Η ιστορική ηγεσία των «Φιντέλ Κάστρο, που ήταν η καρδιά, και του Ραούλ, που ήταν η γροθιά της επανάστασης», όπως τους είχε χαρακτηρίσει το περιοδικό TIME, δεν είναι πια επικεφαλής στο κόμμα και τη χώρα. Η καρδιά σταμάτησε να χτυπά στις 25 Νοεμβρίου του 2016, ενώ η γροθιά παρέδωσε τη γραμματεία του κόμματος στον πρόεδρο της κυβέρνησης Μιγκέλ Ντίας Κανέλ. Η απόφαση αυτή ανακοινώθηκε αμέσως μετά τη λήξη των εργασιών του 8ου Συνεδρίου του Κομμουνιστικού Κόμματος Κούβας (ΚΚΚ), που πραγματοποιήθηκε στην Αβάνα, από τις 16 έως τις 19 Απριλίου. Η ημερομηνία αυτή δεν ήταν τυχαία, καθώς παραπέμπει στο φιάσκο των ΗΠΑ στον Κόλπο των Χοίρων το 1961 και στην επέτειο της κήρυξης της Σοσιαλιστικής Δημοκρατίας της Κούβας.
Η αποχώρηση του Ραούλ από την ηγεσία του κόμματος ήταν προγραμματισμένη, ταυτόχρονα με τη μεταβίβασή της στη νεότερη γενιά, αυτή που γαλουχήθηκε στην πολιτική δράση μετά την επανάσταση. Ο Ραούλ Κάστρο στην τελευταία του εμφάνιση, με την εισήγησή του στο συνέδριο, αναφέρθηκε στην ιστορική διαδρομή της χώρας και επέμεινε -κυρίως- στις δυσκολίες που αντιμετώπισε και αντιμετωπίζει η χώρα, εξαιτίας του εμπάργκο που έχουν επιβάλλει οι ΗΠΑ από τις αρχές του 1961. Οι συνέπειές του για το λαό της Κούβας είναι επώδυνες. Η μόνη περίοδος που κάπως χαλάρωσε, ήταν το 2014, επί προεδρίας Μπάρακ Ομπάμα, ο οποίος μάλιστα με την προτροπή του Πάπα επισκέφτηκε το νησί και συναντήθηκε με τον Φιντέλ Κάστρο. Το βήμα αυτό, όμως, δεν είχε συνέχεια. Δεν καταργήθηκε ο νόμος για το εμπάργκο, γεγονός που θα αποτελούσε την ευκαιρία για την ομαλοποίηση των σχέσεων των δυο χωρών.
Έγκλημα κατά της ανθρωπότητας
Αμέσως μετά την εκλογή Τραμπ, το εμπάργκο έγινε ακόμα πιο ασφυκτικό. Αυτό μαρτυρούν οι πάνω από 200 νόμοι και οδηγίες της αμερικανικής διοίκησης, οι οποίες προβλέπουν κυρώσεις όχι μόνο για την Κούβα, αλλά και για τα κράτη και τα φυσικά πρόσωπα που έχουν οικονομικές σχέσεις με την Κούβα. Τα μέτρα αυτά έχουν γίνει ιδιαίτερα επώδυνα, καθώς η χώρα δεν μπορεί να προμηθευτεί το απαραίτητο υγειονομικό υλικό για την αντιμετώπιση της πανδημίας. Η εμμονή σε αυτή την πολιτική «συνιστά ένα έγκλημα κατά της ανθρωπότητας», είπε ο Ραούλ Κάστρο.
Ο Τζο Μπάιντεν, μέχρι στιγμής, συνεχίζει σιωπηρά την πολιτική των προκατόχων του. Απλώς σε ερώτηση δημοσιογράφων, ο εκπρόσωπός του δήλωσε πως «η Κούβα δεν είναι στις προτεραιότητες της προεδρίας».
Ο Ραούλ Κάστρο κάλεσε τον πρόεδρο των ΗΠΑ να σπάσει τη σιωπή του και να προχωρήσει στην αλλαγή της πολιτικής του προκατόχου του και έτσι «οι δυο χώρες να μπορέσουν να προχωρήσουν σε ένα σοβαρό διάλογο, που θα δεσμεύει και τις δυο πλευρές (…) για την οικοδόμηση σχέσεων νέου τύπου, με σεβασμό της ανεξαρτησίας και της λαϊκής κυριαρχίας της κάθε χώρας». Και ο κουβανός ηγέτης συνέχισε: «Η χώρα μου δεν θα υποχωρήσει ποτέ από τις αρχές και τις αξίες του σοσιαλισμού». Στο ίδιο πνεύμα κινήθηκαν και οι παρεμβάσεις του νέου ηγέτη της χώρας Μιγκέλ Ντίας Κανέλ: «Το εμπάργκο είναι το πιο καυτό πρόβλημα που αντιμετωπίζει η Κούβα», γιατί η πολιτική κληρονομιά του Τραμπ εξακολουθεί να είναι παρούσα και στις άλλες χώρες της Λατινικής Αμερικής, με τις οποίες η Κούβα είχε πολύπλευρες σχέσεις, όπως για παράδειγμα η Βραζιλία προ Μπολσονάρου. «Το ίδιο συμβαίνει δυστυχώς και με την ΕΕ, η οποία τηρεί μια στάση αναμονής και ξαναδιαβάζει τις κόπιες… περιμένοντας τον αμερικανό πρόεδρο», όπως σχολιάζει γάλλος αναλυτής.
Αλλαγή σελίδας
Η μετάβαση, όπως συχνά αναφέρεται η εκλογή του νέου γραμματέα του ΚΚ Κούβας, σηματοδοτεί «το πέρασμα σε μια νέα περίοδο της επαναστατικής διαδικασίας που συντελείται στη χώρα, αναλαμβάνοντας τις ευθύνες η μετεπαναστατική γενιά», αναφέρει η γαλλική Humanité. Της μετάβασης αυτής προηγήθηκε η απόφαση του Ραούλ Κάστρο να παραιτηθεί από την προεδρία της κυβέρνησης το 2018. Στη θέση του αναδείχτηκε ο Μιγκέλ Ντίας Κανέλ, ο οποίος έχει περάσει από όλα τα στάδια της κομματικής ιεραρχίας -τελευταία ήταν υπουργός Παιδείας. Ως πρωθυπουργός από το 2018 αντιμετώπισε κρίσιμα προβλήματα λόγω της οικονομικής κρίσης και, ταυτόχρονα, προχώρησε στις μεταρρυθμίσεις που είχαν αποφασιστεί για το χώρο των μικρών επιχειρήσεων, την ενοποίηση του εθνικού νομίσματος, την αύξηση των μισθών και την αντιμετώπιση της πανδημίας. Σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία, μόνον 88.445 άτομα έχουν βρεθεί θετικοί στον Covid 19 και έχουν χάσει τη ζωή τους 476 άτομα, σε έναν πληθυσμό 11,3 εκατ. κατοίκων. Στον τομέα αυτό η Κούβα κατάφερε να είναι στις πρώτες θέσεις της λίστας των χωρών με θετικό πρόσημο, σύμφωνα με τα στοιχεία του ΠΟΥ. Στα θετικά της χώρας καταγράφεται επίσης η ανιδιοτελής προσφορά της στο επίπεδο της ιατρικής περίθαλψης, τόσο σε πολλές άλλες χώρες της Λατινικής Αμερικής, όσο και σε χώρες της Ευρώπης.
Όμως, το κυριότερο είναι ότι κατάφερε να σπάσει το μονοπώλιο του εμβολίου και να είναι σε θέση να παράγει τα δικά της εμβόλια με βάση 4 δικές της πατέντες. Αυτό οφείλεται στο ότι το δημόσιο σύστημα υγείας είναι στενά συνδεδεμένο με την έρευνα, γεγονός που επισημαίνεται από τον ΠΟΥ ως ένα θετικό παράδειγμα. Η Κούβα θεωρεί ότι το εμβόλιο είναι ένα κοινό αγαθό για όλη την ανθρωπότητα και όχι ένα κερδοφόρο προϊόν για τις πολυεθνικές του φαρμάκου. Θεωρεί επίσης ότι για την αντιμετώπιση της πανδημίας είναι αναγκαία η κοινή δράση και ο συντονισμός των επιστημόνων και των ερευνητών της υγείας, παράλληλα με τη συνεργασία των κρατών σε παγκόσμιο επίπεδο.
Η ανάδειξη της νέας ηγεσίας της Κούβας σχολιάστηκε ευρύτερα από τα ΜΜΕ και οι περισσότεροι αναλυτές απέφυγαν να προβούν σε εκτιμήσεις για το μέλλον. Ωστόσο, εκτιμούν ότι η νέα ηγεσία έχει δώσει ήδη δείγματα γραφής πολιτικής ωριμότητας και συλλογικότητας. Το άνοιγμα στον τουρισμό και τα social media έχουν συμβάλει στην πληροφόρηση και τη διαμόρφωση μιας θετικής εικόνας της χώρας. Το μεγάλο στοίχημα, όμως, παραμένει η βελτίωση των σχέσεων με τις ΗΠΑ και, βεβαίως, η άρση του εμπάργκο.