Το σύνθημα της Ντίας Αγιούσο, η οποία προκήρυξε τις πρόωρες εκλογές δύο χρόνια νωρίτερα είναι «κομμουνισμός ή ελευθερία», έπειτα από την είσοδο του Ιγκλέσιας στον εκλογικό αγώνα. Μια ρητορική που θυμίζει σε όλα τη λατινοαμερικάνικη δεξιά.
Θεωρητικά, στην Ισπανία δεν θα έπρεπε να γίνουν εκλογές μέχρι το 2023, όταν θα τελειώσει η νομοθετική περίοδος και θα ψηφίσουν όλοι οι Δήμοι και στη μεγαλύτερη πλειοψηφία τους και οι Περιφέρειες. Μετά από έναν έντονο εκλογικό κύκλο και μετά από το τσουνάμι της πανδημίας, υπήρχε η σκέψη αυτό να συμβεί σε δύο χρόνια περίπου, μέσα στα οποία η κυβέρνηση συνασπισμού του Πέδρο Σάντσεθ θα μπορούσε να επικεντρωθεί στην εκστρατεία εμβολιασμού, στο Recovery Plan και στην εφαρμογή του κυβερνητικού προγράμματος. Λογικά, αυτές οι προτεραιότητες παραμένουν, αλλά όλα έχουν γίνει περισσότερο περίπλοκα: μετά από τις πρόωρες καταλανικές εκλογές της 14ης Φεβρουαρίου –ακόμη δεν έχει σχηματιστεί κυβέρνηση στη Βαρκελώνη λόγω των τριβών μεταξύ των αυτονομιστικών κομμάτων– την 4η Μάη θα πραγματοποιηθούν εκλογές και στην Μαδρίτη, μια περιφέρεια που συγκεντρώνει σχεδόν 7 εκατομμύρια κατοίκους και που εκπροσωπεί τουλάχιστον το 20% του ΑΕΠ της χώρας.
H κίνηση υποψηφιότητας του Ιγκλέσιας
Οι εκλογές προκηρύχθηκαν δύο χρόνια νωρίτερα, σε σχέση με τη λήξη της νομοθετικής περιόδου από την περιφερειάρχη Ιζαμπέλ Ντίας Αγιούσο, η οποία ανήκει στο Λαϊκό Κόμμα (PP), με σκοπό να αποφύγει μια πρόταση μομφής και για να προσπαθήσει να κεφαλαιοποιήσει τη συναίνεση που συγκέντρωσε τους τελευταίους μήνες με μια εκστρατεία τραμπικού τύπου ενάντια στους υγειονομικούς περιορισμούς. Αυτή η εκλογική αναμέτρηση υπάρχει κίνδυνος να αναστατώσει τις λεπτές πολιτικές ισορροπίες της ιβηρικής χώρας. Σε ένα βαθμό το έχει κάνει ήδη. Έπειτα από μόνο δεκατέσσερις μήνες, ο Πάμπλο Ιγκλέσιας παραιτήθηκε από την αντιπροεδρία της κυβέρνησης, με μια γενναία κίνηση και ίσως –μόνο ο χρόνος θα δείξει– παρακινδυνευμένη. Ο στόχος του ηγέτη του Unidas Podemos (UP), που είναι υποψήφιος περιφερειάρχης για το κόμμα του, είναι να αποφύγει να διοικηθεί η Μαδρίτη από την ακροδεξιά, δηλαδή από μια συμμαχία του Λαϊκού Κόμματος με το Vox, ένα σενάριο που θεωρείται πιθανό από τις δημοσκοπήσεις.
Στην πραγματικότητα, ο Ιγκλέσιας προσπαθεί επίσης να αποφύγει μια παταγώδη αποτυχία του κόμματός του στη Μαδρίτη, όπου, εκτός από το Ισπανικό Σοσιαλιστικό Εργατικό Κόμμα (PSOE), το ανταγωνίζεται στα αριστερά το Mas Madrid, ένα σχήμα που ιδρύθηκε το 2019 από τον πρώην νούμερο δύο του Podemos, Ινίγκο Ερεχόν. Εκτός των άλλων, ανοίγει μια διαδικασία διαδοχής στο κόμμα –υποδεικνύοντας ως μέλλουσα υποψήφια την υπουργό Εργασίας, Γιολάντα Ντίας, η οποία χαίρει μεγάλης εκτίμησης εκ μέρους των κοινωνικών εταίρων– και προσπαθεί να ανακτήσει μια «αγωνιστική» διάσταση για να εξισορροπήσει μια σχετική φθορά από τη στιγμή που είναι στην κυβέρνηση μαζί με τους σοσιαλιστές.
Ο μετασχηματισμός της ισπανικής δεξιάς
Όμως οι εκλογές στην Μαδρίτη δεν είναι σημαντικές μόνο λόγω των άμεσων συνεπειών που είχαν στην κυβέρνηση συνασπισμού. Παρά το γεγονός ότι υπήρξαν συχνές τριβές –από το νόμο για τα ενοίκια έως εκείνο για τα δικαιώματα των τρανς ατόμων– το Σοσιαλιστικό Κόμμα και το UP εργάζονται καλά μαζί, λαμβάνοντας υπόψη το δύσκολο πλαίσιο και το γεγονός ότι είναι κυβέρνηση μειοψηφίας, η οποία πρέπει να αναζητά τη στήριξη των περιφερειακών και εθνικιστικών σχημάτων, συμπεριλαμβανομένων των καταλανών αυτονομιστών, σε ένα κοινοβούλιο αρκετά κατακερματισμένο. Η εκλογική αναμέτρηση της 4ης Μάη στην πραγματικότητα είναι κομβική για να κατανοήσουμε το μετασχηματισμό της ισπανικής δεξιάς.
Από την άλλη, η Ντίας Αγιούσο προσπαθεί να ενώσει κάτω από το λάβαρο του Λαϊκού Κόμματος όλο το κομμάτι που είναι στα δεξιά των σοσιαλιστών: το 2015 η είσοδος στη σκηνή των Ciudadanos και τρία χρόνια αργότερα του Vox είχαν θέσει ένα τέλος στη μακρά ηγεμονία των Λαϊκών στη δεξιά. Η πιθανή προσπέραση του κόμματος του Άλμπερτ Ριβέρα δεν ήταν τόσο αδιανόητη και το 2019 είχε σχηματιστεί η πρώτη περιφερειακή διοίκηση συνασπισμού (Λαϊκό Κόμμα-Ciudadanos με την εξωτερική στήριξη του Vox) μετά από πάνω από είκοσι χρόνια μονοκομματικών διοικήσεων του Λαϊκού Κόμματος. Τώρα τα σενάρια έχουν αλλάξει: οι Ciudadanos κοντεύουν να εξαφανιστούν –δεν θα περάσουν πιθανά το όριο του 5%, ενώ το 2019 πλησίασαν το 20%– και ο κίνδυνος για το Λαϊκό Κόμμα είναι να τους προσπεράσει το σχήμα του Σαντιάγο Αμπασκάλ, συμμάχου στην Ευρώπη της Τζόρτζια Μελόνι (ΣτΜ της νεοφασίστριας ηγέτιδας του κόμματος Αδελφοί της Ιταλίας). Γι’ αυτό η Ντίας Αγιούσο ριζοσπαστικοποίησε το λόγο της, εμφανιζόμενη ως φορέας αιτημάτων και λεξιλογίου που μοιάζουν πολύ με του Vox: από έναν χυδαίο εθνικισμό έως την υπεράσπιση με όλα τα μέσα του ανοίγματος των εστιατορίων και των μπαρ, μέσα από μια βαθιά αντικομμουνιστική και νεοφιλελεύθερη ρητορική. Το σύνθημά της όντως είναι «σοσιαλισμός ή ελευθερία», που το μετέβαλε σε «κομμουνισμός ή ελευθερία», έπειτα από την είσοδο του Ιγκλέσιας στον εκλογικό αγώνα. Μια ρητορική που θυμίζει σε όλα τη λατινοαμερικάνικη δεξιά.
Από την άλλη, η Μαδρίτη είναι το οχυρό της ισπανικής δεξιάς εδώ και ένα τέταρτο του αιώνα. Δεν είναι μόνο ένα σύμβολο, αλλά ένα αληθινό εργαστήρι. Η Αγιούσο συνεχίζει το σχέδιο που άρχισε τον καιρό του Χοσέ Μαρία Αθνάρ για να μεταβληθεί η ισπανική πρωτεύουσα σε ένα είδος ιβηρικού Μαϊάμι, μια πόλη-περιφέρεια η οποία, στοιχηματίζοντας πάνω στο φορολογικό ντάμπινγκ, θα απορροφά όλους τους πόρους και θα απομυζά την υπόλοιπη χώρα. Η νίκη της θα σηματοδοτούσε μια επιτάχυνση προς αυτή την κατεύθυνση με όλες τις συνέπειες που συνεπάγονται οι ισπανικές ασταθείς ισορροπίες για τις δυναμικές κέντρου-περιφέρειας (ας μη χάσουμε από την οπτική μας την καταλανική κρίση, η οποία απέχει πολύ από τη λύση της).
Πολιορκητικός κριός
Τα αποτελέσματα της 4ης Μάη πηγαίνουν πολύ πέρα από εκεί που θα έφταναν οι κανονικές περιφερειακές εκλογές. Αρχικά, θα δείξουν ποιος είναι ο συσχετισμός δυνάμεων μέσα στην ισπανική δεξιά: σύμφωνα με τις δημοσκοπήσεις, το Λαϊκό Κόμμα είναι πιθανό να υπερβεί το 40% των ψήφων (το 2019 συγκέντρωσε μόνο το 22%). Είναι εξαγώγιμο το αποτέλεσμα και στην υπόλοιπη Ισπανία; Αν το Λαϊκό Κόμμα ανακτήσει την ηγεμονία της δεξιάς στη χώρα, στις μελλοντικές βουλευτικές εκλογές θα έχει τα διαπιστευτήρια για να ανακτήσει την κυβέρνηση, ενώ θα διευκολυνθεί από τον εκλογικό νόμο. Κατά δεύτερο λόγο, μια νίκη της Αγιούσο θα ενίσχυε τη θέση εκείνων οι οποίοι υπερασπίζονται μέσα από το Λαϊκό Κόμμα μια συμμαχία με την ακροδεξιά: ο γενικός γραμματέας του κόμματος, Πάμπλο Κασάδο, θα βρισκόταν σε δύσκολη θέση αν έπρεπε να αντιταχθεί στο Vox, όπως είχε κάνει μετά από πολλούς δισταγμούς το προηγούμενο φθινόπωρο. Ακολουθώντας το κύμα της επιτυχίας της Αγιούσο, το Λαϊκό Κόμμα θα κατέληγε να ακολουθήσει την τακτική του Τζόνσον, όχι της Μέρκελ: για να αποφύγει την προσπέραση της ακροδεξιάς θα έπρεπε να «αγοράσει» το λόγο της και να μετατραπεί, τελικά, σε μια ακροδεξιά “light”.
Κατά τρίτο λόγο, σε άλλες περιφέρειες όπου το Λαϊκό Κόμμα κυβερνά μαζί με τους Ciudadanos, όπως στην Ανδαλουσία, είναι πιθανό να προκηρυχθούν πρόωρες εκλογές, πράγμα που θα σήμαινε για τη χώρα μια μόνιμη εκλογική εκστρατεία. Τέλος, αλλά όχι έσχατο, το Λαϊκό Κόμμα θα χρησιμοποιούσε την περιφέρεια της Μαδρίτης ως πολιορκητικό κριό για να ρίξει την κυβέρνηση: το κάνει ήδη, είναι σαφές, αλλά μετά την 4η Μάη θα πρόκειται για έναν αληθινό πόλεμο, χωρίς καμία πιθανότητα να υπογραφεί ανακωχή. Όλα αυτά, εννοείται, θα έχουν άμεσες συνέπειες για την κυβέρνηση Σάντσεθ: όχι μόνο επειδή μια ήττα στη Μαδρίτη θα αναγνωστεί πιθανά ως μια τιμωρία για σχεδόν ενάμιση χρόνο στη διακυβέρνηση, αλλά και επειδή με ένα Λαϊκό Κόμμα «αγιουσοποιημένο» είναι αδιανόητο να υπάρξουν συμφωνίες για αρκετά επείγουσες μεταρρυθμίσεις –από το Ανώτατο Δικαστικό Συμβούλιο έως το περιφερειακό δημοσιονομικό σύστημα– που χρειάζονται ενισχυμένη πλειοψηφία. Με λίγα λόγια, θα αυξηθεί η πολιτική αστάθεια σε μια κρίσιμη φάση για το μέλλον της χώρας.
Προφανώς, τα αποτελέσματα της 4ης Μάη θα μπορούσαν να είναι διαφορετικά: μια αριστερή πλειοψηφία και σχηματισμός μιας διοίκησης που θα αποτελείται από το Σοσιαλιστικό Κόμμα, από το Más Madrid και από το Unidas Podemos. Μένει κάτι λιγότερο από μια εβδομάδα για να κινητοποιηθούν οι αριστεροί ψηφοφόροι. Δεν είναι ανέφικτο, αλλά είναι πολύ δύσκολο. Το βράδυ της 4ης Μάη θα έχουμε την απάντηση σε όλα αυτά τα ερωτήματα.
Μετάφραση: Τόνια Τσίτσοβιτς