Ξεκινά την Πέμπτη η προεκλογική εκστρατεία στην Χιλή, ενόψει των εκλογών που θα γίνουν στις 15 και 16 Μαΐου, για τη σύνθεση της Συντακτικής Συνέλευσης που θα γράψει το νέο Σύνταγμα. Η διαδικασία έρχεται σε συνέχεια του δημοψηφίσματος του Οκτωβρίου, στο οποίο ο χιλιανός λαός με 78% αποφάσισε την κατάργηση του ισχύοντος από τη δικτατορία Πινοσέτ Συντάγματος, ενώ να σημειωθεί ότι λόγω της έξαρσης του κορονοϊού στο τέλος Μαρτίου αποφασίστηκε η αναβολή των εκλογών που ήταν προγραμματισμένες να γίνουν στις 10 και 11 Απριλίου, καθώς και όλων των προεκλογικών δραστηριοτήτων μέχρι τις 28 Απριλίου. Για όλα αυτά συζητάμε με την καθηγήτρια Κοινωνικών Επιστημών στο Πανεπιστήμιο της Χιλής, Πάουλα Βιντάλ.
.jpg)
Πώς εξελίσσεται η διαδικασία για την εκλογή της Συντακτικής Συνέλευσης; Ο Covid φαίνεται πως έχει δημιουργήσει προβλήματα.
Οι πιο σημαντικές εκλογές για την προώθηση της δημοκρατικής διαδικασίας στην Χιλή αναβλήθηκαν λόγω των αποτυχημένων μέτρων που έχει πάρει η κυβέρνηση του Σεμπαστιάν Πινιέρα για τον έλεγχο της πανδημίας. Η κυβέρνηση αγνόησε τα μέτρα πρόληψης και ελέγχου κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού, τα σχολεία άνοιξαν με τους μαθητές να είναι ο ένας δίπλα στον άλλο και δεν δόθηκε επαρκής οικονομική στήριξη στις άνεργες οικογένειες, οι οποίες αναγκάστηκαν να βγαίνουν καθημερινά για να βρουν τα αναγκαία μέσα επιβίωσης, εκθέτοντας τον εαυτό τους στη μετάδοση. Τα κόμματα της Αριστεράς πρότειναν μέτρα που, εάν ληφθούν εγκαίρως, θα μπορούσαν να επιτρέψουν τη διεξαγωγή των εκλογών υπό συνθήκες υγειονομικής ασφάλειας. Παράλληλα, έχουν ζητήσει βασικό εισόδημα για όλους, αύξηση των δαπανών στις υπηρεσίες υγείας, έμπρακτη υποστήριξη του υγειονομικού προσωπικού και, μεταξύ άλλων, βελτίωση των μεθόδων ιχνηλάτησης, των υλικών συνθηκών και της συναισθηματικής υποστήριξης των ευάλωτων ομάδων του πληθυσμού. Η κυβέρνηση κατηγορεί τους πολίτες ως υπεύθυνους για την αύξηση των κρουσμάτων και μιλάει συνεχώς για ατομικές συμπεριφορές, αποκρύπτοντας την ευθύνη της για τα πλημμελή και αποτυχημένα μέτρα που έχει πάρει, καθώς και για την οικονομική και πολιτικοκοινωνική δομή της xιλιανής πολιτικής εξουσίας, που από την πολιτικοστρατιωτική δικτατορία του Πινοσέτ εμπορευματοποίησε όλους τους τομείς της ζωής, και παράγει αποκλεισμούς, εκμετάλλευση, καταπίεση και ανισότητες, που βιώνει ο πληθυσμός σε καθημερινή βάση. Ακόμη και τώρα, ενόψει των εκλογών του Μαΐου, η κυβέρνηση δεν έχει δώσει σαφή σημάδια νέων και πιο αποτελεσματικών μέτρων για τη στήριξη του πληθυσμού. Για παράδειγμα, αρνείται να γίνει η τρίτη ανάληψη του 10% από τα κεφάλαια που έχουν οι εργαζόμενοι στα ιδιωτικά συνταξιοδοτικά ταμεία, για να μπορέσουν να αντιμετωπίσουν την οικονομική κρίση, η αύξηση της φορολογίας για τους πολύ πλούσιους, οι οποίοι μέσα στην πανδημία αύξησαν τα κέρδη τους κατά 40-70% σε σύγκριση με πέρυσι (σύμφωνα με το Forbes) και η επέκταση της οικονομικής ενίσχυσης σε όλη την εργαζόμενη και άνεργη εργατική τάξη.
Με βάση τους πολιτικούς και κοινωνικούς συσχετισμούς που υπάρχουν σήμερα, πόσο πιθανό είναι να προκύψει ένα προοδευτικό νέο Σύνταγμα που θα βάλει στο χρονοντούλαπο της ιστορίας την εποχή Πινοσέτ;
Αναμφίβολα η πολιτική κατάσταση καθορίζεται σε μεγάλο βαθμό από τη συντακτική διαδικασία, όπου οι μεγάλες προκλήσεις για τις αριστερές και δημοκρατικές δυνάμεις είναι, πρώτον, να δημιουργηθούν οι προϋποθέσεις για την υπέρβαση του νεοφιλελεύθερου μοντέλου, ένα ζήτημα που εκφράστηκε στους δρόμους στη διάρκεια της λαϊκής εξέγερσης που ξεκίνησε στις 18 Οκτωβρίου 2019, και, δεύτερον, αυτή η πολιτική στιγμή να οδηγήσει σε μια εναλλακτική λύση εξουσίας, που θα επιτρέπει την προώθηση ενός νέου μοντέλου οικονομικής, κοινωνικής, περιβαλλοντικής, και πολιτιστικής ανάπτυξης. Βλέποντας τις υποψηφιότητες για τη Συντακτική Συνέλευση, παρατηρούμε ότι η αντίθεση στην κυβέρνηση είναι διχασμένη. Από τη μία πλευρά υπάρχουν δύο μεγάλες λίστες, εκτός από τους ανεξάρτητους. Η πρώτη είναι η «Lista del Apruebo», στην οποία συμμετέχουν κόμματα και προσωπικότητες από το χώρο του κέντρου και η δεύτερη είναι η «Apruebo Dignidad», η οποία αποτελείται από το Ευρύ Μέτωπο, το Κομμουνιστικό Κόμμα, την Κοινωνική Πράσινη Περιφερειακή Ομοσπονδία, και διάφορα κοινωνικά κινήματα. Από την άλλη πλευρά, η Δεξιά είναι συσπειρωμένη στη λίστα «Vamos por Chile», στην οποία συμμετέχει και το ακροδεξιό Ρεπουμπλικανικό Κόμμα, ο ηγέτης του οποίου είναι θαυμαστής του Μπολσονάρο. Ένα σημείο που πρέπει να επισημανθεί είναι η εγγραφή 2.000 ανεξάρτητων υποψηφίων, που έχουν ενισχυθεί οικονομικά από περισσότερους από 18.000 ανθρώπους, και 199 αυτόχθονων υποψηφίων, γεγονός που δείχνει τη δύναμη των ανεξάρτητων, των κοινωνικών κινημάτων και των αυτόχθονων πληθυσμών. Ωστόσο, η διασπορά των ψήφων προμηνύει ότι ο μεγάλος νικητής θα είναι η Δεξιά. Εάν σε αυτό προσθέσουμε και το πλαίσιο που ορίστηκε στη συμφωνία της 15ης Νοεμβρίου 2019, όπως η έγκριση των προτάσεων με απαρτία των 2/3 ή η ρήτρα ότι υπάρχουν θέματα που δεν πρέπει να θίγονται, όπως οι διεθνείς συνθήκες που υπογράφει η Χιλή, αυτό μας κάνει να πιστεύουμε ότι αντιμετωπίζουμε μια παγίδα και ένα αδιέξοδο για την Αριστερά. Αλλά σε αυτό το δυσμενές σενάριο, η πρόκληση είναι η Αριστερά και οι δημοκρατικές δυνάμεις να εκλέξουν την απόλυτη πλειοψηφία των αντιπροσώπων στη Συνταγματική Συνέλευση, οι οποίοι, αφού εκλεγούν και σχηματιστούν ως Σώμα, έχουν τη δυνατότητα να προκαλέσουν μια δημοκρατική ρήξη, να πάνε δηλαδή πέρα από αυτό που επιτρέπει η συστατική διαδικασία. Ωστόσο, ένας δεύτερος τρόπος αντιμετώπισης των προβλημάτων και των παγίδων της συμφωνίας είναι να πραγματοποιήσουν μια συνταγματική μεταρρύθμιση, για να προτείνουν ένα ενδιάμεσο δημοψήφισμα για κάθε θέμα στο οποίο δεν επιτυγχάνεται η συμφωνία των 2/3 και η έγκριση από τη Συνέλευση. Όμως, μια θεμελιώδης προϋπόθεση για όλα τα παραπάνω είναι οι άνθρωποι να μην εγκαταλείψουν το δρόμο και την πίεση μέσω της οργανωμένης κοινωνικής κινητοποίησης, η οποία θα πρέπει να επεκταθεί καθ΄ όλη τη διάρκεια της διαδικασίας, δηλαδή από την επεξεργασία έως την επικύρωση του νέου Συντάγματος, για να αποτραπεί αυτή η συνταγματική διαδικασία να κινηθεί προς ένα νεοφιλελεύθερο μοντέλο, νομιμοποιημένο από ένα νέο Σύνταγμα που θα δημιουργηθεί από μια εθνική συμφωνία στο όνομα της διακυβέρνησης.
Για τη χιλιανή Αριστερά και τα κοινωνικά κινήματα, ποια είναι σημαντικότερα σημεία που θα πρέπει να προβλεφθούν στο νέο Σύνταγμα, ώστε να σηματοδοτηθεί μια καινούργια αρχή;
Αναμφίβολα είναι αυτά που έχουν να κάνουν με το ρόλο του κράτους, δηλαδή με την εγκατάλειψη του επικουρικού ρόλου του και την οικοδόμηση ενός κοινωνικού, αλληλέγγυου, πολυεθνικού, και αντιπατριαρχικού κράτους. Ενός ισχυρού κράτους που να εγγυάται τα καθολικά κοινωνικά, πολιτιστικά, οικονομικά, σεξουαλικά, αναπαραγωγικά και περιβαλλοντικά δικαιώματα, και την απεριόριστη υπεράσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Εν ολίγοις, ένα Σύνταγμα με μια σαφή λαϊκή, πολυεθνική, αντιπατριαρχική, δημοκρατική, και φιλοπεριβαλλοντική σφραγίδα.
Είναι προφανές, ότι κάθε άρθρο του Συντάγματος θα είναι αποτέλεσμα διαπραγματεύσεων και συμβιβασμών. Η Δεξιά τι παραχωρήσεις θεωρείς ότι μπορεί να κάνει;
Η Δεξιά έχει καθορίσει το πεπρωμένο της χώρας από το στρατιωτικό πραξικόπημα, γιατί μετέβαλε βαθιά και ριζικά τα θεμέλια της κοινωνίας που υπήρχαν πριν από τις 11 Σεπτεμβρίου 1973. Το Σύνταγμα του 1980 είναι προσαρμοσμένο στο νεοφιλελεύθερο οικονομικοκοινωνικό μοντέλο, γιατί καθιερώνει τον επικουρικό χαρακτήρα του κράτους σε όσους τομείς οι ιδιωτικές εταιρείες είναι απρόθυμες ή ανίκανες να ασχοληθούν, επειδή το κέρδος από αυτές τις δραστηριότητες δεν τους είναι αρκετό. Υπό αυτήν την έννοια, η Δεξιά ήταν εκείνη που έθεσε την ατζέντα όλα αυτά τα χρόνια για τη μεγάλη πλειοψηφία. Μια πολιτική και οικονομική Δεξιά που συνδέεται με την παλιά ολιγαρχία και την ανώτερη αστική τάξη, και είναι σε στενή σχέση με το χρηματοπιστωτικό σύστημα και τη μεγάλη εθνική και διεθνή βιομηχανία. Επομένως, για να αντιμετωπίσει αυτόν τον αβέβαιο κύκλο μετασχηματισμών που βρίσκονται σε εξέλιξη στη χώρα, μπορεί, αν και δεν είναι ιδεολογικά ομοιογενής στο εσωτερικό της, να κάνει ορισμένες παραχωρήσεις στα λαϊκά αιτήματα, αλλά δεν μπορεί να εγγυηθεί οικονομικά και κοινωνικά δικαιώματα, ούτε να πείσει την Αριστερά και τα κοινωνικά κινήματα, που αμφισβητούν τους πυλώνες του κυρίαρχου οικονομικοπολιτικού μοντέλου. Δεν προκαλεί έκπληξη το γεγονός ότι η Δεξιά, στο πλαίσιο της ταξικής πάλης, προσπαθεί να προωθήσει μόνιμα κάποιες διαδικασίες αποκατάστασης που σχετίζονται με συνταγματικές αλλαγές, γιατί, όπως έχουμε επισημάνει, οι συσχετισμοί της συνταγματικής διαδικασίας την ευνοούν.
Τελειώνοντας, να μιλήσουμε και για τις προεδρικές εκλογές του Νοεμβρίου. Πώς βλέπεις τα πράγματα;
Το πολιτικό σκηνικό για τον Νοέμβριο παραμένει ανοιχτό. Οι αριστερές και δημοκρατικές δυνάμεις δεν έχουν καταλήξει ακόμη σε συμφωνία συνεργασίας και σε μια κοινή υποψηφιότητα, όμως οι πρώτες συνομιλίες και προσεγγίσεις γίνονται έχοντας υπόψη αυτό. Ο στόχος της αντινεοφιλελεύθερης αντιπολίτευσης είναι μέχρι τον Ιούλιο να έχει προωθηθεί και να έχει ενισχυθεί η ενότητα της Αριστεράς. Ωστόσο, πιστεύω ότι οι εκλογές του Μαΐου θα είναι ενδεικτικές για το συσχετισμό των δυνάμεων που υπάρχουν στη χώρα, γιατί δεν θα εκλεγούν μόνο τα μέλη της Συντακτικής Συνέλευσης, αλλά και οι περιφερειακοί κυβερνήτες, οι δήμαρχοι, και οι σύμβουλοι σε ολόκληρη την επικράτεια, γεγονός που θα επιτρέψει να γίνει μια καλύτερη ανάλυση για τις προεδρικές εκλογές και για τις δυνατότητες της Αριστεράς και των λαϊκών δυνάμεων να φτάσουν στην κυβέρνηση, για να προωθήσουν βαθιές αλλαγές στη χιλιανή κοινωνία με έναν αντινεοφιλελεύθερο ορίζοντα.