Ο ευρύς διακομματικός συμβιβασμός, που επικυρώθηκε στην Βουλή στις 16-12-2019 (ν. 4648/2019), δεν ικανοποίησε κανέναν. Πλην Μερα25, όλοι οι άλλοι τον ψήφισαν γκρινιά-ζοντας, ο καθένας για διαφορετικούς λόγους. Πριν ακόμα ψηφιστεί, ο κ. Θεοδωρικάκος εξέφρασε μάλιστα την πρόθεση της ΝΔ να αναθεωρηθεί στο μέλλον. Πρόσφατα, η κυβέρνηση επανήλθε με πρόταση τροποποίησης του νόμου προς άρση των περιοριστικών προϋποθέσεων. Άλλη μια αφορμή αχρείαστων αψιμαχιών, αφού η αναγκαία πλειοψηφία των 200 ψήφων δεν επρόκειτο να συγκεντρωθεί. Έτσι, ο νόμος του 2019 παραμένει σε ισχύ.
Η ψήφος των αποδήμων εξαγγελλόταν στο Σύνταγμα του 1975, όταν η αίγλη των αποδήμων Ελλήνων ήταν ανεβασμένη, χάρη στη συμβολή τους στον αντιδικτατορικό αγώνα. Από την αρχή, η ΝΔ ήθελε να φρενάρει την εξέλιξη αυτή. Καθ΄ όλη τη διάρκεια εναλλαγής ΝΔ-ΠΑΣΟΚ, η συνταγματική εξουσιοδότηση παρέμεινε κενό γράμμα και οι απόπειρες νομοθέτησης δεν ευοδώθηκαν.
Τα τελευταία χρόνια, οι όροι έχουν αντιστραφεί. Η ΝΔ θέλει να προωθήσει και να επεκτείνει το εκλογικό σώμα στο maximum. Δυστυχώς, δεν είναι η μόνη που συγχέει τους απόδημους (έλληνες πολίτες) με κάποια νεφελώδη «ομογένεια», από άγνοια ή από δόλο.
Εν αρχή ήν το μπόνους …
Η ΝΔ προωθεί την ευρύτερη δυνατή επιρροή της ψήφου των Ελλήνων του εξωτερικού ως συμπλήρωμα του καλπονοθευτικού μπόνους. Η άθροιση των ψήφων του εξωτερικού με τις ψήφους της επικράτειας μπορεί να ανατρέψει την πρωτιά, αν, και για μία ψήφο, η τραμπάλα γύρει από την άλλη πλευρά.
Δυστυχώς, το θέμα είναι εξαιρετικά περίπλοκο και ενός κακού μύρια έπονται. Ο απόδημος και ομογενειακός ελληνισμός δεν έχει καθόλου ομοιόμορφα χαρακτηριστικά, παίρνει τη μορφή ομόκεντρων κύκλων με διαφορετικούς βαθμούς δεσμού με την «μητέρα πατρίδα». Στα εξωτερικά του όρια, μπορεί ο δεσμός με την Ελλάδα να είναι σχεδόν μηδενικός, κάποιος μακρινός πρόγονος που ξεκίνησε από την Ελλάδα ως μετανάστης ή και καταδιωγμένος.
«Δίκαιο του αίματος»
Και όμως το «δίκαιο του αίματος», δηλαδή η καταγωγή από κάποιον Έλληνα υπήκοο, επιτρέπει την κτήση της ελληνικής ιθαγένειας με απλή διαπιστωτική πράξη και όχι με την βαριά διαδικασία πολιτογράφησης ομογενούς. Εγγραφή, λοιπόν, στα ελληνικά δημοτολόγια, άρα και αυτοδίκαια εγγραφή στους εκλογικούς καταλόγους του οικείου δήμου, και από κει αίτηση μετεγγραφής στους ειδικούς εκλογικούς καταλόγους εξωτερικού.
Φταίει το «δίκαιο του αίματος»; Όχι, αυτό αποτελεί αναγκαία ασφαλιστική δικλείδα για να αποφεύγεται η ανιθαγένεια ενός παιδιού που γεννιέται από γονείς που έχουν φύγει από τη χώρα τους. Τίποτε, ωστόσο, δεν εμποδίζει τον νομοθέτη να περιορίσει την έκτασή του ή τη «διευκόλυνση» της άσκησης εκλογικού δικαιώματος που παρέχει ο νόμος που ψήφισε η Ελληνική Βουλή το 2019.
Διευκόλυνση της άσκησης
Διότι ο νόμος του 2019 δεν θεσπίζει το δικαίωμα ψήφου, αλλά τη διευκόλυνση της άσκησής του: Να μην χρειάζεται δηλαδή οι απόδημοι να ταξιδεύουν στον τόπο καταγωγής τους για να ψηφίσουν. Με τον κόφτη της 35ετίας, ένα 70 έως 80% των αποδήμων αποκλείονται. Έτσι, όποιος μπορεί θα ταξιδεύει, όπως πρώτα, στην Ελλάδα, αν έχει τον χρόνο και το χρήμα. Παραμένουν, βέβαια, οι μεγάλες ανισότητες ανάλογα με τις οικονομικές, εργασιακές και προσωπικές συνθήκες του καθενός, αλλά και την απόσταση.
Ισότητα και καθολικότητα
Από το 1975, το Σύνταγμα (άρθρο 51 § 4) ορίζει: «Νόμος … μπορεί να ορίζει τα σχετικά με την άσκηση του εκλογικού δικαιώματος από τους εκλογείς που βρίσκονται έξω από την Επικράτεια». Από μια γραμματική ερμηνεία καταλαβαίνει κανείς ότι ο νομοθέτης καλείται να ρυθμίσει την άσκηση του υπάρχοντος εκλογικού δικαιώματος και όχι κάποιου εκλογικού δικαιώματος.
Εξ αρχής, όμως, ο ΣΥΡΙΖΑ απέκρουσε την εφαρμογή της αρχής της ισότητας, ρητά και αιτιολογημένα, επικαλούμενος τις συστάσεις διαφόρων εθνικών και διεθνών οργάνων, τη νομολογία, την πρακτική άλλων χωρών, αντικαθιστώντας το εκλογικό δικαίωμα με κάποιο άλλο ήσσονος αξίας, από δύο απόψεις : 1ον στάθμιση της ψήφου του εξωτερικού, μικρότερης αξίας από των εγχωρίων εκλογέων και 2ον μη προσμέτρηση στο συνολικό αποτέλεσμα.
ΝΔ και ΚΙΝΑΛ, οι ίδιοι που με το μπόνους δεν κρύβουν την απέχθειά τους για την ισότητα της ψήφου, την επέβαλαν, αυτή τη φορά, υπέρ των αποδήμων. Ως αντιστάθμισμα, και επειδή κανείς –πλην Μερα25– δεν θέλησε να μείνει εκτός νυμφώνος, το ΚΚΕ, ακολουθούμενο από τον ΣΥΡΙΖΑ, έβαλε στο πακέτο τον κόφτη, θυσιάζοντας έτσι την «καθολικότητα της ψήφου» (και μαζί της βέβαια τελικά και την «ισότητα», αφού για πολλούς η ψήφος θα είναι μηδενική).
Μια προβληματική πρόταση που ανασύρθηκε από το συρτάρι
Η αχρείαστη επανάληψη της συζήτησης στην Βουλή επανέφερε στην επιφάνεια την αρχική πρόταση του ΣΥΡΙΖΑ (2017-2018), που ανέδειξε σοβαρές παθογένειες με σοβαρές προεκτάσεις. Η πρόταση αυτή, που στην πορεία (2019) είχε εξελιχθεί σε βελτιωμένες εκδοχές, περιείχε τα εξής προβληματικά στοιχεία : 1) μοίρασμα του λοιπού κόσμου σε 4 «κλειστές» μονοεδρικές περιφέρειες, 2) ενιαίο ψηφοδέλτιο σε κάθε μία από τις γεωγραφικές αυτές ενότητες, χωρίς μνεία κομματικής ταυτότητας, 3) μόνιμη εγκατάσταση του εκλογέα στο εξωτερικό. Αναλυτικότερα:
Προκαθορισμένος αριθμός εδρών σε μονοεδρικές περιφέρειες
Στηρίζεται στη σκέψη ότι θα καθοριστεί άπαξ ανάλογα με τον ελληνικό πληθυσμό κάθε περιφέρειας, ασχέτως τού πόσοι θα ενδιαφερθούν να εγγραφούν στους ειδικούς εκλογικούς καταλόγους εξωτερικού.
Έτσι, η ανατροπή της αρχής της ισότητας θα είναι ακόμα μεγαλύτερη. Μπορεί δε, αν η προσέλευση για εγγραφή είναι μικρή, η απομάκρυνση από την αρχή της ισότητας να λάβει την μορφή υπερ-αντιπροσώπευσης των αποδήμων σε σχέση με τους εγχώριους εκλογείς.
Οι έδρες πρέπει να καθορίζονται πριν από κάθε εκλογική αναμέτρηση ανάλογα με τον αριθμό των εγγεγραμμένων στους ειδικούς εκλογικούς καταλόγους. Οι κλειστές μονοεδρικές είναι το εκλογικό σύστημα Ηνωμένου Βασιλείου και ΗΠΑ: την έδρα καταλαμβάνει ο πρώτος και οι λοιπές ψήφοι πετιoύνται. Δηλαδή το άκρο αντίθετο της απλής αναλογικής. Αν, λοιπόν, η απλή αναλογική είναι ζήτημα αρχής για την Αριστερά σε όλες τις εκλογικές αναμετρήσεις (Βουλή, Τοπική Αυτοδιοίκηση, συνδικάτα), πώς μπορεί αυτή εδώ να υποστηρίζει το αντίθετο;
2. Ενιαίο, κοινό ψηφοδέλτιο…
… με όλους τους υποψηφίους της περιφέρειας, σε ένα ψηφοδέλτιο άχρωμο, άοσμο και «ακομμάτιστο». Ο ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ θα υποστηρίζει, βέβαια, κάποιους υποψηφίους, αλλά αυτοί δεν θα είναι «κομματικοί στρατιώτες». Θα είναι «προσωπικότητες», θα είναι «οι καλύτεροι» (κάτι σαν τους «άριστους»). Και οι οργανώσεις του ΣΥΡΙΖΑ εξωτερικού τί ρόλο θα παίζουν σ΄ αυτή την καμπάνια; Και όσοι εκλεγούν, ως τί θα εκλεγούν; Θα ενταχθούν στην Κοινοβουλευτική Ομάδα του ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ;
Από τη –θεμιτή– επιθυμία των αποδήμων να εκπροσωπούνται από «δικούς τους» βουλευτές, που να γνωρίζουν τα προβλήματά τους, μέχρι την δημιουργία ενός νέου τύπου βουλευτών, που δεν πρέπει να εμπλέκονται στην «εσωτερική κομματική αντιπαράθεση», η διαφορά είναι μεγάλη. Τα προβλήματα των αποδήμων είναι μεν ειδικότερα, όχι όμως και άσχετα προς τα της Ελλάδας.
Στην ίδια λογική, ο απόδημος ελληνισμός επιφορτίζεται με τον ρόλο της «διεθνοποίησης των ελληνικών διεκδικήσεων και προώθησης των στρατηγικών συμφερόντων της χώρας». Γίνεται δηλαδή «ελληνικό λόμπι. Και πρέπει να απαντηθεί το ερώτημα «τι είδους ΄∆ιασπορά΄ επιθυμεί ένα κράτος: Χειραγωγούμενο παράρτημα της εξωτερικής πολιτικής του, μοχλό πίεσης και ιμάντα μεταφοράς των αιτημάτων του προς τις ξένες χώρες ή ανεξάρτητο φορέα απόψεων, προϊόν πολλαπλών επιρροών, που έχει την δική του φωνή και ταυτότητα, όχι απαραιτήτως ίδια με την φωνή και την ταυτότητα του ΄εθνικού κορμού΄»1.
Η απαξίωση του ρόλου του κόμματος (θεσμού που κατοχυρώνεται στο Σύνταγμα, άρθρο 29) οδηγεί στον ολισθηρό δρόμο του λαϊκισμού και της αντι-πολιτικής.
3. Μόνιμη εγκατάσταση στην ξένη χώρα
Αντιβαίνει προς τον σκοπό του νόμου, που επιδιώκει τη διατήρηση πραγματικών δεσμών με την Ελλάδα, που κατά τεκμήριο είναι ισχυρότεροι για όσους διαμένουν προσωρινά, όπως οι σπουδαστές.
Να πώς ο πόλεμος εντυπώσεων και άλλα –σοβαρά– παράγωγα ζητήματα επισκίασαν το γενεσιουργό τους αίτιο: το καλπονοθευτικό μπόνους.
-
Βλ. kostas-dimakopoulos.de/wp-content/uploads/%CE%94%CE%97%CE%9C%CE%91%CE%9A%CE%9F%CE%A0%CE%9F%CE%A5%CE%9B%CE%9F%CE%A3-%CE%9A%CE%A9%CE%A3%CE%A4%CE%91%CE%A3-ToS_Teyx_3-2019.pdf