Διαδήλωση της Πρωτοβουλίας ενάντια στην Περιβαλλοντική Καταστροφή και την Κλιματική Αλλαγή.
«Δεν βλέπω την κλιματική κρίση ως κάτι διαχωρίσιμο
από τις πιο εντοπισμένες κρίσεις που δημιουργούν οι αγορές
Αυτό που διαφέρει, είναι η κλίμακα και το εύρος της τραγωδίας,
με το ένα και μοναδικό σπίτι της ανθρωπότητας να κρέμεται τώρα από μία κλωστή».
Ναόμι Κλάιν1
Το λυπημένο τραγούδι του Μάνου Χατζηδάκι, σε στίχους Νίκου Γκάτσου, αποδίδει για την Αττική τις ανατροπές που επιφέρει στο φυσικό περιβάλλον η βιομηχανική ανάπτυξη χωρίς τους ελάχιστους κανόνες προστασίας:
Εκεί που φύτρωνε
φλισκούνι κι άγρια μέντα
κι έβγαζε η γη
το πρώτο της κυκλάμινο
τώρα χωριάτες παζαρεύουν
τα τσιμέντα
και τα πουλιά πέφτουν νεκρά
στην υψικάμινο.
Από την εποχή της πρώτης βιομηχανικής επανάστασης μέχρι σήμερα, η λεηλασία της φύσης και των αγροτικών πληθυσμών επεκτάθηκαν παγκόσμια. Τώρα πια οι πληγές στο φυσικό περιβάλλον δεν είναι παράγωγο μόνο της διάχυσης των βιομηχανιών και της αλόγιστης αστικοποίησης, αλλά και της αγροτικής παραγωγής που έχει εγκαταλείψει τις παραδοσιακές μεθόδους και βασίζεται στις εντατικές καλλιέργειες και τα μεταλλαγμένα.
Η παγκοσμιοποίηση των μεταφορών και ο τεράστιος αριθμός των μετακινήσεων εμπορευμάτων και ανθρώπων συμπιέζουν περισσότερο την ανθεκτικότητα του πλανήτη, υποχρεώνοντας εκατομμύρια ανθρώπους να εγκαταλείψουν τα μέρη που ζούσαν –πρόσφυγες της Κλιματικής Αλλαγής. Τα κείμενα που συνθέτουν το βιβλίο «Είμαστε παντού»2 παρουσιάζουν μια πανσπερμία περιπτώσεων, όπου οι λαοί αντιστέκονται στις καταστροφές, τις οποίες δημιουργούν τρόποι παραγωγής ασύμβατες με τις ανάγκες και τις δυνατότητες των εγχώριων πληθυσμών, καθώς και με τη διαφύλαξη της φύσης και της δημόσιας υγείας. Ένα φάντασμα πλανιέται και απειλεί τον πλανήτη: η καταστροφή του κλίματος.
Το μέλλον ως πηγή αγωνίας
Στο κείμενό της, με τίτλο «Το μέλλον ως πηγή αγωνίας», η Ντονατέλα ντι Τσέζαρε, καθηγήτρια Φιλοσοφίας στο Πανεπιστήμιο La Sapienza της Ρώμης, γράφει: «Η αυγή της νέας χιλιετίας χαρακτηρίζεται από μια πρωτόγνωρη δυσκολία να φανταστούμε το μέλλον. Το εμπόδιο δεν είναι πλέον τόσο το λεγόμενο “τέλος της Ιστορίας” –εκείνο το κλείσιμο στην ανελέητη οικονομία του κεφαλαίου– όσο το “τέλος του κόσμου” που ήδη εκλαμβάνεται σαν προφανές. Μιλούν γι’ αυτό πρωτίστως οι εμπειρικές επιστήμες: η κλιματολογία, η γεωφυσική, η βιοχημεία, η οικολογία… Ο κόσμος του ύστερου καπιταλισμού είναι εκείνος της πλανητικής κατάρρευσης… Η Αποκάλυψη διαγράφεται εν μέσω πλήρους κοσμικής και επιστημονικής νεωτερικότητας… Πάνω απ’ όλα, η πολιτική είναι ανίκανη να προεκταθεί στο θέμα επινοώντας μια εναλλακτική λύση»3.
Εκατομμύρια παιδιά απ’ όλες τις ηπείρους και πολλές χώρες αντιπαρατέθηκαν στους άφρονες ενήλικους πολιτικούς, εξηγώντας γιατί το μέλλον του κόσμου προβάλλει ως απειλή και ο πλανήτης βρίσκεται στα πρόθυρα της κατάρρευσης. Τον Μάρτιο 2019 έγιναν περίπου 2.100 διαδηλώσεις για το κλίμα σε 125 χώρες, με συμμετοχή 1.600.000 από πολύ νέα παιδιά. Ο αγώνας και η αγωνία τους μίλησαν στις καρδιές όσων συμμερίζονται ή/και ζουν τη σύγχρονη απειλή, πολλοί με ακραίες μορφές.
Οι κατεστραμμένες παραγκουπόλεις – οικισμοί των φτωχών σωριάζονται ήδη μπροστά στα μάτια μας, ανοχύρωτες απέναντι στις θύελλες, τους κατακλυσμούς και τις πυρκαγιές, ακραία καιρικά φαινόμενα τα οποία επιδεινώνει η κλιματική κρίση.
Η 21η Σύσκεψη για την Κλιματική Αλλαγή (COP21) στο Παρίσι, το 2015, κατέληξε στη Συμφωνία για το Κλίμα 195 χωρών, που όμως δεν είχε πραγματικό αντίκρισμα. Αν και αποφασίστηκε να κρατηθεί η άνοδος της θερμοκρασίας κατά μέσο όρο στους 2oC, με στόχο τους 1,5oC, δεν εφαρμόστηκαν πολιτικές για την επίτευξη του στόχου. Παρόλα αυτά, οι λαϊκές τάξεις οι φτωχοί λαοί, οι ιθαγενικοί πληθυσμοί, τα κινήματα των αγροτών, αυτά κατά των μεταλλαγμένων και της ΤΤΙΡ, όπως και τα οικολογικά, εν ολίγοις μια τεράστια παγκόσμια κοινωνική συμμαχία, δεν σταμάτησαν να αγωνίζονται για τη σωτηρία του πλανήτη.
Ποιος ευθύνεται για την καταστροφή του κλίματος
Η κλιματική κρίση έχει δημιουργηθεί σε μεγάλο βαθμό από τα πλουσιότερα στρώματα της κοινωνίας: σχεδόν το 50% των παγκόσμιων εκπομπών αερίων παράγονται από το πλουσιότερο 10% του πληθυσμού της γης, ενώ το 20% των πολύ πλουσίων ευθύνεται για το 70%. Οι επιπτώσεις αυτών των εκπομπών βλάπτουν κυρίως τους πιο φτωχούς, μετατρέποντας εκατομμύρια ανθρώπους σε πρόσφυγες της κλιματικής αλλαγής.
Απέναντι στην ανάγκη κατεπείγουσας αντιμετώπισης της καταστροφής του κλίματος εισάγεται από την Ναόμι Κλάιν, στο βιβλίο «Στις φλόγες» και σε άλλα κείμενα, καθώς και από ριζοσπαστικά κινήματα, η πρόταση ενός σαρωτικού Πράσινου New Deal. Σύμφωνα με τη συγγραφέα, η αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης μπορεί να οδηγήσει στη δημιουργία εκατοντάδων εκατομμυρίων νέων θέσεων εργασίας σε όλο τον κόσμο και σε επενδύσεις στις πιο αποκλεισμένες κοινότητες και έθνη, καθώς και στην εγγύηση των παροχών υγείας, της παιδικής φροντίδας και πολλά άλλα. Η πρόταση εμπνέεται από το αρχικό New Deal του Φραγκλίνου Ρούσβελτ, ο οποίος αντιμετώπισε τη δυστυχία και την κατάρρευση της μεγάλης ύφεσης στην Αμερική με σειρά πολιτικών και δημόσιες επενδύσεις: θέσπιση νόμων για την κοινωνική ασφάλεια και τον κατώτατο μισθό, την ηλεκτροδότηση της αγροτικής Αμερικής και την κατασκευή ενός κύματος χαμηλού κόστους κατοικιών στις πόλεις, τη φύτευση πάνω από 2.000.000 δέντρων και την εφαρμογή προγραμμάτων προστασίας του εδάφους σε περιοχές κατεστραμμένες.
Στο διεθνές κίνημα, σύνθεση πολλών επιμέρους κινημάτων για τα μείζονα κοινά που απειλούνται από την κλιματική καταστροφή, επαφίεται σήμερα το μέλλον του πλανήτη. Ήδη υπάρχουν θετικά αποτελέσματα τόσο στις θέσεις παγκόσμιων οργανισμών, όσο και ισχυρών κρατών που αναλαμβάνουν πρωτοβουλίες.
Σημειώσεις
1. Ναόμι Κλάιν, Στις Φλόγες, μτφρ. Μακρόπουλος Μιχάλης, εκδόσεις Κλειδάριθμος, 2020
2. Notesfromnowhere, Είμαστε παντού, μτφρ. Σκαμαγκά Μαρία, εκδόσεις Verso, 2003
3. Ντονατέλα ντι Τσέζαρε, Το μέλλον ως πηγή αγωνίας, Εφ.Συν., 2-3 Ιανουαρίου 2021
4. Ναόμι Κλάιν, ό.π.