Φωτογραφία: Νικόλας Κοκοβλής
Πριν από μια βδομάδα, από τις σελίδες της «Εποχής» αναρωτιόμασταν τι επιχειρείται να εκκενωθεί στο Εμπρός, ανακαλώντας εν συντομία την ιστορία του θεάτρου στις διάφορες φάσεις του (ξεκινώντας από τη θεατρική εταιρεία «Μορφές» και σταχυολογώντας στιγμές της δεκαετούς κατάληψης). Όσα μεσολάβησαν από την Τετάρτη 19 Μαΐου και το σφράγισμα του θεάτρου, θέτουν νέα ερωτήματα και γεννούν αισιοδοξία τόσο για τη δυναμική του εγχειρήματος, όσο και για την ετοιμότητα συλλογικοτήτων, καλλιτεχνών και ενεργών πολιτών να στηρίξουν το Εμπρός και να αντισταθούν σε μια ακόμη βάναυση πράξη κρατικής καταστολής.
Τη νύχτα του Σαββάτου σε μια συναυλία διαμαρτυρίας που συγκέντρωσε πολλές εκατοντάδες κόσμου, και υπό τον ήχο των χάλκινων, οι συγκεντρωμένοι έσπασαν τους τσιμεντόλιθους ελευθερώνοντας και πάλι το χώρο. Επανήλθε η οικεία λειτουργία των συνελεύσεων, οργανώθηκαν καλλιτεχνικές δράσεις στην πλατεία μπροστά από το θέατρο, αλλά και εργασίες αποκατάστασης του χώρου. Το πρωί της Κυριακής η Ανοιχτή Ορχήστρα των Support Art Workers μετέφερε εκεί την πρόβα της και τα σχετικά βίντεο κατέκλυσαν τα κοινωνικά δίκτυα. Το πρωί της Δευτέρας επιχειρήθηκε νέο σφράγισμα του θεάτρου, με λαμαρίνες αυτή τη φορά, το οποίο εμποδίστηκε με την παρέμβαση του επικεφαλής της Ανοιχτής Πόλης στο Δήμο της Αθήνας Νάσου Ηλιόπουλου και του δημοτικού συμβούλου Πέτρου Κωνσταντίνου. Οι δημοτικοί σύμβουλοι της ΑΠ καταθέσαμε μηνυτήρια αναφορά για παρεμβάσεις σε κτίριο που είναι χαρακτηρισμένο μνημείο χωρίς την απαραίτητη άδεια από την αρμόδια εφορεία του υπουργείου Πολιτισμού. Κάθε βράδυ αυτής της βδομάδας το Εμπρός σφύζει από τέχνη και ζωή. Παράλληλα, στο δημοτικό συμβούλιο της Δευτέρας 24 Μαΐου, ο δήμαρχος Κ. Μπακογιάννης ανακοίνωσε την πρόθεσή του να διεκδικήσει από την ΕΤΑΔ την παραχώρηση του Εμπρός στο Δήμο της Αθήνας με σκοπό να παραμείνει χώρος πολιτισμού.
Μνήμη δυναμική παρά νοσταλγική
Το Εμπρός αποδεικνύεται πολύ ζωντανό για να πεθάνει ή έστω να εκκενωθεί. Στις συνελεύσεις που οργανώνονται στην πλατεία κυριαρχεί η πεποίθηση ότι ο χώρος «περιφρουρείται» από τα περιεχόμενά του, δηλαδή την ελεύθερη και από τα κάτω καλλιτεχνική δημιουργία, και ότι όσες φορές κι αν επιχειρηθεί το σφράγισμά του, ο κόσμος του θα είναι εκεί για να το ξανανοίξει. Οι νέοι άνθρωποι που συρρέουν να υπερασπιστούν το Εμπρός και συμμετέχουν στις εκδηλώσεις αυτών των ημερών επιβεβαιώνουν κάτι που γνωρίζουμε ήδη από το παρελθόν: κάθε φορά που ο χώρος απειλείται, γεννιέται και μια ευκαιρία ανανέωσης και εμπλουτισμού του εγχειρήματος που συντελείται σ’ αυτόν. Τι είναι αυτό που σε μια συγκυρία σαν τη σημερινή ενεργοποίησε για μια ακόμη φορά κοινωνικά και πολιτικά αντανακλαστικά αλλά και την καλλιτεχνική κοινότητα, ή έστω ένα μεγάλο μέρος της, ώστε να βρεθεί και πάλι έξω από την πόρτα του Εμπρός; Η μνημονική ανάκληση που ενεργοποιήθηκε ως πρώτη αντίδραση στο σφράγισμα αποδείχτηκε μάλλον δυναμική παρά νοσταλγική. Τα κείμενα που γράφτηκαν, απολογίζοντας το παρελθόν, αποτελούσαν ταυτοχρόνως και μια ευρύτερη πολιτική κριτική για τον τρόπο με τον οποίο η κυβέρνηση έχει αντιμετωπίσει όχι μόνο τις καταλήψεις και τους κοινωνικούς χώρους, αλλά και την ίδια την καλλιτεχνική κοινότητα, που στη διάρκεια της πανδημικής κρίσης ήταν από αυτές που περισσότερο επλήγησαν και που με μεγάλους αγώνες κατάφερε να αποσπάσει μια στοιχειώδη στήριξη για την επιβίωσή της. Ο χώρος του πολιτισμού και κυρίως των παραστατικών τεχνών βρίσκεται σε κατάσταση αναβρασμού αλλά και σημαντικών συλλογικών επεξεργασιών, οι πληγές της πανδημίας αλλά και του ελληνικού #metoo ενεργοποιούν αντανακλαστικά συνδικαλιστικά και πολιτικά, αλλά και έναν αναστοχασμό για τη λειτουργία της τέχνης και του πολιτισμού στην εποχή μας, ο οποίος δεν διστάζει να ασκήσει κριτική αλλά και να κάνει προτάσεις για τη θεσμική λειτουργία των δημόσιων πολιτιστικών οργανισμών. Είναι πρόσφατες άλλωστε οι σύντομες και συμβολικές καταλήψεις κτιρίων του Εθνικού Θεάτρου (Τσίλερ και Rex).
Η πρωτοβουλία του δημάρχου απαιτεί απάντηση
Στη σημερινή μαζική κινητοποίηση για τη στήριξη του Εμπρός συναντιούνται ακτιβιστικές πρωτοβουλίες και αναστοχαστικά εγχειρήματα ιδιαίτερης σημασίας τόσο για το χώρο του πολιτισμού, όσο και για τα αστικά κοινά και το μέλλον της πόλης. Από τη μια, αναδεικνύεται η ανάγκη για την καταγραφή και τη μελέτη όσων συνέβησαν στα δέκα χρόνια της κατάληψης, όλων αυτών που ξαναβλέποντάς τα αναδρομικά αντιλαμβανόμαστε ακόμη περισσότερο πόσο σημαντικά ήταν, σε ποιο βαθμό διαμόρφωσαν τάσεις και προσεγγίσεις που σήμερα κυριαρχούν ακόμη και στο mainstream κομμάτι του πολιτιστικού πεδίου. Από την άλλη, επιβεβαιώνεται το εγχείρημα του Εμπρός ως μια ισχυρή κοινωνική ανάγκη τόσο για τους καλλιτέχνες όσο και για τους κατοίκους της πόλης. Τίθεται για μια ακόμη φορά ο προβληματισμός για τα «αστικά κοινά», μιας και η περίπτωση του Εμπρός αποτελεί ένα κατεξοχήν «κοινό αγαθό» της πόλης, τόσο για αυτούς που συμμετέχουν στη λειτουργία του, όσο και για εκείνους που αποκτούν πρόσβαση σε αυτό ως κοινό των εκδηλώσεών του.
Η πρωτοβουλία του δημάρχου Αθηναίων απαιτεί κι αυτή απάντηση. Η επίκληση αντίστοιχων παραδειγμάτων σε άλλες ευρωπαϊκές πόλεις μπορεί να δώσει εργαλεία για την απάντηση αυτή, για τους τρόπους με τους οποίους μια δημοτική αρχή μπορεί να συνομιλήσει με τις συλλογικότητες της πόλης και να υποστηρίξει τη δράση τους χωρίς να επιδιώξει να την αλλοιώσει. Είναι κρίσιμο για την όποια τέτοια διαπραγμάτευση να οριστεί ως αδιαπραγμάτευτος ο μη εμπορευματικός χαρακτήρας του εγχειρήματος, η ελεύθερη και από τα κάτω καλλιτεχνική δημιουργία, η συνάντηση και η συνομιλία με τις ανάγκες της γειτονιάς και ευρύτερα της πόλης ως απάντηση στις προσπάθειες αστικού εξευγενισμού, η υπέρβαση του διπόλου δημόσιο-ιδιωτικό για τους χώρους παραγωγής πολιτισμού, η ανάγκη χώρων πλουραλιστικών, ανοιχτών στον πειραματισμό αλλά και στη συνάντηση τέχνης και πολιτικής με όρους που θα αφορούν όχι μόνο τα περιεχόμενα της δημιουργικής διαδικασίας αλλά και τους τρόπους παραγωγής και παρουσίασης του καλλιτεχνικού προϊόντος.
Η «Εποχή» ζήτησε να μιλήσουν για όλα αυτά πρόσωπα που συμμετείχαν στο παρελθόν ή συμμετέχουν μέχρι σήμερα στο εγχείρημα του Εμπρός, αλλά και σε άλλους που έσπευσαν να το υπερασπιστούν αυτές τις μέρες απέναντι στην παρούσα απειλή.
Έφη Γιαννοπούλου,
μεταφράστρια και δημοτική σύμβουλος στην Αθήνα, που συμμετείχε στην κατάληψη του Εμπρός από το 2012 ως το 2015
Μας ένωσε πιο πολύ από ποτέ
Η τέχνη δεν ακούει στην τρομοκρατία. Η ιστορία του για μια δεκαετία αυτοδιαχειριζόμενου θεάτρου Εμπρος, δεν μπορεί να σβηστεί με ένα τσιμέντωμα. Αντιθέτως, τώρα στα τσιμεντώματα είναι που η ιστορία γράφεται. Ή επαναπροσδιορίζεται συλλογικά. Οι αυτοδιαχειριζόμενοι χώροι είναι αναγκαίοι και για την τέχνη και για την κοινωνία. Είναι αυτοί που χωρούν τον πειραματισμό, αυτοί που γεννούν νέα μονοπάτια. Όποιος εναντιώνεται σε αυτούς, είναι κοντόφθαλμος και διαποτισμένος από βαθύ συντηρητισμό. Οι καλλιτέχνες οφείλουν να αντιστέκονται σε αυτά τα στοιχεία της κοινωνίας. Οι αυτοδιαχειριζόμενοι χώροι είναι αναγκαίοι για την ελεύθερη σκέψη και για τη δημιουργία. Η περίοδος που διανύουμε μας ένωσε πιο πολύ από ποτέ, ιδιαιτέρως τους καλλιτέχνες. Η Ανοιχτή Ορχήστρα πρωτοσυστάθηκε για να τραγουδήσει έξω απ' τα Προπύλαια πως «λαός ενωμένος ποτέ νικημένος - el pueblo unido jamás será vencido», μετά απ’ το παράδειγμα της Χιλής και της Γαλλίας. Η θέση της Ανοιχτής Ορχήστρας είναι και θα είναι πολιτική, στηρίζει το Εμπρός και κάθε Εμπρός, θα βρίσκεται εκεί για να τραγουδάει συνθήματα του λαού και να ενθαρρύνει εξεγέρσεις αναγκαίες. Θα είναι εκεί για να οραματίζεται και να ζυμώνει εναλλακτικές. Είναι ευκαιρία να δώσουμε ξανά ζωή στο Εμπρός.
Μαζί. Με μουσική και ό,τι άλλο μας έχει απομείνει.
«Όσες κι αν χτίζουν φύλακες κι αν ο κλοιός στενεύει, ο νους μας είν’ αληταριό που όλο θα δραπετεύει».
Ελίζα Σκολίδη,
για την Ανοιχτή Ορχήστρα των Support Art Workers
Όχι σε σωτήρες και κηδεμόνες
Στο ελεύθερο αυτοδιαχειριζόμενο θέατρο Εμπρός η αντίσταση μπολιασμένη με την τέχνη μετασχηματίζεται σε άγρια χαρά. Αυτή την άγρια χαρά που γεννιέται από τη συλλογική δράση προς το κοινό όραμα για ελευθερία και αλληλεγγύη. Για αυτό και χιλιάδες κόσμου συμπαραστέκεται στο Εμπρός. Για αυτό εδώ και δέκα χρόνια χιλιάδες κόσμου συμμετέχει στις δράσεις του. Το Εμπρός είναι η πραγματική στέγη πολιτισμού κόντρα στην εμπορευματική τέχνη των άριστων. Εδώ και δύο χρόνια η κυβέρνηση με νομοσχέδια και καταστολή φιμώνει κάθε φωνή που αντιστέκεται. Στις 19 Μαΐου παράνομα τσιμεντώσαν τις πόρτες και τα παράθυρα του Εμπρός. Στις 22 Μαΐου το βράδυ με βαριοπούλες και χάλκινα σπάσαμε τα τσιμέντα και ξαναμπήκαμε στο Εμπρός. Τη Δευτέρα παρακολουθήσαμε το φιάσκο της ελληνικής αστυνομίας και της κυβέρνησης. Επιχείρησαν να το ξανακλείσουν αυτήν τη φορά με σιδηροδοκούς. Μια παράνομη παρέμβαση σε ιστορικής σημασίας κτίριο χωρίς την άδεια του ΥΠΠΟ αλλά με την προστασία της ελληνικής αστυνομίας. Εδώ και μια βδομάδα μια λαοθάλασσα χορεύει τραγουδά και αντιστέκεται έξω από το Εμπρός. Τώρα θέλουν να το πάρει ο Δήμος και από ό,τι έχω ακούσει έχει γίνει πρόταση η καλλιτεχνική του διεύθυνση να περάσει στα χέρια «καταξιωμένων» καλλιτεχνών. Το Εμπρός όμως σημαίνει «τέχνη-αυτοργάνωση-αλληλεγγύη-ελευθερία». Λέξεις που δεν χωράνε στην καταξιωμένη τέχνη τους. Δεν ξέρω τι φέρνουν οι καιροί αλλά τώρα περισσότερο από ποτέ καλούμαστε να υπερασπιστούμε τα βασικά μας δικαιώματα και να επαναοικειοποιηθούμε τις λέξεις και τα νοήματα. Η τέχνη δεν ανήκει στα μεγάλα ιδιωτικά ιδρύματα. Ο πολιτισμός δεν είναι υπόθεση καταξιωμένων σε ένα σύστημα που βασίζεται στη διαφθορά, στο κέρδος, στην εκμετάλλευση και στην πατριαρχία. Κάτω τα χέρια από το Εμπρός. Κάτω οι σωτήρες και οι κηδεμόνες. Αυτοργάνωση, αλληλεγγύη, ελευθερία. Αντίσταση τώρα.
Ντίνα Καφτεράνη,
Αδέσποτες Σκύλες, Οιστρογόνες
Τέχνη, γέννημα των κοινών
Αυτό που έκανε το κράτος στο Εμπρός είναι η ταφόπλακα σε οποιαδήποτε έννοια αυτονομίας της τέχνης ως κοινωνικής πρακτικής. […] Το σφράγισμα του Εμπρός αναιρεί την πρόσδεση της εγχώριας δεξιάς σε φιλελεύθερες αξίες, εκκωφαντικά. […] Επανοηματοδοτεί όλα τα χτυπήματα στην τέχνη που έχουμε δει πρόσφατα, συμπεριλαμβανομένης και της κατάργησης των Καλλιτεχνικών στη μέση εκπαίδευση.
Σε αυτό το συγκείμενο, πώς προχωράμε; Αποδέχεται ο κόσμος της τέχνης την απονομιμοποίηση των αυτόνομων χώρων πολιτισμού και την κάθε πρωτοβουλία «από κάτω» που ξεφεύγει είτε από το ιδιωτικό είτε από το δημόσιο και προτάσσει τον χώρο των κοινών; Ή διεκδικεί μια έστω πολυσυλλεκτική οικολογία της σύγχρονης τέχνης, μια συνύπαρξη διαφορετικών πρωτοβουλιών; Η ερώτηση που θέτουμε δεν είναι καθόλου ριζοσπαστική. Αντίθετα, κινείται στα πλαίσια του δήθεν επιθυμητού πλουραλισμού που εκπροσωπεί ο ίδιος ο φιλελευθερισμός, ο οποίος μετεγγράφεται και ως ελευθεριακότητα και ο οποίος de facto είχε ανάγκη περιβάλλοντα αυτό-οργάνωσης. Με βάση αυτή την παραδοχή, το ξεσφράγισμα του Εμπρός πρέπει να ανήκει γενικότερα στον κόσμο της σύγχρονης τέχνης, και καλούμε σε αυτή τη διεκδίκηση. Πριν οραματιστούμε έναν άλλο κόσμο τέχνης δεν θα αφήσουμε να χαθεί ο κόσμος που είχαμε.
Με βαθιά ευγνωμοσύνη σε όλες τις ομάδες και συλλογικότητες που ξεκίνησαν και συντήρησαν τα λιγοστά εγχειρήματα μιας τέχνης ως γέννημα των κοινών, που μας βοήθησαν να σκεφτούμε και ζήσουμε αλλιώς, πιστεύουμε πως ήρθε η στιγμή οι αγώνες τους να προστατευτούν και να συνεχιστούν από το φάσμα της σύγχρονης σκηνής τέχνης στην Ελλάδα.
Αντιφασιστικός Πολιτισμός
(απόσπασμα ανάρτησης στο facebook www.facebook.com/antifascistculturegreece)
Συνύπαρξη σκηνής και «κοινού»
Ένα από τα πιο σημαντικά και ίσως πρωτοποριακά που κατάφερε το αυτοδιαχειριζόμενο Εμπρός, είναι να συγκεντρώσει πολλούς και πολύ διαφορετικούς ανθρώπους από διαφορετικά πολιτιστικά, πολιτικά και κοινωνικά περιβάλλοντα, γεγονός που προσέφερε στο συγκεκριμένο πολιτιστικό πεδίο της πόλης μια πολύ διευρυμένη κοινωνική απεύθυνση. Δεν είναι άλλωστε τυχαίο ότι δημιουργήθηκε μέσα στον πρώτο χρόνο της γνωστής κρίσης, το 2011.
Είδαμε και είμαστε πλέον σίγουροι ότι η κοινωνική ευαισθητοποίηση μέσω της τέχνης είναι όχι μόνο εφικτή, αλλά και απαραίτητη και ότι ένας συλλογικός αγώνας για μια δίκαιη κοινωνία αλληλεγγύης, ισότητας και ελπίδας γεννούν και θέτουν σε εφαρμογή επιχειρήματα ανθρωπινά, ριζοσπαστικά και αναντίρρητα.
Ένα από τα πιο καθοριστικά γεγονότα για την πολιτιστική ποιότητα του Εμπρός, ήταν το πρώτο Αντιφασιστικό Φεστιβάλ Παραστατικών Τεχνών τον Μάρτιο του 2014, το οποίο κατά κοινή ομολογία ξεπέρασε κάθε προσδοκία και όνειρο που είχαμε. Από την πρώτη μέρα παραδόθηκε στη διάθεση του κόσμου και των ομάδων καλλιτεχνών που συμμετείχαν. Εμείς απλά οραματιστήκαμε έναν τόπο συνάντησης αντιφασιστικού περιεχομένου και το οργανώσαμε, αλλά από εκεί και μετά ανέλαβε ο αυθορμητισμός και ενθουσιασμός του κόσμου που ήρθε στο Εμπρός. Εκείνος ο κόσμος κατάφερε με γνήσιο τρόπο να αξιοποιήσει την υψηλή «αντιρατσιστική και αντιφασιστική» διαθεσιμότητα όλων των καλλιτεχνών και τη συνείδηση του φεστιβάλ.
Οι κατάμεστοι θεατρικοί χώροι και η μυσταγωγική διάθεση είχαν αδιάκοπη διάρκεια ζωής σε όλες τις μέρες του φεστιβάλ. Η σχέση υποβολής μεταξύ κοινού και καλλιτεχνών δεν ήταν τεχνητή, δεν καθορίστηκε από… εφέ, σκηνικές υπερβολές ή άλλες συναφείς τεχνικές, δεν επιβλήθηκε «από τη σκηνή». Ήταν μοιρασμένη, ήταν φυσική, ήταν προϊόν της συνείδησης του αντιφασιστικού μηνύματος. Οι παραστάσεις πήραν χαρακτήρα μυσταγωγίας κι έτσι τελετουργούνταν μια απόλυτη συνύπαρξη μεταξύ σκηνής και «κοινού». Ήταν μοναδική εμπειρία για όσους το ζούσαν. Τέτοιες εμπειρίες δυστυχώς είναι σχεδόν ανύπαρκτες στον επαγγελματικό/ εμπορικό πολιτιστικό βίο ενός καλλιτέχνη.
Τα σωματεία και οι συλλογικότητες του πολιτισμού έχοντας αποδείξει πια στην πράξη ότι αντιλαμβάνονται ως πρωταγωνιστικό το ρόλο τους στην αντιμετώπιση και αναχαίτιση της επίθεσης αυτής της κυβέρνησης στο σύνολο του πολιτισμού αλλά και του εργαζόμενου κόσμου, πρέπει να απαιτήσουν να παραμείνει το Εμπρός ανοιχτό ως ένας ανεξάρτητος, αυτοδιαχειριζόμενος, ελεύθερος πολιτιστικός χώρος έκφρασης με κάθε τρόπο.
Βασίλης Κουκαλάνι, Συντεχνία του Γέλιου
Φωτογραφία: Νικόλας Κοκοβλής
Αστικά κοινά στο μέλλον της πόλης
Την περίοδο της κρίσης στην Αθήνα (2008-) αναδείχθηκε αφενός το τεράστιο έλλειμμα σε χώρους πού προβλέπεται να φιλοξενούν μη εμπορικές συλλογικές ανάγκες και δραστηριότητες, όπως κοινωνικές εκδηλώσεις, δημιουργία και παραγωγή πολιτισμού, αφετέρου η ανάγκη πρόσβασης σε τέτοιους χώρους των πολιτών και διάφορων κοινωνικών ομάδων. Τα ανάλογα ιστορικά και σύγχρονα ευρωπαϊκά παραδείγματα αποτελούν δείγμα υγείας των πόλεων που επιβεβαιώνουν αυτή την αναδυόμενη τάση. Υπάρχει μια σειρά νομικών εργαλείων για την εφαρμογή ενός συστήματος συλλογικής αστικής διακυβέρνησης, για την υποστήριξη των θεσμικών μηχανισμών που έχουν σχεδιαστεί και που προσφέρονται για να διασφαλίζουν ότι οι πόροι ανταποκρίνονται στις ανάγκες των τοπικών κοινοτήτων και συχνά εστιάζουν στο να καταστήσουν αυτούς τους πόρους πιο διαθέσιμους και προσιτούς σε ένα ευρύτερο φάσμα κατοίκων της πόλης.
Η αναγνώριση των αναγκών και η θεσμοθέτηση ενός πλαισίου λειτουργίας των αστικών κοινών είναι επιτακτική ανάγκη για το μέλλον των πόλεων, ειδικά για το μέλλον της Αθήνας. Το θέατρο Εμπρος αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα χώρου που για πάνω από μία δεκαετία καλύπτει ανάγκες έκφρασης και παραγωγής πολιτισμού για την πολυσυλλεκτική και συμπεριληπτική κοινωνία των πολιτών και αποτελεί μία πρώτης τάξεως ευκαιρία για το άνοιγμα μιας νηφάλιας δημόσιας συζήτησης σε σχέση με τα αστικά κοινά και το μέλλον της πόλης.
Νίκος Αναστασόπουλος,
επ. καθ. Σχολής Αρχιτεκτόνων ΕΜΠ και ερευνητής των αστικών κοινών
Γυρεύοντας ανάσα
Πριν σχεδόν 10 χρόνια με αφορμή το πρώτο από τα πολλά σφραγίσματα του θεάτρου Εμπρός που είχε ήδη τότε συμπληρώσει ένα χρόνο γόνιμης πολιτιστικής λειτουργίας με πρωτοβουλία της Κίνησης Μαβίλη μαζί με την Κίνηση Κατοίκων Ψυρρή, απευθυνόμενοι στην ΕΤΑΔ γράφαμε:
«Με αφορμή την εντολή σας για άμεση σφράγιση του χώρου του θεάτρου Eμπρός, θα θέλαμε να σας ενημερώσουμε ότι το ΕΜΠΡΟΣ για όλο αυτό το διάστημα που ήταν ανοιχτό υπήρξε για τη γειτονιά μας, αλλά και για το κέντρο της πόλης ένας πολύ σημαντικός δημόσιος πολιτιστικός και κοινωνικός χώρος, αντίστοιχος με χώρους που υπάρχουν στις ευρωπαϊκές μητροπόλεις. Σε όλο το διάστημα της λειτουργίας του στέγασε τις συναντήσεις της Κίνησης Κατοίκων Ψυρρή, που έχει ως στόχο την αντιμετώπιση των προβλημάτων της γειτονιάς μας και του κέντρου της Αθήνας».
Στα δέκα χρόνια που μεσολάβησαν, όπως αναφέρεται και σε πρόσφατο κείμενο που κυκλοφόρησε για το Εμπρός, «εκατομμύρια» κόσμου παρέλασαν από τη σκηνή του αυτοδιαχειριζόμενου θεάτρου μέσα από παραστάσεις, συναυλίες, συνέδρια και ημερίδες, καλλιτεχνικά καλοκαιρινά residencies, εκθέσεις και μύριες όσες άλλες δράσεις.
Παρ’ όλα αυτά και μετά από όλες τις κοσμογονικές αλλαγές προς το χειρότερο μέσα στην τελευταία δεκαετία στην Ελλάδα και τον κόσμο (επικείμενη κλιματική καταστροφή, φτωχοποίηση, ανεργία, διεύρυνση ανισοτήτων, νέοι γεωπολιτικοί σχηματισμοί) και με αποκορύφωμα την πρόσφατη κρίση της πανδημίας, ερχόμαστε πάλι να συζητάμε και να διεκδικούμε τα αυτονόητα, με μόνη διαφορά ότι αυτή τη φορά πνιγόμαστε! Δεν μπορούμε να αναπνεύσουμε! εμείς οι λίγοι πια κάτοικοι του Ψυρρή που αντιδρούμε στο μοντέλο της άκρατης ντισνεοποίησης της γειτονιάς μας και γενικότερα του κέντρου αυτής της κακότυχης πόλης, της οποίας το city break μέλλον της εντατικοποιημένης μονοκαλλιέργειας διαγράφεται ζοφερό.
Επιτέλους αφήστε και έναν πνεύμονα πολιτισμού που λειτούργησε με ελεύθερη πρόσβαση όχι μόνο για καλλιτεχνικό πειραματισμό αλλά και για δημιουργία μοντέλων αυτοδιαχείρισης, με ανοιχτότητα σε δράσεις και δρώμενα αλλά και στη συμμετοχή και τον σχεδιασμό της χρήσης του χώρου και με ανοιχτή συνέλευση όπου εκφράστηκε, μέσα σε θυελλώδεις συναντήσεις και συγκρούσεις, το φαντασιακό συλλογικοτήτων και ατομικοτήτων.
Μην προσπαθείτε να ελέγξετε τα πάντα! Στο τέλος θα αποτύχετε αφού θα έχετε πετύχει μόνο ερημοποίηση.
Κίνηση Κατοίκων Ψυρρή
Σημαντικό να παραμείνει αυτοδιαχειριζόμενο
Τo ελεύθερο αυτοδιαχειριζόμενο θέατρο Εμπρός υπήρξε πολύ σημαντικό κομμάτι της ζωής μας. Προσωπικά με διαμόρφωσε πολύ αφού συμμετείχα στο Εμπρός του από το ξεκίνημά του ως κάτοικος Ψυρρή. Με τις συνελεύσεις, τις δράσεις, την κοινότητα που δημιούργησε, τις συζητήσεις και την ελευθερία που παρείχε, έγινε σημαντικό μέρος και της Αθήνας και του Ψυρρή. Τίποτα από αυτά δεν θα ήταν δυνατό αν ήταν απλά ένας χώρος του Δήμου, υπό μία ωραία καλλιτεχνική επιμέλεια. Το Εμπρός είναι πολύ περισσότερο από ένας καλλιτεχνικός χώρος. Η Αθήνα και κάθε πόλη χρειάζονται χώρους σαν το Εμπρός. Είναι σημαντικό να παραμείνει ένας αυτοδιαχειριζόμενος χώρος, ένας φάρος και μία ελπίδα για συσπείρωση, για αλλαγή.
Σχετικά με την πρόταση του κ. Μπακογιάννη, να θυμίσουμε αρχικά ότι αυτή την στιγμή συζητείται στη Βουλή το νομοσχέδιο για την κατάργηση της απλής αναλογικής με τίτλο «Εκλογή Δημοτικών και Περιφερειακών Αρχών». Δεν μπορεί να υπάρξει καμία εμπιστοσύνη σε παράταξη που αλλοιώνει τη δημοκρατία και δη στη βάση της, στο πιο σημαντικό της κομμάτι που είναι ο Δήμος. Ο νικητής των δημοτικών εκλογών θα βγαίνει με μόνο 43% των ψήφων, και η παράταξή του θα απαρτίζει το 60% του δημοτικού συμβουλίου, αφαιρώντας την όποια αντιπροσωπευτικότητα έχουν τα συμβούλια που ήδη έχουν μειωμένη δύναμη.
Σε έναν τέτοιο Δήμο, όχι. Δεν πρέπει να ανήκει το Εμπρός. Να μείνει στα χέρια του κόσμου, όπως το φροντίζει, το υπερασπίζεται και το εμπλουτίζει τόσα χρόνια.
Μαρία Πετεινάκη,
αρχιτέκτονας, κάτοικος Ψυρρή
Η περίπτωση του Εμπρός δεν είναι τυχαία
Σςςς ησυχία... «Όταν τρώμε, δε μιλάμε» είναι το δόγμα με το οποίο πορεύεται η πολιτική εξουσία στη χώρα. Κι ο πολιτισμός κάνει φασαρία κι ενοχλεί.
Η περίπτωση του Εμπρός δεν είναι ούτε τυχαία ούτε ένα μεμονωμένο περιστατικό. Το Εμπρός έπρεπε να μπαζωθεί γιατί έδινε βήμα και φωνή στους αόρατους αυτής της κυβέρνησης, σε αυτούς που πρέπει να μην ακουστούν· γιατί εμπόδιζε το σχέδιό της για έναν πολιτισμό της αριστείας και των μεγάλης κλίμακας θεαμάτων με μοναδικό γνώμονα το κέρδος.
Το Εμπρός αποτελεί από την ίδρυσή του έναν τόπο πρωτοποριακής δημιουργίας, αλλά και έναν πολιτιστικό χώρο ορόσημο αντίδρασης σε σκοτεινές μέρες, όταν η Χρυσή Αυγή και ο φασισμός τρομοκρατούσαν τις γειτονιές της Αθήνας.
Αντίστοιχα, η δήλωση του κ. Κ. Μπακογιάννη ότι ο Δήμος θα αναλάβει τη διαχείριση του Εμπρός αποσκοπεί στο να αποπροσανατολίσει την κοινή γνώμη και να συγκαλύψει μια ειλημμένη πολιτική επιλογή και ένα όραμα μεγάλων δημοσίων τερατουργημάτων και πλήρους τουριστικής εκμετάλλευσης του κέντρου της Αθήνας.
Πόσο δύσκολο φαντάζει άραγε να περάσει η διαχείριση ενός τόσο σημαντικού σύγχρονου μνημείου στα μεγάλα ιδρύματα; Πόσο δύσκολο φαντάζει να δούμε στο μέλλον ένα Εμπρός στεφανωμένο με λαμπερή ταμπέλα χορηγών;
Όμως δεν αντιλαμβάνεται η κυβέρνηση ότι ο πολιτισμός είναι ο μοναδικός τομέας στον οποίο δεν θα παραβιάσει ποτέ ανοιχτές πύλες. Το αποτρόπαιο θέαμα του μπαζώματος ενός θεάτρου θα μας θυμίζει τι πρέπει να πράξουμε από εδώ και πέρα. Με το έργο μας και τη σωματειακή μας δράση, σε κάθε θέατρο και πλατεία που προσπαθεί να μπαζώσει, θα μιλάμε για τα εγκλήματά της και θα απευθυνόμαστε σε αυτούς που κάνει ότι δεν βλέπει και θέλει να εξαφανίσει.
«Κάτω από τη σκηνή»,
Πρωτοβουλία για την ίδρυση Ένωσης Επαγγελματιών Συντελεστών Παραστατικών Τεχνών