Μουσικές προτάσεις

Μίκης Θεοδωράκης: «Επιτάφιος» - «Διόνυσος»

Συναυλία με δύο σημαντικά έργα του σπουδαίου Μίκη Θεοδωράκη, τον Επιτάφιο (1958) και τον Διόνυσο (1985), σε παραγωγή της Εναλλακτικής Σκηνής της Εθνικής Λυρικής Σκηνής, θα μεταδοθεί τη Μεγάλη Παρασκευή, 30 Απριλίου από την ΕΡΤ2, στις 3μμ.

Η τηλεοπτική μετάδοση αυτών των έργων δίνει τη μοναδική ευκαιρία στο κοινό να απολαύσει δύο πολιτικά έργα θρησκευτικής φόρμας του κορυφαίου Έλληνα συνθέτη που σπανίως παρουσιάζονται ζωντανά. Ο Επιτάφιος παρουσιάζεται σε νέα ενορχήστρωση του Γιάννη Μπελώνη, ενώ το έργο ερμηνεύει η Μπέττυ Χαρλαύτη, μια τραγουδίστρια με μεγάλη θητεία στο ρεπερτόριο του συνθέτη. Η αιματηρή απεργία στη Θεσσαλονίκη του 1936 και το ομότιτλο ποίημα του Γιάννη Ρίτσου ήταν η πρώτη ύλη του Επιταφίου, ενός από τα σπουδαιότερα και γνωστότερα έργα του συνθέτη, που συνιστά ένα πραγματικό πολιτικό και ελληνικό Stabat mater.

Ο θάνατος του αυτοκινητιστή Τάσου Τούση στις απεργιακές κινητοποιήσεις των καπνεργατών στη Θεσσαλονίκη το 1936 και κυρίως η φωτογραφία της μάνας να θρηνεί πάνω από το άψυχο κορμί του παιδιού της που δημοσιεύτηκε την επόμενη ημέρα στον Ριζοσπάστη ενέπνευσαν τον Γιάννη Ρίτσο ώστε να γράψει μια σειρά σπαρακτικών ποιημάτων υπό τον τίτλο Επιτάφιος. Ο Θεοδωράκης μελοποίησε οκτώ από τα ποιήματα της συλλογής το 1958 στο Παρίσι. Το παράδοξο είναι ότι δύο χρόνια αργότερα, το 1960, έγιναν σχεδόν ταυτόχρονα δύο ηχογραφήσεις. Η μία σε ενορχήστρωση του Μάνου Χατζιδάκι με ερμηνεύτρια τη Νάνα Μούσχουρη και η άλλη σε ενορχήστρωση Μίκη Θεοδωράκη με ερμηνευτή τον Γρηγόρη Μπιθικώτση, η οποία ήταν αυτή που έμεινε στην ιστορία και έφερε αληθινή επανάσταση στο ελληνικό τραγούδι. Στη σημερινή εκδοχή τους, τα οκτώ τραγούδια παίζονται χωρίς διακοπή, σχηματίζοντας έναν αδιάσπαστο κύκλο τραγουδιών. Ο θρήνος της μάνας (σολίστ) παντρεύεται με το μοιρολόι της γυναικείας χορωδίας, ενώ το εισαγωγικό μέρος του τραγουδιού «Μέρα Μαγιού» επανέρχεται ως «έμμονη ιδέα» (idée fixe) καθ’ όλη τη διάρκεια του έργου, υποδηλώνοντας την πομπή του τελευταίου αποχαιρετισμού.

Ο Διόνυσος παρουσιάζεται ξανά μετά από δεκαετίες, ερμηνευμένος από τον Ζαχαρία Καρούνη, έναν από τους σημαντικότερους ερμηνευτές της νέας γενιάς. Τα Δεκεμβριανά (1944) ήταν η μαγιά για τη δημιουργία του λιγότερο γνωστού αλλά εξίσου αριστουργηματικού Διόνυσου, ενός μακρού θρήνου για τη θυσία των εφήβων, αγοριών και κοριτσιών, που έπεσαν κατά τη διάρκεια του Εμφυλίου στη μάχη του Μακρυγιάννη. Ένα σύγχρονο θρησκευτικό μουσικό δράμα. Ο Διόνυσος κυκλοφόρησε το 1985 από τον Σείριο, που μόλις είχε ιδρύσει ο Μάνος Χατζιδάκις. Ο Χατζιδάκις σημειώνει στο εισαγωγικό σημείωμα της έκδοσης: «Πρέπει να προσέξετε πολύ τον Διόνυσο, αφού χαρείτε τη συγκίνηση της πρώτης επαφής μαζί του. Για να διαπιστώσετε τι πάει να πει “έντεχνη λαϊκή μουσική” στα ικανά χέρια ενός γνήσιου μουσικού. Και πώς, μέσ’ από ευρηματικούς μελωδισμούς και συναρπαστικούς συνδυασμούς ήχων, ξεδιπλώνεται ένα έργο που, μαζί με την εντατική ατμόσφαιρά του, περιέχει μέσα του πικρά μηνύματα των χαλεπών καιρών που ζούμε. Το επικό στοιχείο του Θεοδωράκη στην απόλυτη ωριμότητά του και μακριά από τις μεγαλόπρεπες εκτονώσεις των δρόμων. Το επικό, τέλεια συγκερασμένο με την ελεγεία των πολιτικών απογοητεύσεων και του ενεδρεύοντος Θανάτου».

To ενδεκαμελές μουσικό σύνολο διευθύνει η Λίζα Ξανθοπούλου. Συμμετέχουν το φωνητικό σύνολο chórεs (Επιτάφιος) σε καλλιτεχνική διεύθυνση Μαρίνας Σάττι. Μουσική διδασκαλία Σιμέλας Εμμανουηλίδου και Ειρήνης Πατσέα και η Χορωδία της ΕΡΤ (Διόνυσος). Διεύθυνση Χορωδίας Αγγελική Πλόκα.

Η συναυλία βιντεοσκοπήθηκε τον Οκτώβριο του 2020 στην Εναλλακτική Σκηνή της ΕΛΣ στο Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος, χωρίς τη φυσική παρουσία κοινού, λόγω των μέτρων για την πρόληψη διάδοσης του κορονοϊού.

Πασχαλινή Συναυλία της ΚΟΑ

Οι Τέσσερις Εποχές είναι ουσιαστικά ισάριθμα κοντσέρτα για βιολί, ορχήστρα εγχόρδων και κοντίνουο και αποτελούν το δημοφιλέστερο έργο του Βιβάλντι διαχρονικά και ένα από τα πιο αγαπημένα μουσικά έργα όχι μόνο της εποχής του μπαρόκ αλλά και της λόγιας ευρωπαϊκής μουσικής στο σύνολό της. Το κάθε κοντσέρτο αποτελείται από τρία μέρη (γρήγορο - αργό - γρήγορο) και «περιγράφει» με μουσικά ευφάνταστο τρόπο μια εποχή. Η εναλλαγή των εποχών αποδείχτηκε μες στην ιστορία ένα θέμα που κέντρισε το ενδιαφέρον και άλλων σημαντικών συνθετών μεταγενέστερων του Βιβάλντι, από τον Χάιντν μέχρι τον Τζον Κέιτζ. Ο Αντόνιο Βιβάλντι συνέδεσε αναπόσπαστα το όνομά του με τη φόρμα του κοντσέρτου, την οποία ανανέωσε, εμβάθυνε και εξέλιξε καταλυτικά. Συνέθεσε πάνω από 500 κοντσέρτα για διάφορα όργανα, εκ των οποίων 230 μόνο για βιολί, θέτοντας υψηλές για τα δεδομένα της εποχής δεξιοτεχνικές απαιτήσεις στα σολιστικά μέρη και χρησιμοποιώντας ενίοτε ενδιαφέροντα και πρωτόγνωρα ηχητικά εφέ. Παράδειγμα στο πρώτο μέρος της Άνοιξης το σόλο βιολί μιμείται τους ήχους των πουλιών αλλά και το μουρμουρητό των ρυακιών ή το απαλό αεράκι. Ή στο αργό μέρος που ένας βοσκός κοιμάται ανέμελα, ενώ ο σκύλος του (το γάβγισμα του οποίου μιμούνται οι βιόλες) βρίσκεται διαρκώς στο πλευρό του. Ή στο πρώτο μέρος του Καλοκαιριού που το σόλο βιολί μιμείται τους ήχους του κούκου, του τρυγονιού και της καρδερίνας αλλά στην πορεία «δίνει τη φωνή του» σε έναν νεαρό βοσκό που ανησυχεί για την προοπτική μιας καταιγίδας. Επίσης στο περίφημο φινάλε του Φθινοπώρου που περιγράφεται η εικόνα του κυνηγιού, που ξεκινά με αγέρωχα κυνηγετικά σαλπίσματα. Ενώ η παγωνιά, το χιόνι και οι ισχυροί άνεμοι κυριαρχούν στο πρώτο μέρος του Χειμώνα κι έτσι αναζητείται η θαλπωρή της φωτιάς στο τζάκι (αργό μέρος), την ίδια στιγμή που έξω βρέχει (πιτσικάτο στα βιολιά). Το έργο ουσιαστικά ανακαλύφθηκε εκ νέου μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο αλλά μέσα σε λίγα χρόνια άγγιξε σπάνια επίπεδα απήχησης διεισδύοντας στην τηλεόραση, το ραδιόφωνο, τον κινηματογράφο, τη διαφήμιση, ακόμα και στα αεροπλάνα ή τους ανελκυστήρες. Σολίστες οι σπουδαίοι βιολιστές Γιώργος Μάνδυλας και Νίκος Μάνδυλας. Την Κρατική Ορχήστρα Αθηνών διευθύνει ο Παντελής Κογιάμης.
Την Κυριακή του Πάσχα, 2 Μαΐου, στις 7μμ. Για να παρακολουθήσετε online τη συναυλία επισκεφθείτε τη σελίδα της ΚΟΑ στο Facebook ή το YouTube κανάλι της.

Πρόγραμμα στήριξης πολιτισμού Δήμου Αθηναίων

Στο πλαίσιο υλοποίησης του τριετούς σχεδίου για τον πολιτισμό, που ανακοινώθηκε πρόσφατα και έχει ως πρώτο πυλώνα τη στήριξη των καλλιτεχνών και των εργαζόμενων στον χώρο του πολιτισμού, ο Δήμος Αθηναίων προχωρεί στη διάθεση δωρεάν, χώρων και εξοπλισμού για παραστάσεις και συναυλίες. Η προθεσμία για την υποβολή των προτάσεων άρχισε στις 27 Απριλίου και λήγει στις 20 Μαΐου 2021. Συγκεκριμένα, θα διατεθούν σε καλλιτέχνες και καλλιτεχνικές ομάδες οι εξής χώροι: Τεχνόπολη: συναυλίες, κινηματογράφος, ΑΒ: παραστάσεις χορού, Θέατρο Κολωνού: θεατρικές παραστάσεις & συναυλίες, Θέατρο Γκράβας: θεατρικές παραστάσεις & συναυλίες. Παράλληλα, ο Δήμος Αθηναίων παρέχει στους καλλιτέχνες όλες τις απαιτούμενες υποδομές: ηχητικό και φωτιστικό εξοπλισμό, βασικό backline, roof stage, τεχνικό προσωπικό, προσωπικό φύλαξης και προσωπικό ταξιθεσίας. Η αξιολόγηση, η επιλογή και ο προγραμματισμός των προτάσεων που θα υποβληθούν θα πραγματοποιηθούν από την Επιτροπή Εκδηλώσεων & Φεστιβάλ του Δήμου Αθηναίων. Η υποβολή των προτάσεων γίνεται ηλεκτρονικά μέσω e-mail στη διεύθυνση: cultureinathens@gmail.com. Για περισσότερες πληροφορίες και διευκρινιστικές ερωτήσεις σχετικά με το open call, οι ενδιαφερόμενοι μπορούν να απευθύνονται στην ίδια ηλεκτρονική διεύθυνση: cultureinathens@gmail.com

Είναι η δεύτερη χρονιά που ο Δήμος Αθηναίων προχωρεί σε αντίστοιχο πρόγραμμα ενίσχυσης της καλλιτεχνικής παραγωγής και των ανθρώπων του πολιτισμού. Το 2020 ο Δήμος Αθηναίων, τηρώντας υποδειγματικά τα προβλεπόμενα υγειονομικά μέτρα, πραγματοποίησε 116 εκδηλώσεις, τις οποίες παρακολούθησαν περισσότεροι από 31.000 θεατές και 8.000 ψηφιακοί θεατές, με τη συμμετοχή 780 ωφελούμενων καλλιτεχνών και εργαζομένων.