δράσης της περιόδου 1967-1974.
Τα κτίρια αυτά είχαν παραχωρηθεί κατά χρήση και χωρίς αντάλλαγμα για αόριστο χρονικό διάστημα, με αποφάσεις του διοικητικού συμβουλίου της Κτηματικής Εταιρείας του Δημοσίου (ΚΕΔ) στον ΣΦΕΑ, προκειμένου να δημιουργηθεί και να λειτουργήσει εντός αυτών Μουσείο Αντιδικτατορικής Αντίστασης. Η χρήση τους, όμως, από το ΣΦΕΑ, δεν θίγεται με την παραχώρηση της κυριότητας των κτηρίων προς την περιφέρεια Αττικής.
Σήμερα, όμως, με τη διοίκηση του Γιώργου Πατούλη στην περιφέρεια, ο μέχρι τώρα σχεδιασμός ανατρέπεται.
Στις 28.12.2020, μετά από έναν και πλέον χρόνο απραξίας, η περιφέρεια Αττικής, το υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού, ο δήμος Αθηναίων, ο ΟΠΑΝΔΑ, η Ανάπλαση Αθήνας ΑΕ και η Τεχνόπολις δήμου Αθηναίων ΑΕ, συνάπτουν προγραμματική σύμβαση, με σκοπό ο δήμος Αθηναίων να χρηματοδοτήσει δράσεις πολιτισμού, μεταξύ των οποίων η αναστήλωση του «κτιρίου ΕΑΤ - ΕΣΑ στο Πάρκο Ελευθερίας» και η δημιουργία Μουσείου Αντιδικτατορικού Αγώνα ΕΑΤ - ΕΣΑ (Πάρκο Ελευθερίας).
Προβληματισμό δημιουργούν, σε όσους διαβάζουν την προγραμματική σύμβαση, τα ακόλουθα 4 σημεία:
1. Γιατί η περιφέρεια Αττικής συνάπτει αυτή την προγραμματική σύμβαση πολιτισμού, που έχει ως αντικείμενο και τη δημιουργία Μουσείου Αντιδικτατορικού Αγώνα και ο ρόλος της είναι διακοσμητικός, αφού δεν συνεισφέρει ούτε ένα ευρώ;
2. Γιατί δεν γίνεται αναφορά στην προγραμματική σύμβαση όλων των κτηρίων που έχουν παραχωρηθεί στην περιφέρεια Αττικής (κτίρια 5-8 και ο περιβάλλον χώρος), με σκοπό τη διαφύλαξη και ανάδειξη της ιστορικής μνήμης που συνδέεται με αυτά και γίνεται αναφορά σε «κτίριο ΕΑΤ - ΕΣΑ»;
3. Γιατί έχει περικοπεί ο προϋπολογισμός από 1.690.000 σε 485.000 ευρώ;
4. Γιατί μένει εκτός προγραμματικής σύμβασης ο ΣΦΕΑ;
Τα κρίσιμα ερωτήματα
Με αφορμή τον ανωτέρω προβληματισμό, η περιφερειακή παράταξη «Δύναμη Ζωής» και η επικεφαλής της, Ρένα Δούρου, υπέβαλλαν ερώτηση στη διοίκηση της περιφέρειας Αττικής, θέτοντας 7 κρίσιμα ερωτήματα:
1. Έχει γίνει παραχώρηση της κυριότητας των κτηρίων του πρώην Στρατοδικείου ΕΑΤ - ΕΣΑ στο δήμο Αθηναίων ή σε άλλο νομικό πρόσωπο, παρά τη ρητή πρόβλεψη και βούληση του νομοθέτη για την παραχώρησή τους στην περιφέρεια Αττικής;
2. Τι ισχύει με τη χρήση των κτηρίων του πρώην Στρατοδικείου ΕΑΤ - ΕΣΑ στο Πάρκο Ελευθερίας; Ισχύει η επ’ αόριστο παραχώρησή τους στον ΣΦΕΑ;
3. Αντιλαμβανόμενοι ότι έχει υπάρξει κάποιος σχεδιασμός για την υλοποίηση του Μουσείο Αντιδικτατορικής Δράσης, ποιος φορέας έχει αποφασιστεί να το διαχειρίζεται;
4. Γιατί η περιφέρεια Αττικής δεν συνέχισε την υλοποίηση του έργου της αναστήλωσης των κτηρίων του ΕΑΤ - ΕΣΑ, σύμφωνα με το σχεδιασμό της παράταξης «Δύναμη Ζωής», από τη στιγμή που της παραχωρήθηκαν κατά κυριότητα τα εν λόγω κτίρια με τον ν. 4474/2017; Ποια αδυναμία εντόπισε η περιφέρεια Αττικής για να μην υλοποιήσει ένα τόσο σημαντικό έργο πολιτισμού και ιστορικής μνήμης και θεώρησε ότι ο δήμος Αθηναίων μπορεί να ανταποκριθεί καλύτερα;
5. Ποια κτίρια ΕΑΤ - ΕΣΑ αφορά η προγραμματική σύμβαση; Αν αφορά μόνο το κτίριο Νο 8, ποια είναι η μέριμνα της περιφέρειας Αττικής για το κτίριο Νο 5;
6. Με ποια στοιχεία και κριτήρια αποφασίστηκε η σημαντική περικοπή του προϋπολογισμού των μελετών και του έργου της αναστήλωσης των κτηρίων ΕΑΤ - ΕΣΑ και της δημιουργίας Μουσείου Αντιδικτατορικής Δράσης και γιατί η περιφέρεια Αττικής δεν συνεισφέρει με τους ήδη δεσμευμένους της πόρους;
7. Έχει ενημερωθεί ή/και έχει ερωτηθεί για την εξέλιξη αυτή των μελετών και του έργου ο ΣΦΕΑ 1967 - 1974; Αν ναι ποια άποψη εξέφρασε επί αυτού; Αν υπάρχει σχετική αλληλογραφία να μας διατεθεί.
Ελάχιστος φόρος τιμής
Η αναστήλωση των κτιρίων και η δημιουργία Μουσείου Αντιδικτατορικής Δράσης αποτελεί ελάχιστο φόρο τιμής στους ανθρώπους, που όπως μου είπε σε τηλεφωνική μας επικοινωνία, ο Γιάννης Ξαρχουλάκος, «τους συνδέουν δεσμοί αίματος, γιατί σε όλους έχει στάξει αίμα από τα βασανιστήρια που υπέστησαν αυτοί και άλλοι σύντροφοί τους στους τόπους κράτησής τους».
Ως περιφερειακή παράταξη θεωρούμε ότι η δημιουργία Μουσείου Αντιδικτατορικής δράσης της περιόδου 1967-1974 θα αποτελέσει σοβαρότατο στοιχείο δημοκρατικής και αντιφασιστικής διαπαιδαγώγησης του λαού μας, ιδιαίτερα της νέας γενιάς, η οποία πρέπει να επισκεφτεί και να μάθει, μεταξύ των άλλων, για τους αγώνες που αναπτύχθηκαν αυτή την περίοδο, για τους χώρους εγκλεισμού και βασανιστηρίων, για τα κρατητήρια της ΕΑΤ - ΕΣΑ, για τους τόπους εξορίας, για τους ανθρώπους που έδωσαν την ζωή και το αίμα τους.