Έντονη ανησυχία έχει προκαλέσει το τελευταίο διάστημα στους κατοίκους του Βύρωνα, αλλά και όλης της Αθήνας, η απόφαση του Εφετείου Αθηνών, που αναγνωρίζει την κυριότητα του μεγαλύτερου μέρους του λόφου Κοπανά σε ιδιώτες. Πιο συγκεκριμένα, με την απόφαση 4891/2020, το Εφετείο Αθηνών αναγνωρίζει σε ιδιώτες έκταση 104 στρεμμάτων που ανήκει στη Β’ Ζώνη Υμηττού και περιλαμβάνει το Θέατρο Βράχων «Άννα Συνοδινού», το πάρκινγκ, τις αθλητικές εγκαταστάσεις «Εργάνη», το μισό γήπεδο του Υμηττού, τον δημοτικό χώρο εκδηλώσεων «Άστρα» και σημαντικό μέρος του λόφου.
Το ιστορικό της απόφασης
To 2003 και το 2005, ιδιώτες καταθέτουν αγωγές ενάντια στους Δήμους Βύρωνα, Υμηττού και στο ελληνικό δημόσιο, επικαλούμενοι τίτλους ιδιοκτησίας γης του 19ου αιώνα (οθωμανικά χρυσόβουλα). Το 2016, το Πολυμελές Πρωτοδικείο Αθηνών απορρίπτει τις αγωγές τους, αναγνωρίζει τον δασικό χαρακτήρα της περιοχής και την κυριότητα του ελληνικού δημοσίου. Στη συνέχεια, όμως, οι ιδιώτες προσφεύγουν και το Εφετείο Αθηνών τούς δικαιώνει, αμφισβητεί τον δασικό χαρακτήρα της περιοχής και αναγνωρίζει σε αυτούς την κυριότητα της προαναφερθείσας έκτασης. Το αξιοπερίεργο της υπόθεσης είναι ότι τα δύο δικαστήρια καταλήγουν σε διαφορετικές αποφάσεις εξετάζοντας τα ίδια έγγραφα και τους ίδιους ισχυρισμούς. Η εφετειακή απόφαση, όμως, δεν έχει τελεσιδικήσει. Γι’ αυτό τον λόγο, τη Μεγάλη Τετάρτη οι δήμαρχοι Βύρωνα και Δάφνης-Υμηττού κατέθεσαν αίτηση αναίρεσης στον Άρειο Πάγο.
«Ο λόφος Κοπανά, ένας χώρος πρασίνου και αναψυχής, στον οποίο λειτουργούν τα θέατρα Βράχων και οι αθλητικές εγκαταστάσεις, ανήκει στο Δημόσιο και δε θα επιτρέψουμε να παραχωρηθεί σε ιδιώτες. Θα αγωνιστούμε με κάθε τρόπο, τόσο νομικά όσο και κινηματικά ώστε να παραμείνει στους Δημότες του Βύρωνα, της Δάφνης-Υμηττού, αλλά και όλου του λεκανοπεδίου», σχολιάζει στην «Εποχή» ο δήμαρχος Βύρωνα, Άκης Κατωπόδης.
Θέατρα Βράχων
Ο χώρος που κατασκευάστηκαν τα θέατρα Βράχων και οι αθλητικές εγκαταστάσεις λειτουργούσε παλιότερα ως λατομείο, το οποίο έκλεισε το 1976. Στη συνέχεια, μετατράπηκε σε μια απέραντη χωματερή. Το 1980, ο σκηνοθέτης Μίνως Βολανάκης επέλεξε τον συγκεκριμένο χώρο για να στηθεί ένα πρόχειρο θέατρο. «Μια μέρα με παίρνει ο Μίνως και μου λέει να πάμε να φάμε στον Καρέα. Ακολουθώντας τις οδηγίες του πήρα λάθος δρόμο και βρεθήκαμε στα νταμάρια του Βύρωνα. “Τι με έφερες εδώ” τον ρωτάω “σκουπιδότοπος είναι”. Ναι μου απαντάει, αλλά “για πες εδώ τον μονόλογο αυτόν”. Αφού τον λέω και ακούω την ακουστική με ρωτάει “Πώς σου φάνηκε;” “Καταπληκτικό!!”, του απαντάω», θυμάται στην «Εποχή» ο Μπάμπης Σαρηγιαννίδης, ηθοποιός και συνεργάτης τότε του Μίνωα Βολανάκη.
Με πρωτοβουλία του ίδιου του σκηνοθέτη και τη βοήθεια των συνεργατών του αλλά και πάρα πολλών καλλιτεχνών που ανταποκρίθηκαν αμέσως στο κάλεσμα του, όπως ο Γιάννης Βόγλης, η Μελίνα Μερκούρη, η Άννα Συνοδινού, ο Λυκούργος Καλλέργης, διοργανώθηκαν οι «Γιορτές Βράχων». Η πρώτη εκδήλωση ήταν η συναυλία του Μάνου Χατζιδάκη στις 9 Αυγούστου του 1980. Το 1986, η Μελίνα Μερκούρη παραχωρεί τις υποδομές και τον εξοπλισμό της "πολιτιστικής πρωτεύουσας της Ευρώπης" (Αθήνα, 1985) στους δήμους Βύρωνα και Υμηττού. Έναν χρόνο αργότερα, ξεκινάει το Φεστιβάλ Βράχων, που συνεχίζεται μέχρι και σήμερα. Από το 2012 αποτελεί το μοναδικό Διαδημοτικό Φεστιβάλ της Ελλάδας.
«Το αποτύπωμα του φεστιβάλ είναι πάρα πολύ μεγάλο τις τελευταίες δεκαετίες, γιατί διατηρεί πάντα τον μαζικό και λαϊκό του χαρακτήρα. Τον χαρακτήρα για τον οποίο έγιναν, δηλαδή, τα Θέατρα Βράχων. Ο Μίνως Βολανάκης, η Άννα Συνοδινού, ο Γιάννης Βόγλης και οι υπόλοιποι που πρωτοστάτησαν για τη δημιουργία τους, είδαν αυτά τα θέατρα φτιαγμένα για τον πολύ κόσμο, απέναντι στο Ηρώδειο που ήταν πάντα για λίγους. Ήταν πολύ σπουδαία η σύλληψη να αξιοποιηθούν τα νταμάρια με αυτόν τον τρόπο", μας αναφέρει η Ελένη Βασιλοπούλου, αντιπρόεδρος του Διαδημοτικού Δικτύου Πολιτισμού Βύρωνα και Δάφνης-Υμηττού.
Καταλήψεις και αθλητικές εγκαταστάσεις
Στις αρχές της δεκαετίας του ΄80, η δημοτική αρχή του Βύρωνα (επί δημαρχίας Δημήτρη Νικολαΐδη) προέβη σε κατάληψη της περιοχής του πρώην λατομείου, ώστε να αξιοποιηθεί από όλους τους κατοίκους της πόλης.
«Όταν έκλεισε το λατομείο, ο χώρος αυτός έγινε η χωματερή της Αθήνας. Αρχές της δεκαετίας του ’80 ως δημοτική αρχή αποφασίζουμε να τον αξιοποιήσουμε προς όφελος της πόλης. Προχωρούμε λοιπόν σε κατάληψη με την έμπρακτη υποστήριξη όλων των Βυρωνιωτών. Διαμορφώνουμε τον χώρο, τον καθαρίζουμε και κάνουμε δενδροφυτεύσεις. Φτιάχνουμε κερκίδες, αποδυτήρια, στήνουμε ένα πρόχειρο γήπεδο και αρχίζει να λειτουργεί πλέον ως χώρος για τα αθλητικά σωματεία της πόλης», σχολιάζει στην «Εποχή» ο Πάτροκλος Πανώργιας, δημοτικός σύμβουλος Βύρωνα, εντεταλμένος για θέματα αθλητισμού, την περίοδο των καταλήψεων. Σήμερα, στις αθλητικές εγκαταστάσεις αυτές στεγάζονται 4 αθλητικά σωματεία (Δόξα Βύρωνα, Αθηναϊκός, Α.Ο. Βύρωνα, Αστέρας Βύρωνα), ενώ καθημερινά αξιοποιούνται από περισσότερους από 2000 κατοίκους της πόλης.
Άμεση ήταν και η αντίδραση των κατοίκων του Βύρωνα. Μόλις έγινε γνωστή η απόφαση του Εφετείου, διοργανώθηκε ανοιχτή συνέλευση και συστάθηκε Συντονιστική Επιτροπή σωματείων, συλλόγων και φορέων για την υπεράσπιση του δημόσιου χαρακτήρα του λόφου Κοπανά. Η επιτροπή συνέταξε κείμενο διαμαρτυρίας με τίτλο: «Αυτός ο λόφος, αυτά τα γήπεδα και αυτά τα θέατρα είναι δικά μας, δεν μπορεί κανείς να μας τα πάρει!».