Με τις δημοσκοπήσεις να δίνουν ένα μικρό προβάδισμα στον Αντρές Αραούζ, υπουργό Πολιτισμού και Παιδείας του Ραφαέλ Κορέα από το 2015 μέχρι το 2017, γίνεται στις 11 Απριλίου ο δεύτερος γύρος των εκλογών στο Εκουαδόρ. Να σημειωθεί, ότι στον πρώτο γύρο ο Αντρές Αραούζ πήρε 32,72% και ο αντίπαλός του, ο δεξιός Γκιγιέρμο Λάσο, πήρε 19,74%, ενώ το αυτόχθονο κίνημα, που είχε υποψήφιο τον Γιάκου Πέρεζ με 19,39%, καλεί σε άκυρη ψήφο.
Τι σημαίνουν αυτές οι εκλογές για το μέλλον του Εκουαδόρ; Ποιο είναι το διακύβευμα;
Νομίζω ότι οι εκλογές της 11ης Απριλίου δεν θα σημάνουν μια σημαντική αλλαγή, καθώς η χώρα υποφέρει από πολλαπλές διαρθρωτικές κρίσεις που δεν έχουν αναλυθεί σοβαρά από καμία πολιτική δύναμη. Για παράδειγμα, το Εκουαδόρ βιώνει μια σύνθετη οικονομική κρίση, με τα εξής χαρακτηριστικά: το κατά κεφαλήν εισόδημα παρέμεινε στάσιμο από το 2014 έως το 2019 περίπου στα 6.300 αμερικάνικα δολάρια ετησίως, και κατέρρευσε στα 5.550 δολάρια το 2020 λόγω της κρίσης του κορονοϊού, η ανεργία και η υποαπασχόληση βρίσκονται περίπου στο 60-70% του συνολικού εργατικού δυναμικού από το 2016, ο δείκτης του δημόσιου χρέους αυξήθηκε από 16,4% του ΑΕΠ που ήταν το 2009 σε 65,3% το 2020, και οι φτωχοί αυξάνονται συνεχώς, με αποτέλεσμα σήμερα ο δείκτης της φτώχειας να βρίσκεται πάνω από το 30%, που είναι το χειρότερο ποσοστό από το 2010. Παράλληλα, υπάρχουν και πολλά άλλα προβλήματα, συμπεριλαμβανομένων των νομισματικών ζητημάτων, που σχετίζονται με την ακαμψία της δολαριοποίησης σε συνδυασμό με μια μεγάλη άτυπη οικονομία που εξαρτάται από τα μετρητά για τις συναλλαγές της (από το 2016 το Εκουαδόρ υποφέρει από μια ιδιόμορφη στασιμότητα των τιμών). Μια τέτοια κρίση χρειάζεται μια συνολική οικονομική στρατηγική, που ούτε ο Αντρές Αραούζ ούτε ο Γκιγιέρμο Λάσο κατάφεραν να παρουσιάσουν στους πολίτες. Το ίδιο ισχύει και για την πολιτική, την ασφάλεια, την υγεία, την εκπαίδευση, την ανισότητα των φύλων και άλλες κοινωνικές διαστάσεις. Υπό αυτήν την έννοια, αυτές οι εκλογές θα μπορούσαν να αντιπροσωπεύουν μια κρίσιμη στιγμή για να μεταφράσουν σε μια συγκεκριμένη πολιτική ατζέντα τα λαϊκά αιτήματα που διατυπώθηκαν στη διάρκεια των απεργιών και των κινητοποιήσεων του Οκτωβρίου 2019, αλλά δυστυχώς αυτό δεν συνέβη.
Πώς είναι το πολιτικό σκηνικό μια εβδομάδα πριν από τις εκλογές;
Η πολιτική ατμόσφαιρα φαίνεται να κυριαρχείται από την αβεβαιότητα. Από την δική μου οπτική, θεωρώ ότι και οι δύο υποψήφιοι απέτυχαν να οικοδομήσουν εμπιστοσύνη στο 47,54% των ψηφοφόρων που επέλεξαν μια διαφορετική επιλογή στον πρώτο γύρο των εκλογών. Ένα παράξενο πολιτικό φαινόμενο που βλέπουμε είναι η αυξανόμενη έκκληση για την άκυρη ψήφο, που γίνεται από πολλές κοινωνικές ομάδες, συμπεριλαμβανομένου του αυτόχθονου κινήματος που ήταν ένας από τους κύριους συμμετέχοντες στη λαϊκή εξέγερση του Οκτωβρίου 2019, και το οποίο είχε υποψήφιο στον πρώτο γύρο τον Γιάκου Πέρεζ, που ηττήθηκε οριακά από τον Λάσο μέσα από ένα σκοτεινό εκλογικό αποτέλεσμα και με κατηγορίες απάτης. Είναι σχεδόν αδύνατο ο αριθμός των άκυρων να είναι τόσο μεγάλος, ώστε να ζητηθούν νέες εκλογές: θα πρέπει αυτές οι ψήφοι να είναι περισσότερες από το άθροισμα των ψήφων που θα πάρουν ο Αραούζ και ο Λάσο. Ωστόσο, εάν τα άκυρα είναι στο 25% ή περισσότερο, ο επόμενος πρόεδρος μπορεί να αντιμετωπίσει δυνητικά ένα σοβαρό πρόβλημα νομιμότητας, που είναι πιθανό να εμποδίσει τις δυνατότητες εφαρμογής μη δημοφιλών πολιτικών και οικονομικών προσαρμογών. Σε αυτήν την περίπτωση, είναι σίγουρο ότι θα γίνουν μεγάλες απεργίες.
Οι δημοσκοπήσεις δίνουν ένα μικρό προβάδισμα στον Αραούζ. Ποια είναι η αίσθησή σου;
Δεν είμαι απολύτως βέβαιος ότι προηγείται ο Αραούζ, όπως λένε οι δημοσκοπήσεις. Τις τελευταίες ημέρες έχουν γίνει πολλά λάθη από το πολιτικό του κίνημα, καθώς και κάποιες συγκεκριμένες αστοχίες στην εκστρατεία του, που μπορεί να αλλάξουν το τελικό αποτέλεσμα. Ο Αραούζ και το κίνημά του δεν κατάφεραν να εδραιώσουν σαφείς συμμαχίες με άλλες ισχυρές πολιτικές δυνάμεις. Φυσικά, ο κορεϊσμός έχει μια «συμπαγή ψήφο» περίπου στο 30%, αλλά μπορεί αυτό να μην είναι αρκετό για να κερδίσει τις εκλογές. Από την άλλη πλευρά, η εκστρατεία του Λάσο δεν φαίνεται να αποκτά δυναμική. Είναι σαν να έχουμε δύο υποψήφιους αυτοπεριορισμένους, προκαλώντας την αύξηση των μη έγκυρων ψήφων. Προς το παρόν, το μόνο σίγουρο πράγμα είναι η αβεβαιότητα.
Ποιες θεωρείς ότι πρέπει να είναι οι προτεραιότητες της νέας κυβέρνησης και ποια προβλήματα υπάρχουν;
Πιστεύω ότι προτεραιότητα θα πρέπει να είναι η βελτίωση της διαχείρισης του συστήματος υγείας για την αντιμετώπιση της πανδημίας του COVID-19. Η κυβέρνηση του Λένιν Μορένο εφάρμοσε καταστροφικές πολιτικές στο συγκεκριμένο ζήτημα, συμπεριλαμβανομένου ενός αυθαίρετου προγράμματος εμβολιασμού για τους ανθρώπους που βρίσκονται στον κύκλο της και την ελίτ, αντί για το ιατρικό προσωπικό και τους πολίτες. Ως αποτέλεσμα αυτής της καταστροφικής διοίκησης κατά τη διάρκεια της πανδημίας, είναι ότι το Εκουαδόρ είναι μία από τις κορυφαίες χώρες όσον αφορά την πολύ μεγάλη θνησιμότητα: σχεδόν 50.000 άνθρωποι έχουν χάσει τη ζωή τους, σε έναν ιστορικό μέσο όρο περίπου 2.300 θανάτων ανά ένα εκατομμύριο πληθυσμού. Ταυτόχρονα, είναι ζωτικής σημασίας να εφαρμοστεί μια διαρθρωτική οικονομική πολιτική για την αντιμετώπιση των πολλαπλών διαστάσεων της προαναφερθείσας κρίσης. Ένα ιδιαίτερο πρόβλημα που πρέπει να αντιμετωπιστεί είναι η ισχυρή επιρροή των εγκληματικών οργανώσεων στη δημόσια ζωή. Πριν από ένα μήνα συνέβη μια τραγωδία στις φυλακές, με περίπου 80 θανάτους που προκλήθηκαν από μάχες μεταξύ αυτών των εγκληματικών οργανώσεων. Η οικονομική κρίση είναι τόσο βαθιά που ωθεί πολλούς ανθρώπους σε διάφορες εγκληματικές δραστηριότητες, ως έναν τρόπο επιβίωσης σε μια άνιση κοινωνία όπου υπάρχουν ολοένα και λιγότερες ευκαιρίες για να ζήσουν με αξιοπρέπεια.
Μέσα σε αυτήν την κατάσταση που περιγράφεις, ποιος είναι σήμερα ο ρόλος των κοινωνικών κινημάτων και των λαϊκών οργανώσεων για μια εναλλακτική πολιτική προς όφελος των αδύναμων και των φτωχών;
Πιστεύω ότι είναι απίθανο η χώρα να ξεπεράσει την κρίση μεσοπρόθεσμα. Οι οικονομικές και πολιτικές ελίτ δεν φαίνεται να ενδιαφέρονται πολύ για το μέλλον του Εκουαδόρ, στο βαθμό που μπορούν να διατηρήσουν ανέγγιχτες τις εξορυκτικές και εκμεταλλευτικές δραστηριότητές τους. Τα κοινωνικά κινήματα, οι λαϊκές οργανώσεις, οι εργατικές τάξεις και άλλες ομάδες έχουν υποστεί μια ιστορική αποδυνάμωση, ως αποτέλεσμα των νεοφιλελεύθερων κυβερνήσεων, των πολιτικών διώξεων, συμπεριλαμβανομένων και αυτών που έγιναν από τον κορεϊσμό, της καταστροφής των επίσημων αγορών εργασίας, κλπ. Αυτές οι κοινωνικές ομάδες δεν φαίνεται να έχουν τη δύναμη για να επιβάλουν την εφαρμογή μιας εθνικής ατζέντας επικεντρωμένης στην αντιμετώπιση της κρίσης προς όφελος του λαού. Μια εξαίρεση μπορεί να είναι το αυτόχθονο κίνημα, αλλά πρέπει να περιμένουμε να λυθούν οι εσωτερικές διαμάχες. Δεδομένων αυτών των συνθηκών, φαίνεται ότι το πιο σημαντικό είναι να επικεντρωθούμε στις μακροπρόθεσμες διαδικασίες ταυτόχρονα με την οργάνωση των ανθρώπων για να μπορέσουν να αντισταθούν. Έτσι, τα δίκτυα αλληλεγγύης, οι εναλλακτικές οικονομικές και χρηματοπιστωτικές δομές που δημιουργούνται από λαϊκές παραδόσεις και έθιμα, τα νέα κινήματα της νεολαίας, οι λαϊκές συνελεύσεις, και άλλες παρόμοιες διαδικασίες, φαίνεται να είναι οι πραγματικές εναλλακτικές λύσεις σε αυτήν την περιφερειακή και εξαρτημένη καπιταλιστική κοινωνία.
Ο Τζον Κάιας Γκιτζάρο είναι καθηγητής Οικονομικών στο Κεντρικό Πανεπιστήμιο του Εκουαδόρ.