Η πανδημική κρίση που βιώνει εδώ και ένα χρόνο η ανθρωπότητα, έκανε πιο ορατά τα συντριπτικά αδιέξοδα του κυρίαρχου νεοφιλελεύθερου μοντέλου “ανάπτυξης”, στις παγκόσμιες οικολογικές αλληλεξαρτήσεις, στις πολλαπλές και επάλληλες ανισότητες μεταξύ Βορρά - Νότου, αλλά και στο εσωτερικό των κοινωνιών. Από την άλλη, έφερε στο προσκήνιο βασικές ανθρώπινες ανάγκες, τις οποίες χρειάζεται να προτεραιοποιήσουμε: την αξία της υγείας και της καλής ποιότητας του περιβάλλοντος, την επείγουσα ανάγκη για μακροχρόνια θωράκιση έναντι φυσικών/ανθρωπογενών κινδύνων, τον κομβικό ρόλο βασικών δημόσιων αγαθών και υποδομών (λ.χ. όσον αφορά την κοινωνική φροντίδα, τις υποδομές κινητικότητας και επικοινωνίας, το δημόσιο χώρο και τις συνθήκες διαβίωσης και εργασίας στις μεγαλουπόλεις).
Πρόκειται για μεγάλο μέρος της ατζέντας που θέτουν διαχρονικά, διεθνώς και στην Ελλάδα, οι δυνάμεις της ριζοσπαστικής Αριστεράς, της πολιτικής οικολογίας, πολλών προοδευτικών και σοσιαλιστικών ρευμάτων και μεγάλα τμήματα ενεργών πολιτών -ιδιαίτερα νέων- που ενδιαφέρονται για την αντιμετώπιση της εντεινόμενης κλιματικής κρίσης και την προώθηση των πολυδιάστατων στόχων της βιώσιμης ανάπτυξης.
Βρισκόμαστε σε μια κομβική συγκυρία: ενώ υπάρχουν δυνατότητες και αναζητήσεις για την αμφισβήτηση και υπέρβαση του κυρίαρχου μοντέλου “ανάπτυξης”, οι δυνάμεις του καπιταλισμού της καταστροφής επιχειρούν ήδη να εκμεταλλευτούν και αυτές τις -εξωγενείς υποτίθεται- κρίσεις, για να σαρώσουν κοινωνικά δικαιώματα και να εντείνουν την υφαρπαγή των κοινών αγαθών.
Θα αποκρουστεί η προέλαση των business as usual;
Σχεδόν δύο χρόνια από τις εκλογές του 2019, βλέπουμε ότι, παρά τις αρχικές “πράσινες” διακηρύξεις της, η ΝΔ υλοποιεί με ακρίβεια μια σειρά από νεοφιλελεύθερες αντι-μεταρρυθμίσεις στους τομείς του περιβάλλοντος, της ενέργειας, του χωρικού σχεδιασμού, αποδομώντας προοδευτικές τομές και κατακτήσεις της περιόδου 2015-19.
Οι πιέσεις ιδιωτικοποίησης δημόσιων αγαθών, στην ενέργεια, τα νερά, τη γη εντείνονται. Επιβάλλονται ως κατεξοχήν εργαλείο πολιτικής (στα απορρίμματα, τη διαχείριση του φυσικού περιβάλλοντος, σε σχέδια αστικών αναπλάσεων) οι “συμπράξεις” με τον ιδιωτικό τομέα, με απόντα το ρόλο του δημοσίου και των ανεξάρτητων κοινωνικών φορέων.
Αποδυναμώνεται συστηματικά το θεσμικό πλαίσιο και οι λειτουργίες του κράτους, της αυτοδιοίκησης και των συλλογικών δρώντων στους τομείς της περιβαλλοντικής προστασίας και του δημόσιου σχεδιασμού, ενώ κρίσιμες για το περιβάλλον και το χώρο, δημόσιες αδειοδοτικές ή ελεγκτικές λειτουργίες ανατίθενται σε εκτός διοίκησης ιδιωτικούς φορείς.
Συνολικά, μια επιθετική απόπειρα αναστήλωσης ενός παρωχημένου μοντέλου ανάπτυξης, με επίκεντρο την κερδοσκοπική υπερεκμετάλλευση της γης και των φυσικών πόρων, την οικοδομή και το real estate. Κλασικά, μέσα και από χαριστικές και φωτογραφικές ρυθμίσεις προς όφελος συγκεκριμένων συμφερόντων. Σημαντικές φυσικές περιοχές και τοπία απειλούνται, ενώ διευρύνονται οι περιφερειακές κοινωνικο-οικολογικές ανισότητες.
“Μετάβαση” με δημοκρατικούς όρους
Διαχρονικά, ο ευρύτερος χώρος της ριζοσπαστικής Αριστεράς και Οικολογίας, όντας σε επικοινωνία, εξέφρασε τα αιτήματα και τις διεκδικήσεις για το περιβάλλον και τη δίκαιη ανάπτυξη.
Στη διάρκεια της διακυβέρνησης του ΣΥΡΙΖΑ, σε ένα εξαιρετικά δυσμενές πλαίσιο (δημοσιονομικό, μιντιακό, ιδεολογικό, οργανωτικό, διοικητικό), επιχειρήθηκε να αντιστραφεί η -ιστορική, και ιδιαίτερα στα χρόνια των μνημονίων- απαξίωση των θεσμών σχεδιασμού και ελέγχου της ανάπτυξης και να θεμελιωθούν στοιχεία μιας εναλλακτικής πολιτικής για το περιβάλλον και το χώρο. Προωθήθηκαν αυτονόητες προοδευτικές και εκσυγχρονιστικές τομές, που εκκρεμούσαν για δεκαετίες σε πολλούς τομείς πολιτικής: για το φυσικό περιβάλλον και τα δάση, τον πολεοδομικό και χωροταξικό σχεδιασμό, τα απόβλητα και την κυκλική οικονομία, την κλιματική αλλαγή και την ενέργεια. Ενώ, παράλληλα, δοκιμάστηκε ένα μοντέλο πιο διαφανούς και δημοκρατικής λειτουργίας των θεσμών του περιβαλλοντικού και χωρικού σχεδιασμού, με απόδοση αναβαθμισμένων ρόλων στην αυτοδιοίκηση και τους φορείς της κοινωνίας των πολιτών.
Από την άλλη, ο κυβερνητικός ΣΥΡΙΖΑ, αν και προσπάθησε να υπερασπιστεί τη νομιμότητα και να θέσει κανόνες δημόσιου συμφέροντος, δεν μπόρεσε να αντιστρέψει κυρίαρχες επιλογές και να εμπεδώσει ριζικά διαφορετικές πολιτικές επιλογές σε μια σειρά από “εμβληματικά” περιβαλλοντικά μέτωπα, βρισκόμενος σε απόσταση από προηγούμενες θέσεις, λ.χ. για τη διαχείριση απορριμμάτων, το Ελληνικό, τις εξορύξεις χρυσού και υδρογονανθράκων.
Σήμερα, στο δυσμενές πλαίσιο της πανδημίας και της νεοφιλελεύθερης αντεπίθεσης, η προγραμματική πρόταση που έχει τεθεί σε δημόσια διαβούλευση από τον ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ, επιχειρεί να ενσωματώσει τη διάσταση της δίκαιης πράσινης μετάβασης, με έναν “οριζόντιο” τρόπο στις επιμέρους θεματικές των θέσεων. Το κείμενο εκκινεί από την κατανόηση των αλλεπάλληλων κρίσεων του κυρίαρχου μοντέλου (ανισότητες, κλίμα, πανδημία, πόλεμοι) ως αλληλοσυνδεόμενων, που πρέπει και μπορούν να αντιμετωπιστούν με ριζοσπαστικές μεταρρυθμίσεις σε μια σειρά πεδία της κοινωνικής και οικονομικής ζωής. Αναγνωρίζει ότι η πράσινη μετάβαση αποτελεί το κατεξοχήν πεδίο πολιτικής σύγκρουσης μεταξύ Δεξιάς (των αγοραίων μηχανισμών και ανισοτήτων) και Αριστεράς, που οριοθετεί τη “μετάβαση” με κοινωνικούς, συμμετοχικούς, τοπικούς και δημοκρατικούς όρους.
Η επιτυχημένη ενσωμάτωση της περιβαλλοντικής και χωρικής διάστασης στο συνολικό σχέδιο κοινωνικο-οικονομικών μετασχηματισμών που προτείνει ο ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ, είναι πολύ σημαντική μεθοδολογική παρακαταθήκη για την οργάνωση της πολιτικής δουλειάς, σήμερα και στο μέλλον. Επιπλέον, πολλά επιμέρους στοιχεία των κατευθύνσεων και μέτρων του σχεδίου προγράμματος θα αποσαφηνιστούν μέσα από τη δημόσια διαβούλευση με τις οργανώσεις της κοινωνίας, τους επιστήμονες και ειδικούς εκπροσώπους φορέων. Εκεί θα επισημανθούν και οι δυνητικές εσωτερικές αντιφάσεις με επιμέρους τομεακές προτάσεις και προτεραιότητες. Η αξιοπιστία επίσης της προγραμματικής πρότασης του ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ θα κριθεί το επόμενο διάστημα και σε μια σειρά συγκεκριμένες προκλήσεις και μέτωπα, για παράδειγμα:
-
για την αποτροπή, μέσα από κοινές δράσεις και με κάθε πρόσφορο θεσμικό μέσο, της διάλυσης των δημόσιων θεσμών περιβαλλοντικής προστασίας και των νέων απειλών σε προστατευόμενες περιοχές (δάση, natura και αιγιαλός) και τοπία
-
-
για την κατάθεση πρότασης κλιματικού νόμου, μέσα από ουσιαστική συνεργασία με την ανεξάρτητη κοινωνία των πολιτών, με φιλόδοξους στόχους και δεσμευτικό πλαίσιο των αναγκαίων μετασχηματισμών
-
-
για το πλαίσιο των σχεδιαστικών κατευθύνσεων για τη χωροθέτηση έργων, υποδομών και μεγάλων επενδύσεων -ιδιαίτερα στην ενέργεια, τη διαχείριση αποβλήτων, τον τουριστικό τομέα, ώστε να μην κυριαρχούν οι τομεακές σκοπιμότητες και τα αντίστοιχα λόμπι
-
για μια παρεμβατική ατζέντα για τις πόλεις, που θα ξαναβάλει τα αιτήματα για το δημόσιο χώρο, τη βιώσιμη κινητικότητα και τις αναπλάσεις με κοινωνικό (και όχι κερδοσκοπικό) πρόσημο
-
-
για την πλήρη αποστασιοποίηση της αριστερής και προοδευτικής πολιτικής από τα -απομεινάρια, πλέον- του εξορυκτικού μοντέλου ανάπτυξης, που βρίσκεται στον αντίποδα των προγραμματικών αρχών και στόχων μας για το περιβάλλον και την ελληνική κοινωνία.
Εποχικός Συνεργάτης
Πρόσκληση για την ολομέλεια του Τμήματος Οικολογίας, Περιβάλλοντος και Χωρικού σχεδιασμού του ΣΥΡΙΖΑ - ΠΣ
Παρασκευή 7 Μαΐου, 5.00 - 9.30 μμ.
Το Τμήμα Οικολογίας, Περιβάλλοντος και Χωρικού σχεδιασμού του ΣΥΡΙΖΑ - ΠΣ ανασυγκροτείται... διαδικτυακά (μέσω zoom). Στη διαδικασία, καλούνται μέλη και φίλοι του ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ, με ενασχόληση στα πεδία του περιβάλλοντος, της πολεοδομίας - χωροταξίας, της ενέργειας κλπ. και ιδιαίτερα εκπρόσωποι οργανώσεων από την περιφέρεια, καθώς τα οικολογικά ζητήματα έχουν ισχυρή τοπική διάσταση.
Για δηλώσεις συμμετοχής, επικοινωνήστε με τη γραμματεία του τμήματος στο email: oikologia@syriza.gr