Τα κοινά μπαίνουν δυναμικά στην ευρύτερη δημόσια συζήτηση στην Ελλάδα κατά τη διάρκεια και, κυρίως, στον απόηχο των «πλατειών», όταν δεκάδες πρωτοβουλίες που τότε αναδύθηκαν στις γειτονιές πολλών πόλεων αυτοπροσδιορίστηκαν ως διαδικασίες συγκρότησης κοινών, προκειμένου να υπογραμμίσουν τον χαρακτήρα της κινητοποίησης από τα κάτω, απέναντι σε άλλες πρακτικές (θεωρούμενες) από τα πάνω. Είχαν προηγηθεί ειδικευμένες συζητήσεις μεταξύ βιολόγων, περιβαλλοντολόγων και οικολόγων για την «Τραγωδία των Κοινών» του Γκάρετ Χάρτιν και τις προτάσεις του για ιδιωτική χρήση ως λύση για την απειλούμενη, κατά τον ίδιο, καταστροφή του από την κοινή χρήση.
Ταυτόχρονα όμως και η συζήτηση για τον δημόσιο χώρο, όπως και οι κινητοποιήσεις για την προστασία και κατοχύρωσή του, διεύρυναν τους ορίζοντες των προβληματισμών πολύ πέρα από τον υλικό χώρο. Ως αποτέλεσμα, πολλές φορές η διάκριση μεταξύ των κοινών στο χώρο της πόλης και του δημόσιου χώρου γίνεται ασαφής, αφήνοντας ερωτήματα για τους όρους με τους οποίους μια δράση ή μια κινητοποίηση εμπίπτει στην κατηγορία των κοινών ή στη συζήτηση για τον δημόσιο χώρο. Το σημερινό «Εντός Εποχής» εστιάζει στα κοινά στο χώρο της πόλης, αφήνοντας τη διευκρίνιση αυτής της «δημιουργικής ασάφειας» στις επεξεργασίες κάθε άρθρου. Σημείωνουμε πάντως εδώ τη φαντασιακή διάσταση/θέσμιση των κοινών, δεδομένου ότι οι χώροι της πόλης δεν υφίστανται ως κοινή κτήση. Εκτός από ιδιωτική, υφίστανται ως δημόσια ή δημοτική κτήση που χρησιμοποιούν από κοινού οι πολίτες και αποκλείονται άμεσα ή έμμεσα από τις ιδιωτικοποιήσεις.
Σε άλλο αφιέρωμα θα εξεταστούν οι πλευρές των κοινών που αφορούν τη διαχείριση δημόσιων και κοινοτικών πόρων, όπως το νερό και η ενέργεια, η εκπαίδευση, η υγεία, η πρόνοια και άλλες εξυπηρετήσεις, αλλά και με πραγματικά κοινούς πόρους της χώρας μας όπως ο ήλιος, ο αέρας, οι καθαρές θάλασσες, το φυσικό περιβάλλον και το τοπίο, οι οποίοι υφίστανται ανηλεή υφαρπαγή από επενδυτές κάθε είδους.
Το ανανεωμένο ενδιαφέρον για τα κοινά στο χώρο της πόλης συνδέεται άμεσα με νέες μορφές αποκλεισμών που έχουν να κάνουν κυρίως με διαδικασίες ιδιωτικοποίησης, οι οποίες αφορούν τόσο τον υλικό χώρο, όσο και ευρύτερες διαστάσεις του χώρου των πόλεων, όπως οι συμβολισμοί, οι αναγκαστικά πολλαπλές συλλογικές (και ατομικές) μνήμες, ο χαρακτήρας και η ατμόσφαιρα κάθε τόπου, οι χώροι που παράγονται από τις καθημερινότητες κατοίκων και επισκεπτών – με ένα λόγο το μεταβαλλόμενο αποτύπωμα της καθημερινής ζωής στην πόλη. Η επιτήρηση, ο χωρο-κοινωνικός αποκλεισμός, η συγκρότηση χώρων εξαίρεσης είναι μόνο μερικές από τις πρακτικές της εξουσίας, μέσα από τις οποίες επιχειρούνται «περιφράξεις» και ταυτόχρονα διαμορφώνονται γεωγραφίες ποικίλων αποκλεισμών, μόνιμων ή συγκυριακών, που βρίσκονται στον αντίποδα της διαδικασίας συγκρότησης κοινών.
Τα πολιτικά/ιδεολογικά προτάγματα του νεοφιλελευθερισμού, που με συνέπεια προωθεί η παρούσα κυβέρνηση, οδηγούν σε επέκταση παλαιών αυθαιρεσιών (όπως η κατάληψη κάθε δημόσιου χώρου με τραπεζοκαθίσματα και κάθε παραλίας με ξαπλώστρες), αλλά και σε νέες «επινοήσεις» και σχέδια (όπως η απόδοση σε ιδιωτική εκμετάλλευση του λόφου Στρέφη και του Θεάτρου των Βράχων, της μαρίνας Καλαμαριάς, του ενετικού λιμανιού Ηρακλείου ή του χώρου της ΔΕΘ). Στην ίδια λογική υπακούει και η άυλη ιδιοποίηση της εικόνας και της κεντρικότητας μιας πόλης από συμφέροντα του real estate, η μετατροπή του κέντρου σε τουριστικό αξιοθέατο μέσα από τη μετεγκατάσταση δημόσιων λειτουργιών που αφορούν τους κατοίκους, η ιδιοποίηση και αλλοίωση παλαιότερων και νεώτερων μνημείων, αλλά και η θεσμική/νομοθετική κατοχύρωση κάθε αυθαιρεσίας και υφαρπαγής των κοινών του χώρου της πόλης.
Τα άρθρα του σημερινού ένθετου αναφέρονται τόσο σε γενικές προσεγγίσεις όσο και σε διαφορετικές πρωτοβουλίες διεκδίκησης και υπεράσπισης των κοινών μέσα από συλλογική οργάνωση και δράση. Μάλιστα η διαδικασία διεκδίκησης είναι εκείνη που συγκροτεί το φαντασιακό και μέσω αυτού τα ίδια τα κοινά στο χώρο της πόλης, σε μια περίοδο ιδιαίτερα δύσκολη για τέτοια εγχειρήματα, όπως και για την επιβίωσή τους. Η έμφαση στην ανοικτότητα και τη συμπερίληψη, όπως και σε οριζόντιες τεχνικές λήψης αποφάσεων, αποτελούν καταστατικά χαρακτηριστικά των πιο πάνω πρωτοβουλιών. Όμως οι διακηρυγμένοι αυτοί στόχοι συχνά αποκρύπτουν σύνθετες σχέσεις δύναμης ακόμη και στο εσωτερικό των κινημάτων π.χ. στη βάση του φύλου, της κοινωνικής τάξης, της σεξουαλικότητας, του τόπου προέλευσης, ακόμη και της πολιτικής τοποθέτησης – σχέσεις δύναμης που πολλές φορές οδηγούν σε άρρητους αποκλεισμούς.
Η στάση του ΣΥΡΙΖΑ ως προς τα κοινά του χώρου της πόλης είναι αντιφατική. Στις προθέσεις και στις διακηρύξεις είναι κατά των ιδιωτικοποιήσεων, στη πράξη όμως, όταν ήταν κυβέρνηση, ενήργησε αλλιώς, ενώ ως αντιπολίτευση δεν απέφυγε λάθη όπως στο Ελληνικό. Στους πολίτες και στα κινήματα πέφτει το βάρος της υπεράσπισης των κοινών και της αντίστασης σε υφαρπαγές κάθε είδους.