«Ο Λένιν τον Οκτώβρη»
Στις 22 Απριλίου συμπληρώνονται 151 χρόνια από τη γέννηση του Βλαντιμίρ Ίλιτς Ουλιάνοφ, γνωστού ως Λένιν.
Ο Λένιν, αρχηγός του κόμματος των Μπολσεβίκων, ηγήθηκε της πρώτης νικηφόρας κομμουνιστικής επανάστασης στην ιστορία, τον Οκτώβριο του 1917 στη Ρωσία. Μιας επανάστασης η οποία μετά τα πρώτα ένδοξα χρόνια πέρασε από τη βαρβαρότητα του σταλινισμού, μεταλλάχθηκε σε έναν δυσκίνητο γραφειοκρατικό καθεστώς το οποίο με το πέρασμα των χρόνων απομακρύνθηκε από το λαό, με αποτέλεσμα την τελική του κατάρρευση, το 1989, ως αποτέλεσμα των αντιθέσεων και των αντιφάσεών του. Μια εξέλιξη που ούτε ο ίδιος ο Λένιν δεν θα μπορούσε να προβλέψει.
Βέβαια δεν μπορεί κανείς να διαγράψει και τις μεγάλες επιτυχίες που σημείωσε η Σοβιετική Ένωση στα 72 χρόνια της ύπαρξής της, σε τομείς όπως η οικονομία, τα εργασιακά δικαιώματα, η υγεία, η παιδεία, η επιστήμη, οι τέχνες κ.λπ. Ούτε και η ώθηση που έδωσε στο εργατικό και άλλα κινήματα των καπιταλιστικών χωρών με τη βελτίωση των συνθηκών ζωής των εργαζομένων.
Το 1919, εθνικοποιήθηκε η κινηματογραφική βιομηχανία και ιδρύθηκε στη Μόσχα η πρώτη σχολή κινηματογράφου στον κόσμο, ως μια ανάγκη της νέας εποχής, αφού ο κινηματογράφος θεωρείτο πολύ σημαντικό όπλο στα χέρια της εργατικής τάξης, όπως υποστήριζε κι ο ίδιος ο Λένιν. Η περίφημη «ρωσική πρωτοπορία», το μεγάλο καλλιτεχνικό κίνημα που βάδιζε παράλληλα με τις πολιτικές επαναστατικές ιδέες, περιέλαβε και τον κινηματογράφο. Μια σειρά από σκηνοθέτες, όπως ο Λεβ Κουλέσοφ, ο Τζίγκα Βερτόφ, ο Σεργκέι Αϊζενστάιν, ο Βσέβολοντ Πουντόβκιν ο Αλεξάντερ Ντοβζένκο και άλλοι, άφησαν το στίγμα τους στο σοβιετικό αλλά και τον παγκόσμιο κινηματογράφο. Καθότι, ο κινηματογράφος δανείζεται τα θέματά του από τη ζωή, δεν θα μπορούσε τα μεγάλα γεγονότα της Επανάστασης να μην καταγραφούν από τους κινηματογραφιστές της εποχής. Φυσικά δεν θα μπορούσε να λείπει από αυτά το πρόσωπο του ανθρώπου ο οποίος έφερε σε πέρας με επιτυχία το μεγάλο επαναστατικό πείραμα του 20ού αιώνα, το οποίο άφησε ανεξίτηλα τα σημάδια του στην ιστορία. Τα οποία, 32 χρόνια μετά την κατάρρευση και, λαμβάνοντας υπόψη το πώς έχει διαμορφωθεί σήμερα ο κόσμος, άφησαν έναν θετικό ισολογισμό.
Κινηματογραφημένος Λένιν
Η πρώτη ταινία μυθοπλασίας η οποία αναφέρεται στο Λένιν γυρίστηκε το 1927, με αφορμή τα 10 χρόνια από την Επανάσταση. Είναι ο «Οκτώβρης», του Σεργκέι Αϊζενστάιν, ο οποίος ήταν ήδη γνωστός με το «Θωρηκτό Ποτέμκιν» (1925). Στην ταινία βλέπουμε τον Λένιν να επιστρέφει από την εξορία και τα γεγονότα που ακολούθησαν με το πραξικόπημα του στρατηγού Κορνίλοφ τον Αύγουστο του 1917 και τη στήριξη των Μπολσεβίκων στον Κερένσκι. Ο Αϊζενστάιν επιχειρεί μια αντιπαραβολή ανάμεσα στους αστούς και τους μπολσεβίκους, δείχνοντας το μίσος των πρώτων απέναντι στους δεύτερους.
Το 1934, ο Τζίγκα Βερτόφ, σκηνοθέτησε τα «Τρία τραγούδια για τον Λένιν». Ένα μοναδικής ομορφιάς και έμπνευσης ντοκιμαντέρ με το οποίο ο Βερτόφ, αναπτύσσει με τον πιο δημιουργικό τρόπο τις θεωρίες του για τον Κινηματογράφο-Μάτι. Ο σκηνοθέτης έχοντας ως βάση τρία λαϊκά τραγούδια από την Ανατολική Ρωσία που υμνούν τον Λένιν, στήνει ένα κινηματογραφικό ποίημα για τον ηγέτη αλλά και για τις μεγάλες αλλαγές που έφερε το κομμουνιστικό καθεστώς στις καθυστερημένες αυτές περιοχές. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει το γεγονός πως οι ήχοι γράφτηκαν ανεξάρτητα από την εικόνα αλλά μονταρίστηκαν σε σχέση με αυτήν!
Το 1937, ο Μιχαήλ Ρομ, γύρισε το βιογραφικό δράμα «Ο Λένιν τον Οκτώβρη», με τον ηγέτη των Μπολσεβίκων εν δράσει τις μέρες της επανάστασης. Μετά από δύο χρόνια, γύρισε τη συνέχειά της, «Ο Λένιν το 1918», με τον ίδιο πρωταγωνιστή, τον Μπόρις Σιούκιν, η οποία αφηγείται τα γεγονότα του ρωσικού εμφυλίου.
Την ίδια χρονιά (1937), ο αμερικανός Χέρμαν Άξελμπανκ γύρισε το σπουδαίο ντοκιμαντέρ «Από τον Τσάρο στον Λένιν». Αξιοσημείωτο είναι πως για να μονταριστεί το χαοτικό υλικό που είχε στα χέρια του ο Άξελμπανκ χρειάστηκαν 13 χρόνια (από το 1924 ως το 1937)! Στην εν λόγω ταινία αναδεικνύεται ιδιαίτερα ο ρόλος που έπαιξε στην επιτυχία της επανάστασης ο Λέον Τρότσκι.
Το διάστημα 1953 ως το 1964, ο Νικίτα Χρουστσόφ, ως γραμματέας της Κ.Ε. του Κομμουνιστικού Κόμματος της Σοβιετικής Ένωσης, προχώρησε στην αποσταλινοποίηση και την καταδίκη της προσωπολατρίας. Ήταν μια περίοδος σχετικής φιλελευθεροποίησης του καθεστώτος. Το διάστημα αυτό, οι σκηνές των ταινιών στις οποίες εμφανίζεται ο Στάλιν έχουν λογοκριθεί. Μέθοδος προσφιλής κατά πως φαίνεται στην ΕΣΣΔ, αφού η πρακτική εξαφάνισης προσώπων από φωτογραφίες και ταινίες είχε εφαρμοστεί σε μεγάλη κλίμακα τα χρόνια της παντοκρατορίας του Ιωσήφ Βησαριόνοβιτς, για πρόσωπα όπως ο Τρότσκι και άλλοι καταδικασμένοι στις δίκες της Μόσχας, ηγέτες της επανάστασης.
Το 1963, ο Λεβ Κουλιτζάνοφ σκηνοθέτησε το «Γαλάζιο τετράδιο», βασισμένο στην ομώνυμη νουβέλα του Εμμανουήλ Καζακέβιτς. Ο τίτλος είναι εμπνευσμένος από το τετράδιο στο οποίο ο Λένιν είχε συγκεντρώσει την ύλη για να γράψει το «Κράτος και Επανάσταση». Στην ταινία εμφανίζεται και ο Γκριγκόρι Ζηνόβιεφ, ο οποίος είχε εκτελεστεί στις δίκες της Μόσχας.
Ο Μαρκ Ντονσκόι, το 1966 και το 1967 αντίστοιχα, γύρισε τις ταινίες «Η καρδιά της μάνας» και «Η πίστη της μάνας», επικεντρωμένες στη μητέρα του Λένιν, Μαρία Αλεξαντρόβνα.
Το 1974, ο ίδιος σκηνοθέτης γύρισε τη «Νάντια Κρούπσκαγια», ταινία με την οποία ολοκληρώνεται η τριλογία του για την οικογένεια του Βλαντιμίρ Ουλιάνοφ. Ο Ντονσκόι, δίνει ένα ανθρώπινο πορτρέτο της συζύγου του Λένιν, η οποία ακολούθησε μια ζωή παράλληλη με εκείνη του άντρα της.
Το 1966, ο Σεργκέι Γιούτκεβιτς με το «Ο Λένιν στην Πολωνία» αφηγείται την περίοδο που ο ηγέτης των Μπολσεβίκων ήταν εξόριστος στην Πολωνία. Η ταινία κέρδισε το βραβείο σκηνοθεσίας στις Κάνες. Ο ίδιος γύρισε, το 1981, το «Ο Λένιν στο Παρίσι». Η ταινία αναφέρεται στο διάστημα από το 1909 ως το 1912, όταν ο ρώσος επαναστάτης ζούσε και δρούσε στη γαλλική πρωτεύουσα. Εκεί μάλιστα, μαζί με τη γαλλίδα κομμουνίστρια Ινέσα Αρμάντ, ίδρυσαν μια μαρξιστική σχολή.
Το 1968 ο Γιούλι Κάραζικ, με την ταινία «Η 6η Ιούλη», αφηγείται ένα περιστατικό που συνέβη το 1918. Συγκεκριμένα, την προσπάθεια μιας ομάδας αριστερών εσέρων, οι οποίοι δυσαρεστημένοι από τη συνθήκη του Μπερστ-Λιτόφσκ, προσπάθησαν να δολοφονήσουν το γερμανό πρέσβη. Όμως η παρέμβαση του Λένιν έσωσε την κατάσταση.
Εμφανίσεις και ομιλίες του Λένιν, καθώς και διάφορα ιστορικά σχόλια, έχουν καταγραφεί και στο μικρού μήκους ντοκιμαντέρ των Χοακίν Χορντά και Τζιάνι Τότι «Ο Λένιν ζωντανός» που γυρίστηκε το 1970.
Ο Λένιν εμφανίζεται και στη γνωστή επική ταινία του Γουόρεν Μπίτι, «Οι κόκκινοι», που γυρίστηκε το 1981. Η ταινία, η οποία κέρδισε τα Όσκαρ σκηνοθεσίας (Γουόρεν Μπίτι), β΄ γυναικείου ρόλου (Μορίν Στέιπλετον) και φωτογραφίας (Βιτόριο Στοράρο) είναι βασισμένη στο εξαιρετικό βιβλίο του αμερικανού δημοσιογράφου Τζον Ριντ «Οι 10 μέρες που συγκλόνισαν τον κόσμο».
Το 1988, ο ιταλός Νταμιάν Νταμιάνι, σκηνοθέτησε «Το τρένο», μια ταινία με θέμα την επιστροφή του Λένιν από την Ελβετία στην Πετρούπολη. Να σημειώσουμε πως ο Νταμιάνι, παρουσιάζει ως δεδομένη τη θρυλούμενη σχέση του Ουλιάνοφ με την Ινέσα Αρμάντ.
Το 2001, ο λαμπρός ρώσος σκηνοθέτης Αλεξάντρ Σοκούροφ, σκηνοθέτησε τον Ταύρο, όπου αφηγείται τις τελευταίες μέρες της ζωής του Λένιν και ενώ αυτός είναι ήδη βαριά άρρωστος. «Δεν πρόκειται για πολιτικό ντοκιμαντέρ. Δεν προσπάθησα να παρουσιάσω πολιτικές θέσεις. Γύρισα μια ταινία για έναν άνθρωπο σαν και εμάς», υποστηρίζει ο Σοκούροφ, μια άποψη όμως που μπορεί να αμφισβητηθεί.