Soloup «21 Η Μάχη της Πλατείας», εκδόσεις Ίκαρος, 2021
«Είναι παιδιά πολλών ανθρώπων τα λόγια μας
Σπέρνουνται γεννιούνται σαν τα βρέφη
ριζώνουν θρέφονται με το αίμα» Γ. Σεφέρης
Παραφράζοντας τους στίχους του άτυπα «εθνικού» ποιητή μας, θα λέγαμε πως είναι «ιστορίες πολλών ανθρώπων τα έργα μας». Και στην περίπτωση αυτού του graphic novel έχουμε να κάνουμε με μια εθνική επέτειο και μάλιστα αυτήν που μας χάρισε την ευτυχία να δημιουργήσουμε «Εθνικόν Κράτος». Όλα αυτά τα «εθνικά» και τα επίσημα αφορούν τον εορτασμό των 200 χρόνων από το έπος της Ελληνικής Επανάστασης και η ειρωνεία της λέξης έχει να κάνει με όσους μύθους κρύψαμε κάτω απ' το χαλί. Παράδειγμα, η εκδότρια των βιβλίων του καθηγητή Άλκη Αγγέλου δυσαρεστήθηκε με το βιβλιαράκι που «τόλμησε» να εκδώσει ο καθηγητής, για το «Κρυφό Σχολειό», που ήταν γνωστό από χρόνια πως υπήρχε μόνο στη φαντασία του Γύζη και των επίσημων διαμορφωτών της ιστορίας. Γιατί βέβαια δεν υπήρχε κανένας λόγος εκτός από τη σκοπιμότητα να συντηρείται ένα εθνικό ψεύδος. Από το 1821, λοιπόν, και για 200 ολόκληρα χρόνια υπάρχουν αρκετά από τα «εθνικά ψεύδη», που για λόγους σκοπιμότητας συντηρεί η επίσημη ιστορία. Είναι γνωστές οι αγριότητες και η βαναυσότητα των Τούρκων απέναντι στους εξεγερμένους Έλληνες, όταν αντιλήφθηκαν ότι οι εξεγερμένοι το είχαν βάλει σκοπό να απελευθερωθούν από τον επί 400 χρόνια δυνάστη τους. Κάτι η αρχή της παρακμής της οθωμανικής αυτοκρατορίας, κάτι η βοήθεια που πρόσφεραν οι φιλέλληνες, κάτι τα συμφέροντα των Μεγάλων Δυνάμεων που άλλαζαν πότε προς το συμφέρον και πότε εναντίον της δημιουργίας ενός καινούργιου αυτόνομου ελληνικού κράτους, κάτι η αποφασιστικότητα λίγων εκλεκτών κλεφτών και αρματολών, που ήθελαν πραγματικά να κερδίσουν αυτόν τον πόλεμο, η Ελληνική Επανάσταση επέτυχε. Όμως ένα σωρό παράγοντες, μεταξύ αυτών η βολεμένη τάξη των κοτζαμπάσηδων, η επίσημη εκκλησία, κάποιοι ιδιαίτερα πλούσιοι Φαναριώτες που έκλειναν συμφωνίες με αμοιβαίο συμφέρον, δεν αναφέρονται στο περίφημο «εθνικό αφήγημα», το οποίο διδάσκεται ακόμη στα σχολεία σε ανύποπτα παιδιά που πρέπει να πιστέψουν πως υπήρχαν μόνο καλοί Έλληνες που δεν ήθελαν τίποτα άλλο, παρά μόνο την απελευθέρωση του έθνους. Κάθε άλλο βέβαια παρά αυτό συνέβαινε, αλλιώς δεν θα έβαζαν χέρι επιτήδειοι πολιτικοί, σπουδαγμένοι μάλιστα στο εξωτερικό, στα δάνεια που πήραν για να τα δώσουν στον αγώνα. Δεν θα αντιμάχονταν οι μεν τους δε και το αντίστροφο, εμπλεκόμενοι σ' έναν εμφύλιο πόλεμο, ξεχνώντας εντελώς τον σκοπό για τον οποίο πολεμούσαν. Αυτά τα λίγα εισαγωγικά για να καταδείξει κανείς πως δεν υπάρχει πόλεμος χωρίς αίμα, αγριότητες και από τις δύο πλευρές, όποια κι αν είναι αυτή που έχει το δίκιο με το μέρος της και φυσικά κανείς δεν αμφισβητεί πως το δίκιο ήταν στη μεριά των υπόδουλων Ελλήνων.
Μια συζήτηση για (με) την ιστορία
Και ερχόμαστε τώρα στο παρόν βιβλίο το οποίο, ούτε λίγο ούτε πολύ, αριθμεί 750 σελίδες, οι 630 από τις οποίες, καταλαμβάνονται από το καινούργιο graphic novel του Soloup (κατά κόσμον Αντώνη Νικολόπουλου) για το έπος της Ελληνικής Επανάστασης.
Μια φράση μόνο για τον καινοφανή όρο graphic novel, ο οποίος ήρθε από την Αμερική θέλοντας να δηλώσει πως το λογοτεχνικό αυτό είδος είναι κάτι περισσότερο από ένα κοινό κόμικ. Με λογοτεχνικούς όρους είναι ένα εικονογραφημένο μυθιστόρημα. Γιατί, όπως και στο μυθιστόρημα, υπάρχει περισσότερος χώρος για μια βαθύτερη διερεύνηση του θέματος. Το θέμα που διάλεξε αυτή τη φορά ο Soloup είναι εξαιρετικά φιλόδοξο επειδή αγγίζει ένα τόσο λεπτό θέμα με πάρα πολλές παραμέτρους και πολλούς κινδύνους αν το αφήσεις να σου ξεφύγει.
Ας δούμε πως έχει διαρθρώσει ο δημιουργός του το ογκώδες αυτό περιεχόμενο που αποτελείται από 21 κεφάλαια και κάθε κεφάλαιο ξεκινά με έναν διάλογο ανάμεσα σ’ έναν «αγνώστου ταυτότητας» γέρο, ο οποίος φέρεται, παρά τα φαινόμενα, να γνωρίζει σε βάθος την ιστορία και τις παγίδες της. Ο γέρος αυτός κατοικοεδρεύει σ' ένα παγκάκι απέναντι από το γνωστό άγαλμα του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη, μπροστά στη παλιά Βουλή. Αυτό το παγκάκι διαλέγει και η κεντρική ηρωίδα, η οποία θα αποτελέσει τον αυτήκοο μάρτυρα των διηγήσεών του, εν είδει μαθημάτων με ένα ευτελές αντίτιμο κάθε φορά – ή και χωρίς αυτό. Το δεύτερο μέρος του κάθε κεφαλαίου αφηγείται ένα κεφάλαιο της ιστορίας της Εθνικής Παλιγγενεσίας και στο τέλος του υπάρχει ένα πορτραίτο ή ένα κείμενο από διάφορους ήρωες της επανάστασης. Παραλείψαμε να πούμε πως παρότι εικονογραφημένο ανάγνωσμα, η ιστορική έρευνα που έχει από πίσω, είναι ενδελεχής και πάει σε μεγάλο βάθος. Πλεονέκτημα αποτελεί το γεγονός ότι αυτή η έρευνα καθώς και τα ντοκουμέντα, τα αρχεία και οι μαρτυρίες έχουν μπει με τέτοιον τρόπο στις εικόνες και το κείμενο ώστε να μην φαίνονται.
Τα ψεύδη του εθνικού αφηγήματος
Εκείνο το οποίο εισπράττει ο αναγνώστης είναι η ακριβής, σαφής και απλή αφήγηση του γέρου προς τη νεαρή κοπέλα, η οποία μοιάζει να είναι περίπου αδαής όπως τα κορίτσια της ηλικίας της, αλλά και οι μεγαλύτεροι φυσικά, απέναντι στα γεγονότα και αρκετά μπερδεμένη. Υπάρχουν πολλοί γρίφοι και πολλά ερωτηματικά που ο γέρος, σαν να ήταν παρών, της τα ξεκαθαρίζει και ακούει και κάποιες από τις αντιρρήσεις της, γιατί όπως είναι φυσικό, αυτή σκέφτεται με πολύ διαφορετικό τρόπο από εκείνον, αφού έχει φυσήξει τη σκόνη που έχει θάψει τις παλιές νοοτροπίες. Φυσικά ο γέρο-σοφός είναι εξαιρετικά ανοιχτόμυαλος και παραδέχεται πάρα πολλά από τα ψεύδη του εθνικού αφηγήματος.
Ο βασικός ήρωας που διαλέγει ο Soloup και φυσικά ο αφηγητής με τον οποίον ταυτίζεται είναι ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης, γιατί όπως λέει ο ίδιος, σε συνέντευξή του που μου παραχώρησε για το περιοδικό δρόμου «Σχεδία», έχει την πιο πλούσια ιστορία και έζησε όχι μόνο τα πολεμικά γεγονότα αλλά και τα μετέπειτα συμβάντα καθώς και το γεγονός ότι δικάστηκε, κόντεψαν να τον αποκεφαλίσουν οι συμπατριώτες του, πρωτοστάτησε στο πλιάτσικο και στις αγριότητες που διαμείφθηκαν στη μάχη της Τριπολιτσάς, φυλακίστηκε και μετά την επανάσταση διαδραμάτισε πολιτικό και διπλωματικό ρόλο. Και να σκεφτεί κανείς πως όταν ξεκίνησε η επανάσταση ο άνθρωπος αυτός ήταν 50 χρονών. Έχασε ένα γιο και έκανε έναν άλλο με μια καλόγρια μετά το τέλος της επανάστασης.
Το πολυσέλιδο παράρτημα είναι το επιστέγασμα μιας τριετούς προσπάθειας να προσεγγίσει ο δημιουργός του το θέμα και να το συνθέσει. Περιέχει δε ένα κείμενο για την ιστορία της σύνθεσης του έργου, πλήρες χρονολόγιο της Ελληνικής Επανάστασης, ένα γλωσσάρι, ένα ευρετήριο προσώπων, κάποια κείμενα καθώς και εικαστικά έργα άλλων δημιουργών.