Με τον αριστερό συνδικαλιστική δάσκαλο Πέδρο Καστίγιο να προηγείται στις δημοσκοπήσεις της Κέικο Φουτζιμόρι, υποψήφιας της λαϊκίστικης δεξιάς και κόρη του φυλακισμένου για εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας πρώην δικτάτορα Αλμπέρτο Φουτζιμόρι, σε κλίμα πόλωσης και άγριας αντικομουνιστικής εκστρατείας από τις οικονομικές και πολιτικές ελίτ, με συνθήματα του τύπου «δημοκρατία ή δικτατορία», «το μέλλον μας δεν είναι ο κομμουνισμός», «ψηφίζουμε για να μην γίνουμε Βενεζουέλα», γίνεται στις 6 Ιουνίου ο δεύτερος γύρος των εκλογών στο Περού. Να σημειωθεί, ότι τις τελευταίες μέρες η κατάσταση έχει οξυνθεί επικίνδυνα, αφού η Φουτζιμόρι απέδωσε τη σφαγή 18 ανθρώπων, που έγινε τη Δευτέρα κάτω από αδιευκρίνιστες συνθήκες, στους αντάρτες της οργάνωσης «Φωτεινό Μονοπάτι», και κατηγόρησε τον Καστίγιο για υπόθαλψη της τρομοκρατίας παρόλο που ο ίδιος καταδίκασε ευθαρσώς τις δολοφονίες. Να προστεθεί, επίσης, ότι στις επιθέσεις εναντίον του Καστίγιο πρωτοστατεί ο νομπελίστας συγγραφέας Μάριο Βάργκας Λιόσα, που όπως και στις εκλογές του Ιανουαρίου του 2015, όταν είχε χαρακτηρίσει τη ψήφο στον ΣΥΡΙΖΑ ως «πολιτικό χαρακίρι», έτσι και τώρα, μπροστά στην «κόκκινη απειλή» παραμερίζει τις παλιές διαφορές του με την Φουτζιμόρι και παίρνει σαφή θέση υπέρ μιας ακραίας νεοφιλελεύθερης υποψηφιότητας. Έκαστος εφ’ ω ετάχθη. Για όλα αυτά μιλάμε με τον καθηγητή Κοινωνικών Επιστημών στο Πανεπιστήμιο Pontifical Catholic της Λίμα, Φάριντ Κάχατ.
Πώς έφτασε ένας υποψήφιος της ριζοσπαστικής αριστεράς να διεκδικεί με μεγάλες πιθανότητες την προεδρία του Περού στις εκλογές της 6ης Ιουνίου;
Νομίζω ότι θα μπορούσε να γίνει σύγκριση μεταξύ αυτών των εκλογών στο Περού με τις εκλογές που έφεραν τον ΣΥΡΙΖΑ στην εξουσία. Τότε η Ελλάδα αντιμετώπιζε τις επιπτώσεις τόσο της μεγαλύτερης ύφεσης στην Ευρώπη μετά τη Μεγάλη Ύφεση, όσο και της κρίσης του δημόσιου χρέους που οδήγησε σε επαχθή μέτρα λιτότητας. Αυτές οι συνθήκες συνέβαλαν στην ενίσχυση των εκλογικών ποσοστών του ΣΥΡΙΖΑ. Αντίστοιχα στο Περού, είχαμε πέντε χρόνια εξαιρετικά χαμηλών οικονομικών επιδόσεων πριν από την πανδημία. Και όταν χτύπησε η πανδημία, η πολύ κακή κατάσταση των δημόσιων υπηρεσιών και των θεσμών κοινωνικής πρόνοιας δέχτηκε ένα βαρύ πλήγμα: το κατά κεφαλήν ποσοστό των θανάτων στη χώρα ήταν από τα υψηλότερα στον κόσμο, και το Περού έχει τον υψηλότερο ρυθμό αρνητικής ανάπτυξης στην περιοχή, εκτός από τη Βενεζουέλα. Έτσι, όπως και στην Ελλάδα, η ερμηνεία μου είναι πως αυτές οι εξαιρετικές περιστάσεις συμβάλλουν για να εξηγήσουν το γεγονός ότι, για πρώτη φορά σε αυτόν τον αιώνα, το Περού έχει έναν υποψήφιο από τη ριζοσπαστική αριστερά με πολλές πιθανότητες να κερδίσει τις εκλογές. Και όχι μόνο αυτό, αλλά αντιμετωπίζει σε έναν πολωμένο δεύτερο γύρο μια υποψήφια που θα μπορούσε να θεωρηθεί μέρος ενός ριζοσπαστικού δεξιού κινήματος, με έναν έντονο αντικομουνιστικό λόγο.
Πώς είναι το πολιτικό τοπίο δέκα μέρες πριν από τις εκλογές;
Συνεχίζοντας την προηγούμενη απάντησή μου, θα προσθέσω ότι δεν αντιμετωπίζουμε μόνο μια πολιτική πόλωση αλλά και μια κοινωνικοοικονομική πόλωση. Σύμφωνα με τις δημοσκοπήσεις ο Πέδρο Καστίγιο θα ψηφιστεί με συντριπτικά ποσοστά από τις φτωχές αγροτικές κοινότητες των Άνδεων, ενώ η Κέικο Φουτζιμόρι θα ψηφιστεί κυρίως από τις μεσαίες και ανώτερες τάξεις, καθώς επίσης και στα μεγαλύτερα αστικά κέντρα, τα οποία κυρίως βρίσκονται στην παράκτια περιοχή, που ήταν οι βασικοί ωφελούμενοι από το άνοιγμα της οικονομίας του Περού στις διεθνείς αγορές. Αν και αυτό είναι ένα μοτίβο που το έχουμε ξαναδεί στις προεδρικές εκλογές του 2006 και του 2011, τώρα η κοινωνική και πολιτική πόλωση φαίνεται να είναι ακόμη πιο ακραία.
Ποιες είναι οι συμμαχίες του Καστίγιο;
Όσον αφορά τα πολιτικά κόμματα, ο Καστίγιο έχει μόνο την υποστήριξη των αριστερών δυνάμεων που έχουν μια μικρή εκπροσώπηση στο νέο Κογκρέσο, ενώ τα περισσότερα από τα κόμματα που εκπροσωπούνται στο Κογκρέσο υποστηρίζουν την Φουτζιμόρι. Ωστόσο, τα κόμματα δεν θεωρούνται οι νόμιμοι εκπρόσωποι σημαντικών τμημάτων της περουβιανής κοινωνίας. Για παράδειγμα, μόνο λίγο περισσότερο από το ένα τρίτο των εγγεγραμμένων ψηφοφόρων ψήφισαν στον πρώτο γύρο υπέρ των κομμάτων που εκπροσωπούνται στο νέο Κογκρέσο. Έτσι, θα έλεγα ότι η δύναμη του Καστίγιο προέρχεται περισσότερο από τα κοινωνικά κινήματα. Για παράδειγμα, ο ίδιος είναι ηγέτης της εθνικής ένωσης δασκάλων και μέλος των ronderos, των αυτόνομων αγροτικών ομάδων αυτοάμυνας του Περού, ενώ είναι, όπως ήταν ο Έβο Μοράλες στη Βολιβία, ένας υποψήφιος κοινωνικά και εθνοτικά πιο κοντά σε μεγάλα τμήματα της κοινωνίας, που τους εκπροσωπεί καλύτερα. Το σκιώδες υπουργικό του συμβούλιο, για παράδειγμα, έχει μόνο ένα μέλος που προέρχεται από την παραδοσιακή ελίτ της Λίμα, κάτι που είναι ακριβώς το αντίθετο από αυτό που συμβαίνει με την ομάδα της Φουτζιμόρι.
Τι προσδοκίες υπάρχουν από τον Καστίγιο;
Ο Καστίγιο έχει ένα φιλόδοξο πρόγραμμα που σκοπεύει να θεσπίσει ένα προοδευτικό φορολογικό σύστημα για τη χρηματοδότηση αναδιανεμητικών πολιτικών. Σε μια χώρα στην οποία η κεντρική κυβέρνηση εισπράττει μόνο το 14% του ΑΕΠ μέσω των φόρων, αυτό είναι μια σημαντική προτεραιότητα. Αν κερδίσει θα πρέπει να αντιμετωπίσει όχι μόνο μια δυνητικά εχθρική πλειοψηφία στο Κογκρέσο, αλλά και τις περισσότερες καθεστηκυίες δυνάμεις της περουβιανής κοινωνίας, όπως τον Τύπο, ο οποίος στην πλειοψηφία του στηρίζει την υποψηφιότητα της Φουτζιμόρι, τις εργοδοτικές ενώσεις, το μεγάλο κεφάλαιο, τις ένοπλες δυνάμεις κ.λπ., ενώ δεν έχει προηγούμενη εμπειρία σε πολιτικά αξιώματα. Έτσι, το περιθώριο ελιγμών του εντός του υφιστάμενου συνταγματικού πλαισίου φαίνεται περιορισμένο. Ο Καστίγιο σκοπεύει να αλλάξει το Σύνταγμα, αλλά δεν είναι σαφές αν μπορεί να το κάνει μέσα στο υπάρχον πλαίσιο, καθώς αυτό θα απαιτούσε την πλειοψηφία στο Κογκρέσο, που δεν την διαθέτει και ενδέχεται να μην μπορέσει να την αποκτήσει μέσω συμμαχιών. Έτσι, μπορεί να προσπαθήσει να το αλλάξει αυτό μέσω της κινητοποίησης των υποστηρικτών του, αντιμετωπίζοντας ένα Κογκρέσο που είναι συνήθως το χειρότερο θεσμικό όργανο του περουβιανού κράτους, αλλά αυτό ενέχει τον κίνδυνο να φέρει την ήδη επισφαλή συνταγματική τάξη σε ένα σημείο διάλυσης. Σε αυτήν την περίπτωση οι ένοπλες δυνάμεις, όπως συμβαίνει συνήθως, μπορεί να γίνουν ο τελικός εγγυητής της. Σε αυτό το σενάριο, δεν αποκλείω το ενδεχόμενο οι μεσαίοι αξιωματικοί του στρατού να υποστηρίξουν τον Καστίγιο, όπως έγινε, για παράδειγμα, στη Βενεζουέλα το 2002 και αποτράπηκε το πραξικόπημα εναντίον του Ούγκο Τσάβες. Όμως είναι απίθανο να έχει υποστήριξη από την ανώτατη στρατιωτική διοίκηση, η οποία είναι πολύ συντηρητική, μεταξύ άλλων και λόγω του πολέμου που έγινε ενάντια στο «Φωτεινό Μονοπάτι», το μαρξιστικό - λενινιστικό - μαοϊκό κίνημα που ορισμένοι συνδέουν με το Ελεύθερο Περού (Peru Libre), το κόμμα με το οποίο είναι υποψήφιος πρόεδρος ο Καστίγιο.
Πώς θα μπορούσε μια κυβέρνηση Καστίγιο να αντιμετωπίσει τις πιέσεις που θα δεχτεί από το κατεστημένο;
Αν η κυβέρνησή του προσπαθήσει να καταλήξει σε συμβιβασμό με την αντιπολίτευση, ενδέχεται να μην είναι σε θέση να προωθήσει την πολιτική ατζέντα που έχει. Και εάν δεν καταλήξει σε μια τέτοια συμφωνία, τα περισσότερα κόμματα της αντιπολίτευσης μπορεί να προσπαθήσουν να τον απομακρύνουν από το προεδρικό αξίωμα, με συνταγματικά μέσα ή με άλλο τρόπο. Ο Καστίγιο θα έχει να αντιμετωπίσει ένα σύνθετο έργο για να αποφύγει αυτά τα σενάρια, επομένως οι πρώτοι μήνες της προεδρίας του θα είναι κρίσιμοι για να καθοριστεί τι θα μπορούσε να αναμένεται από την κυβέρνησή του.