Μνήμη Κώστα Καρακώστα
Είναι αλήθεια, ότι ο «περιβόητος» ιός SARS-CoV-2, όπως και οι συγγενείς του, δεν μας συνάντησαν αλλά τους συναντήσαμε στα σπίτια τους. Σχεδόν είκοσι χρόνια πριν, επιστήμονες αλλά και ο ΠΟΥ είχαν κρούσει τον κώδωνα του κινδύνου, ότι η βουλιμική και ανεξέλεγκτη κατάκτηση και καταστροφή ενδιαιτημάτων της άγριας φύσης, θα οδηγεί μοιραία (εκτός των άλλων) και σε επαναλαμβανόμενες πανδημίες από μικροοργανισμούς και ιούς, άγνωστους για το ανοσοποιητικό σύστημα του ανθρώπινου είδους και των οικόσιτών του, και πιθανόν θανατηφόρους. Όλα δείχνουν ότι ο SARS-CoV-2, με βάση τις μοριακές συγκρίσεις του γενετικού του υλικού (RNA), σχετίζεται με αντίστοιχους ιούς που ενδημούν σε νυχτερίδες και παγκολίνους. Οι περιοχές με τις μεγαλύτερες καταστροφές και τις αγορές άγριων ζώων, χωρίς αυτό να είναι το τελικό συμπέρασμα των ερευνών, ήταν η κοιτίδα της πρόσληψης και της διασποράς του ιού, απευθείας από τους παραπάνω οργανισμούς, ή πιθανότερα, μέσω ενός άλλου ενδιάμεσου ξενιστή. Ο παγκοσμιοποιημένος κόσμος μας, ένα σπίτι είναι η γη, που πρωταγωνιστικά επιβλήθηκε από τις ανάγκες του κεφαλαίου, έκανε και θα κάνει τις ενδημίες, επιδημίες και ακαριαία, πανδημίες.
Πώς αντιμετωπίστηκαν
Από τη πρώτη στιγμή οι επιστήμονες του ΠΟΥ, έδωσαν γενικές οδηγίες αντιμετώπισης της πανδημίας: μάσκες, καθαριότητα, αποστάσεις, μαζικά τεστ, στοχευόμενη ιχνηλάτηση, ενίσχυση πρωτοβάθμιας και τριτοβάθμιας φροντίδας, προστασία των ευαίσθητων ομάδων, φαρμακευτική αγωγή, παρασκευή εμβολίων. Ακόμα έδωσαν οδηγίες για εστιασμένα μέτρα σε κοινότητες, χώρο και χρόνο. Η κυβέρνηση της Ελλάδας (πρώτη και με επιτυχία!) εφάρμοσε ένα διαφορετικό μοντέλο αντιμετώπισης. Χαρακτήρισε την πανδημία πόλεμο και μετακύλησε τη δική της ευθύνη για την τήρηση των παραπάνω, στους πολίτες, στους γιατρούς, στις διαμαρτυρίες αλλά και στις επιτροπές επιστημόνων. Ανάλογα με την καθημερινή προπαγανδιστική της ατζέντα. Αν ήταν πόλεμος, και το εννοούσε, θα ήταν άλλες οι πράξεις της. Στον πόλεμο του ’40, η γιαγιά μου στο Πόποβο, έλεγε πως επιτάξανε τη γαϊδούρα της!
Η κυβέρνηση με αποφάσεις του επιτελικού της κράτους, καταργώντας στην ουσία το κοινοβούλιο, την αυτοδιοίκηση, τους παραγωγικούς φορείς, τις δομές εκπαίδευσης και πολιτισμού, σταμάτησε ζωτικές λειτουργίες μιας ολόκληρης κοινωνίας, που βρίσκονται κυριολεκτικά στο γενετικό υλικό από τις απαρχές της (συνάθροιση, επικοινωνία, ελευθερία κίνησης, ψυχαγωγία)· Με διατάγματα εγκλεισμού και ψυχαναγκασμού δικτατορικής έμπνευσης, επιβάλλοντας μια και μόνη παντοδυναμία. Αυτή των κατασταλτικών μηχανισμών του κράτους και τη φίμωση με όλους τους τρόπους κάθε άποψης, χρησιμοποιώντας ένα οργουελικό λεξιλόγιο που το πέρασε και στα εξαγορασμένα ΜΜΕ.
Η ανοσία της αγέλης, που με βδελυγμία δήθεν αποκηρύσσει η κυβέρνηση, εφαρμόζεται σήμερα στην Ελλάδα με τον πιο «ταξικό» τρόπο. Αβοήθητοι στην πανδημία: οι φτωχοί (υψηλό κόστος τεστ την πρώτη περίοδο), οι άστεγοι (μένουμε σπίτι!), οι άρρωστοι (νοσοκομεία μόνο για COVID-19), οι εργαζόμενοι (εργασιακοί χώροι-χρήση ΜΜΜ), οι ηλικιωμένοι-ιδρυματοποιημένοι-πρόσφυγες (δομές παρατημένες) , οι φυλακισμένοι, και βέβαια το ιατρικό, νοσηλευτικό και διοικητικό προσωπικό των νοσοκομείων (τα παιδιά του λαού). Αλλά το ταξικό πρόσωπο της κυβέρνησης εμφανίζεται με γυμνό μάτι και στην εκπαίδευση: οι φτωχοί, οι μετανάστες-πρόσφυγες, οι επαρχιώτες, οι φυλακισμένοι νέοι, και οι πολύτεκνοι βρίσκονται μήνες τώρα στην ουσία εκτός του διαδικτυακού σχολικού περιβάλλοντος (ειδυλλιακού, κατά την ανεκδιήγητη κ. Κεραμέως).
Τι αναδείχθηκε
Πρώτα και κύρια αναδείχθηκε ότι το δίκτυο της παγκοσμιοποιημένης ζωής δεν σχεδιάστηκε για την ευημερία και ευτυχία των ανθρώπων, αλλά για τη λειτουργική ενίσχυση του κεφαλαίου, κατασπαταλώντας τον ανθρώπινο και φυσικό πλούτο του πλανήτη, και διαλύοντας την ποικιλομορφία των κοινοτήτων. Οι νέες τεχνολογίες και επαναστάσεις των επιστημών (τεχνητή νοημοσύνη, βιοτεχνολογία, κ.λπ.), παρότι οδηγούν σε τρομερές δυνατότητες, μεγεθύνουν τις ανισότητες μεταξύ των πολιτών (πλούσιοι-πτωχοί, άνδρες-γυναίκες), των κρατών και των Ηπείρων. Αναδείχτηκε, ακόμα, η σπουδαιότητα των διεθνών οργανισμών ΟΗΕ, ΠΟΥ, ΟΥΝΕΣΚΟ, Διεθνής Αμνηστία, και η πολιτική σημασία της απαξίωσής τους. Αναδείχτηκε με τον πιο δραματικό τρόπο, η αξία των δημόσιων αγαθών: κατοικία-εργασία-ασφάλιση-υγεία-παιδεία-πολιτισμός, και το κοινωνικό έγκλημα της ιδιωτικοποίησής τους. Επιβεβαιώθηκε ότι η αποψίλωση των δασών και της άγριας φύσης, αποτελεί έγκλημα κατά της ανθρωπότητας. Η μαζική αστικοποίηση, μαζί με την κερδοφορία του κεφαλαίου, οδήγησε στην έξαρση των ανισοτήτων, στην ερημοποίηση και την καταλήστευση της υπαίθρου, στην υποβάθμιση της ποιότητας ζωής δισεκατομμυρίων ανθρώπων.
Ο ρόλος της επιστήμης και των επιστημόνων
Οι επιστήμες, και ιδιαίτερα οι βιοϊατρικές, έχουν αναπτύξει σημαντικά εργαλεία αντιμετώπισης ασθενειών. Αλλά, και αυτό είναι πιο σημαντικό, μπορούν και αναγνωρίζουν σήμερα τις αιτίες ασθενειών που μαστίζουν την ανθρωπότητα (καρκίνοι, καρδιαγγειακά, εγκεφαλικά, λοιμώξεις, ψυχιατρικά, επιδημίες, πανδημίες, κλπ). Εδώ είναι και ο αναντικατάστατος ρόλος της επιστήμης και των επιστημόνων στον βιοϊατρικό κλάδο· στην πρόληψη. Η ποιότητα της διατροφής, της κατοικίας, της εργασίας, του περιβάλλοντος, της αναψυχής, και των ανθρωπίνων σχέσεων, θα έπρεπε να αποτελούν, πεδία εστίασης και μόνιμης παρέμβασης ενός δικτύου βιοεπιστημόνων σε παγκόσμιο, αλλά και σε πανελλαδικό επίπεδο.
Οι επιστήμονες-επαγγελματίες της υγείας και πάντα και σήμερα, είτε σαν άτομα είτε σαν ενώσεις είτε σαν δομές (π.χ επιτροπή παρακολούθησης της COVID-19), μόνο μια δουλειά έχουν να κάνουν. Και ας μιλήσουμε για την πανδημία . Να επαναλαμβάνουν στους κυβερνώντες μονότονα, «σαν τον γύφτο, που χτυπάει το σφυρί στο αμόνι». Αφενός, τα απλά και βασικά μέτρα πρόληψης: μαζικά τεστ ανίχνευσης, διεξοδική ιχνηλάτηση, αποστάσεις, μάσκες και καθαριότητα, παντού και οργανωμένα. Στην εργασία, στα μαγαζιά, στις μετακινήσεις, στα σχολεία και πανεπιστήμια, στις πλατείες και στους χώρους αναψυχής. Και, αφετέρου, τις πάγιες ανάγκες (σε προσωπικό και εξοπλισμό) για την πρωτοβάθμια και τριτοβάθμια περίθαλψη. Εκεί αρχίζει και τελειώνει η δουλειά τους.
Δυστυχώς όμως, ενώ οι μάχιμοι/ες της υγείας εργάζονται με κίνδυνο και αυταπάρνηση μέσα και έξω από τα νοσοκομεία, συνάδελφοί τους στις επιτροπές και στις κρατικές δομές δέχονται (είτε εκμεταλλευόμενοι, είτε παρασυρόμενοι, είτε σιωπώντας) να παίξουν στα πολιτικά παιχνίδια της κυβέρνησης. Συνεδριάζουν, με αμφιλεγόμενα στατιστικά δεδομένα αποτύπωσης της πραγματικότητας, συνδιαλέγονται χωρίς αρχές, και στο τέλος προσφέρουν το κύρος τους στις εφήμερες πολιτικές-κομματικές επιλογές των κυβερνόντων. Βγάζουν ανακοινώσεις (ποτέ δεν μαθαίνουμε τι ακριβώς συζητάνε) που και ένας ειδικευόμενος στην Δημόσια Υγεία-Κοινωνική Ιατρική θα ωχριούσε. Πού είναι η σχέση κρουσμάτων/τεστ, η εστιασμένη ιχνηλάτηση κρουσμάτων σχετικών με δομές (νοσοκομεία, γηροκομεία, φυλακές, κλπ), με χώρους εργασίας, με σχολεία, με μετακινήσεις, με σούπερ μάρκετ; Οι απώλειες, από εποχικές γρίπες, από άλλα νοσήματα, από τη μετατροπή των νοσοκομείων σε «μονοκαλλιέργεια» COVID-19, από τον πολύμηνο εγκλεισμό και την ανέχεια, δεν έχουν σημασία για τους φωστήρες των επιτροπών; Οι ίδιοι εμφανίζονται στα ΜΜΕ (αστέρες πλέον της τηλεόρασης!) και μιλάνε σαν υπουργοί Υγείας, Παιδείας, και (ιδίως) «Προστασίας» του πολίτη. Αν θα ανοίξουν τα κομμωτήρια, η εστίαση, τα σχολεία…και τελευταία, το ψάρεμα με σκάφη μήκους έως 8 μέτρων! Αν θα απαγορευτεί η τάδε συγκέντρωση ή ο προαυλισμός των εγκλείστων στη δείνα πλατεία. Ο τέλειος εξευτελισμός!
Ποτέ άλλοτε στην σύγχρονη ιστορία, μερίδα των επιστημόνων δεν συναίνεσε και δεν ταυτίστηκε με τέτοια συνέπεια και τόσο ζήλο σε κυβερνητικές πολιτικές, ακυρώνοντας τον ρόλο τους και την εμπιστοσύνη των πολιτών. Το κάνουν αυτό συνειδητά για λίγη δημοσιότητα και άνοδο των μετοχών τους στο κυβερνών κόμμα και στο μεγάλο χρηματιστήριο των ιδιωτικών κέντρων υγείας; Ή με αφέλεια, σαν προσφορά στον ελληνικό λαό; Όποιες κι αν είναι οι αφετηρίες τους, η ακύρωση του ρόλου της επιστήμης και των επιστημόνων, θα έχει μόνιμα χαρακτηριστικά σε ολόκληρη την κοινωνία, και μας αφορά όλους/ες, επιστήμονες και πολίτες.
Αλήθειες
Δυστυχώς, παρ’ ότι μέχρι σήμερα, η επιστήμη έχει προσφέρει τόσες αλήθειες, και η τεχνολογία κατέχει τόσες δυνατότητες πρόσληψής των από κάθε πολίτη, τέτοια φαινόμενα σαν αυτά που βιώνουμε αυτό τον καιρό, καλλιεργούν και αυξάνουν τις δοξασίες, τις δεισιδαιμονίες και τελικά τον φόβο στο κοινωνικό σύνολο (προέλευση του ιού, αποδοχή των εμβολίων, κλπ). Και είναι μια συνειδητή επιλογή σήμερα διαφόρων κέντρων, και κυρίως του επιτελικού κράτους της ΝΔ. Συνειδητή και σχεδιασμένη, ώστε να απεμπολήσουν οι πολίτες, όλα τα βασικά χαρακτηριστικά (εργασία, δημοκρατία, συνάθροιση, ελεύθερος χρόνος και χώρος) που ορίζουν τις ανθρώπινες κοινωνίες τους. Για μια αμφιλεγόμενη προστασία έναντι ενός «υπέρτατου εχθρού», που απαιτεί «μεσσίες», απολυταρχίες και διάρρηξη του κοινωνικού ιστού.
Αλήθεια, μήπως ήρθε η ώρα για μια ριζικά διαφορετική φιλοσοφία και πρακτική στα θέματα υγείας, υγιεινής καλύτερα; Ακριβώς, στον αντίποδα της ιατρικοποίησης της υγείας; Η πυραμίδα είναι καιρός να αντιστραφεί. Η στόχευση απαιτείται να γίνει σε όλο το πλέγμα των αιτίων και των δυσλειτουργιών που οδηγούν σε μια ασθενική και αβίωτη ζωή, και όχι στην διόγκωση της τριτοβάθμιας (και πολλές φορές κατόπιν εορτής) περίθαλψης, στην οποία μαθηματικά μας οδηγούν τα σημερινά μοντέλα υγείας. Ναι, είμαστε τελικά πειραματόζωα, δύστροπα ναι, αλλά πειραματόζωα. Και οι βιοηθικοί κανόνες, καταπατώνται πριν ακόμη στεγνώσει το μελάνι τους. Από τις συντηρητικές εθνικές /υπερ-εθνικές πολιτικές και τα ελεγχόμενα από αυτές ή ανεξέλεγκτα, κέντρα ποδηγέτησης (στην παραγωγή, την πληροφορία, την εκπαίδευση, την μεταφραστική έρευνα, κλπ). Η ελπίδα; Στα δίκτυα ανθρωπιάς και στους πολίτες ανά τον κόσμο, που οργανωμένα ή όχι, αντιστέκονται, προστατεύοντας τις δικές τους κοινότητες και το δικό τους περιβάλλον.
Πιο εκτενής αναφορά βρίσκεται σε κείμενα που γράφτηκαν τις πρώτες μέρες του εγκλεισμού στο ιστολόγιο της ΑΟΡΤΗΣ ( aortipatras.blogspot.com ).