Αποικιοκρατική και ληστρική είναι δύο χαρακτηρισμοί, που χρησιμοποιήθηκαν για να περιγράψουν τη σύμβαση που, για μήνες και εν αγνοία της τοπικής κοινωνίας, διαπραγματευόταν η κυβέρνηση με την εταιρεία Ελληνικός Χρυσός. Η σύμβαση κυρώθηκε τελικά στη Βουλή την Πέμπτη 17 Μαρτίου με 180 ψήφους (της Νέας Δημοκρατίας και του Κινήματος Αλλαγής). «Δεν είναι δυνατόν να ισχύσει μια τέτοια σύμβαση σε μια ευρωπαϊκή χώρα, που διέπεται από νόμους και κανόνες και στην οποία ισχύει το ευρωπαϊκό δίκαιο. Με τη σύμβαση αυτή δημιουργείται ένα κράτος Eldorado στη βορειοδυτική Χαλκιδική, με δικούς του νόμους και κανόνες» σχολιάζει στην «Εποχή» η Κατερίνα Ιγγλέζη, πρώην βουλεύτρια Χαλκιδικής με τον ΣΥΡΙΖΑ. Πράγματι, η σύμβαση περιορίζει σημαντικά τον ελεγκτικό ρόλο του Δημοσίου. Ακόμα, δημιουργεί την εντύπωση ότι είναι ετεροβαρής, αν όχι ληστρική, και ότι δεν εξασφαλίζει εγγυήσεις για το Δημόσιο. Ας δούμε τα κυριότερα σημεία της σύμβασης.
Η προηγούμενη σύμβαση υποχρέωνε την Ελληνικός Χρυσός να κατασκευάσει εργοστάσιο, ώστε να καθετοποιηθεί η παραγωγή χρυσού στη χώρα. Η κυβέρνηση απαλλάσσει την εταιρεία από την υποχρέωση αυτή. Η σύμβαση προβλέπει ότι η Ελληνικός Χρυσός θα υποβάλει πρόταση για την κατασκευή και τη χρηματοδότηση εργοστασίου μεταλλουργίας, 12 μήνες αφού τεθεί σε ισχύ η νέα σύμβαση. Την πρόταση θα εξετάσει μικτή επιτροπή, η οποία καλείται να πάρει ομόφωνα απόφαση. Εάν την απορρίψει, επαναλαμβάνεται η ίδια διαδικασία.
Η διαδικασία αυτή είναι πιθανό να είναι προσχηματική, αφού στην εταιρεία δεν πρόκειται να επιβληθούν κυρώσεις, εάν δεν κατασκευάσει το εργοστάσιο. Ούτε προβλέπεται κάποια χρονική προθεσμία, εντός της οποίας, θα πρέπει να επανέλθει με νέα πρόταση. Άλλωστε, σύμφωνα με πηγές των περιβαλλοντικών οργανώσεων, ο κύριος Χατζηδάκης, όσο ήταν υπουργός Περιβάλλοντος, είχε δηλώσει ότι η μεταλλουργία δεν θα γίνεται στην Ελλάδα. Μια τέτοια διάθεση φανερώνει και η επιβολή πρόσθετου μεταλλευτικού τέλους στα μεταλλεύματα. Εάν επιβεβαιωθεί το σενάριο αυτό, η δραστηριότητα της Ελληνικός Χρυσός στη χώρα με τη συναίνεση της κυβέρνησης, θα πάρει εξορυκτικό χαρακτήρα. Δηλαδή, θα βασιστεί στην εξόρυξη και εξαγωγή των πρώτων υλών, χωρίς να παράγεται προστιθέμενη αξία για τη χώρα.
Περιβαλλοντικός έλεγχος
Το ιστορικό της Ελληνικός Χρυσός βαραίνουν πολλαπλές περιβαλλοντικές παραβάσεις. Στην εταιρεία επιβλήθηκε πρόστιμο το 2016 για 21 παραβάσεις, το 2018 για έξι και έπειτα το 2019 για επτά παραβάσεις. Επίσης, δύο υψηλόβαθμα στελέχη της κατηγορούνται και για σοβαρή ρύπανση και υποβάθμιση του περιβάλλοντος. Η υπόθεση τους θα κριθεί τον Απρίλιο στο Τριμελές Εφετείο Κακουργημάτων Θεσσαλονίκης. Ο ρόλος των επιθεωρητών περιβάλλοντος ήταν αποφασιστικός, όλα αυτά τα χρόνια. Χάρη στους ελέγχους που πραγματοποίησαν διαπιστώθηκε η μη συμμόρφωση της εταιρείας με τους περιβαλλοντικούς όρους και κλήθηκε να λογοδοτήσει. Με τη νέα σύμβαση τον περιβαλλοντικό έλεγχο θα ασκεί «ανεξάρτητος ελεγκτής», ο οποίος θα συμβάλλεται με την εταιρεία. Όπως εξηγεί ο Σπύρος Ψαρούγας, γενικός διευθυντής της περιβαλλοντικής οργάνωσης Καλλιστώ η οικονομική εξάρτηση του ελεγκτή από τον ελεγχόμενο, θίγει την αξιοπιστία της διαδικασίας. «Καταλαβαίνουμε πόσο ανεξάρτητος μπορεί να είναι ένας ιδιώτης, ο οποίος εξαρτάται για την επιβίωση του από αντίστοιχες συμβάσεις, που θα κάνει στο μέλλον. Επ’ ουδενί δεν θα θελήσει να λάβει πρωτοβουλίες, οι οποίες θα ήταν εναντίον των συμφερόντων της εταιρείας, που τον χρηματοδοτεί. Σίγουρα, αν το κάνει, δεν θα ανανεωθεί η σύμβαση του και θα μπει στη μαύρη λίστα άλλων εταιρειών».
Παράλληλα, το Δημόσιο δεσμεύεται να μην «προβάλλει» «ασκήσει» «συνδράμει» στην «έγερση» αξιώσεων. Αλλά και να παραλείπει ενέργειες που θα «παρεμβαίνουν» στις δραστηριότητες της εταιρείας. Οι διατάξεις αυτές σε συνδυασμό με το ότι ο έλεγχος θα ασκείται από τον «ανεξάρτητο ελεγκτή» ίσως εμποδίσουν την άσκηση διοικητικών και ποινικών κυρώσεων αναφέρουν σε παρέμβαση τους δέκα περιβαλλοντικές οργανώσεις. Σημειώνουμε ότι οργανώσεις εξετάζουν το ενδεχόμενο να κινηθούν νομικά.
Θέσεις εργασίας
Η επιχειρηματολογία υπέρ της νέας σύμβασης εξαντλείται γύρω από τις νέες θέσεις εργασίας. Στο επενδυτικό της σχέδιο η Ελληνικός Χρυσός υπόσχεται να δημιουργήσει 1400 νέες θέσεις εργασίας. Η σύμβαση όμως δεν περιλαμβάνει κάποια δέσμευση ούτε για την αύξηση των θέσεων εργασίας ούτε για τη διατήρηση των υφιστάμενων. Αντίθετα, αναφέρει ότι το πρόγραμμα απασχόλησης εξαρτάται από την εμπορική βιωσιμότητα των μεταλλείων και από άλλους παράγοντες.
Παράλληλα, ενώ η εταιρεία και η κυβέρνηση υπόσχονται νέες θέσεις εργασίας, εργαζόμενοι της εργολαβικής εταιρείας EDILMAC, που συνεργάζεται με την Ελληνικός Χρυσός, καταγγέλλουν τη μείωση των θέσεων εργασίας. «Τη στιγμή που πλασάρεται ότι με τη συμφωνία θα ανοίξουν θέσεις εργασίας, εμείς βιώνουμε την πραγματικότητα, που είναι ότι κόσμος χάνει τη δουλειά του. Δηλαδή, αντί να ανοίγουν νέες θέσεις εργασίας κλείνουν» αναφέρει στην «Εποχή» Νίκος Τζανέτης, πρόεδρος του Συνδικάτου Εργατοϋπαλλήλων Μεταλλείων και Λατομείων Βόρειας Ελλάδας.
Το συνδικάτο προχώρησε σε τρίωρη στάση εργασίας τη Τετάρτη και την Πέμπτη και ζητά να ανανεωθούν οι συμβάσεις δύο συναδέλφων τους, να δημιουργηθούν χώροι ανάπαυσης, να τηρούνται οι κανόνες αερισμού και να συντηρούνται ανά τακτά διαστήματα τα μηχανήματα. Ακόμα, αιτούνται προσαύξηση για την απασχόληση τους τις Κυριακές. Το συνδικάτο έχει καταγγείλει παραβιάσεις στην Επιθεώρηση Εργασίας, αλλά δεν έχει πραγματοποιηθεί έλεγχος μέχρι σήμερα.