Μπήκα σε ταξί έξω από το αεροδρόμιο Μπεν Γκουριόν, Απρίλιος του ’15. Ξυρισμένο κεφάλι, μεγάλα μπράτσα και μέτριο ανάστημα. Κοψιά «κομάντο». Όταν του είπα ότι έρχομαι από την Ελλάδα, σχολίασε: «Α, βγάλατε αριστερούς στην κυβέρνηση, ελπίζω να μην είναι σαν τους δικούς μας». Τον ρώτησα τί εννοεί και μου απάντησε ξερά: «Εδώ στο Ισραήλ, οι αριστεροί είναι πούστηδες, λεσβίες, πρεζάκια και όλοι τους προδότες. Υποστηρίζουν τους τρομοκράτες που μας σκοτώνουν». Ευτυχώς, φτάσαμε γρήγορα στον προορισμό μας. Δυστυχώς, δεν ήταν ένα μεμονωμένο περιστατικό.
Πουθενά δεν είναι εύκολο να είσαι αριστερός στον σύγχρονο κόσμο. Αλλά στο Ισραήλ, εκ πείρας, είναι δέκα φορές πιο δύσκολο. Μια χώρα που (εκτός κάποιων «νησίδων») δουλεύει με φουλ τις μηχανές στον πιο κοφτερό καπιταλισμό που έχει δει ποτέ ο πλανήτης. Που κυριαρχείται, εδώ και χρόνια, από ακραία συντηρητικά στοιχεία διαφόρων αποχρώσεων, θρησκευτικών και πολιτικών. Που είναι χτισμένη γύρω από και πάνω σε ένα ατσάλινο σύστημα ασφαλείας και με μια διαρκή απειλή πάνω απ’ τα κεφάλια όλων. Και τη στιγμή που, μέσα σ’ αυτή την ατμόσφαιρα ως κανονικότητα, κάποιοι προσπαθούν με κόπο να χτίσουν κουλτούρα συνύπαρξης και ειρήνης, οι φανατικοί βάζουν φωτιά στο σκηνικό και αρχίζουν οι εχθροπραξίες. Και τότε ορμούν όλοι πάνω τους: «Με ποιούς να κάνουμε ειρήνη, ρε ηλίθιε; Δεν βλέπεις ότι μας σκοτώνουν;» Η εμπειρία είναι σκληρή και ασφυκτική σε περιόδους συγκρούσεων, όταν ο φόβος κυριεύει τους πάντες και οι φωνές για ειρήνη καταπνίγονται ανάμεσα σε σειρήνες, εκρήξεις, θανάτους και ουρλιαχτά μίσους. Όμως, οι ισραηλινοί αριστεροί είναι πεισματάρηδες, θρασείς, αδιάβροχοι στο μπούλινγκ, αθυρόστομοι και ευφυείς, γιατί χωρίς αυτά τα στοιχεία δεν θα μπορούσαν να επιβιώσουν σε μια τέτοια πραγματικότητα.
Μετά από μια εικοσαετία ιδεολογικής και πολιτικής ηγεμονίας της Δεξιάς, σήμερα τα δύο κεντρικά κόμματα της Αριστεράς, το Αβοντά και το Μέρετζ, επανέρχονται σε κυβερνητικά πόστα μέσα στο πλαίσιο της ετερόκλητης αντι-Νετανιάχου συμμαχίας που ονομάστηκε «Κυβέρνηση της Αλλαγής». Αλλά και στον «στημένο» πόλεμο του Μαΐου, κάτι φάνηκε να αλλάζει: Ολοένα και περισσότεροι κατήγγειλαν δημόσια τα παιχνίδια του Νετανιάχου που οδήγησαν στη σύγκρουση, με προφανή στόχο να αποκομίσει πολιτικά οφέλη. Αυτό, δηλαδή, που έκανε σταθερά όσο χρόνια ήταν πρωθυπουργός, κρατώντας εγκλωβισμένους δύο λαούς και μπλοκάροντας τη λύση των δύο κρατών.
Ποιοι είναι σήμερα οι πυλώνες της ισραηλινής Αριστεράς και των κινημάτων;
• Το κόμμα της Εργασίας αύξησε τα ποσοστά του υπό την νέα ηγεσία της δυναμικής δημοσιογράφου και φεμινίστριας ακτιβίστριας Μεράβ Μιχαέλι και δείχνει να αναζωογονείται μετά από χρόνια παρακμής. Το Μέρετζ επίσης αύξησε ποσοστά και έδρες, ενισχύοντας την γενική αίσθηση ότι μια νέα δυναμική αναπτύσσεται στον χώρο της Αριστεράς, ως αποτέλεσμα της κούρασης της κοινωνίας από τον Νετανιάχου και τους συμμάχους του, αλλά και τις συγκρουσιακές πολιτικές τους στο Παλαιστινιακό, που έχουν οδηγήσει σε πλήρες αδιέξοδο. Η ανάληψη υπουργείων από βουλευτές και των δύο κομμάτων θα είναι ευκαιρία για διεύρυνση της πολιτικής τους επιρροής και επιστροφή στα κέντρα λήψης αποφάσεων.
• Η εφημερίδα Χααρέτζ (Haaretz), που αποτελεί το προπύργιο της Αριστεράς στα ισραηλινά μίντια και η κριτική των αρθρογράφων της είναι σκληρότερη ακόμα κι από τον πιο σφοδρό εκτός συνόρων επικριτή, δημοσίευσε, μόλις λίγα 24ωρα μετά την κατάπαυση του πυρός, το ιστορικό πρωτοσέλιδο με τις φωτογραφίες των νεκρών παιδιών της Γάζας. Οι επιθέσεις που δέχθηκε ήταν πρωτοφανείς, αλλά ένα μεγάλο κομμάτι της κοινωνίας ταρακουνήθηκε. Ποιoς μπορεί να πανηγυρίσει με αυτή την πραγματικότητα κρεμασμένη στα περίπτερα;
• Το δυναμικό εξωκοινοβουλευτικό ακτιβίστικο Κίνημα Στεκόμαστε Μαζί (Standing Together), με πλούσια δράση κατά των εποικισμών, με μέλη και από τις δύο κοινότητες, δεν άφησε να περάσει στιγμή. Διαβλέποντας ότι οι Ακροδεξιοί προσπαθούσαν να «πουλήσουν» ως γενικευμένο εμφύλιο τις πρόσφατες συγκρούσεις φανατικών νεαρών στις μεικτές περιοχές, διοργάνωσαν 122 συγκεντρώσεις σε ισάριθμα σημεία της χώρας, με τη συμμετοχή δεκάδων χιλιάδων Αράβων και Εβραίων ακτιβιστών και με σύνθημα «αρνούμαστε να είμαστε εχθροί». Οι παρεμβάσεις τους συνεχίζονται καθημερινά, ειδικά στις μεικτές περιοχές, σταματώντας την προπαγάνδα μίσους των Ακροδεξιών.
• Στις φωνές της ειρήνης και της συνύπαρξης συγκαταλέγονται και τα δύο αραβικά κόμματα, το Joint List και το United Arab List (Ra’am). To πρώτο έχει ενσωματώσει το Χαντάς (το παραδοσιακό αριστερίστικο - οικολογικό κόμμα) και άλλα μικρότερα σχήματα της Αριστεράς και των Αράβων, ενώ το δεύτερο με ηγέτη τον νέο και μετριοπαθή Μανσούρ Αμπάς, διεκδικεί χώρο και ρόλο στη νέα κυβερνητική πλειοψηφία. Το γεγονός ότι το Ra’am συνεργάζεται με τη νέα κυβέρνηση και μάλιστα διεκδικεί το υφυπουργείο Εσωτερικών, σημαίνει ότι τα δικαιώματα των Παλαιστινίων που ζουν εντός του κράτους του Ισραήλ θα είναι σε πολύ καλύτερη μοίρα, σε σχέση με την απελθούσα κυβέρνηση Νετανιάχου.
• Δεκάδες είναι οι μικρότερες οργανώσεις και συλλογικότητες που δραστηριοποιούνται στον ίδιο χώρο. Οι κυριότερες και πιο δραστήριες είναι το παρατηρητήριο B’Tselem, το Αραβοεβραϊκό Σχολείο, το Jewish Voice for Peace, η συλλογικότητα Roots, οι Ραβίνοι για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα, η Συμμαχία Γυναικών για την Ειρήνη, το Seeds of Peace, το Children for Peace, η Neve Shalom, το One Voice, το Abraham Fund, η Adala, η Brit Shalom, η HaShomer HaTzair (που έστελνε και εθελοντές στην Ελλάδα για το προσφυγικό) κ.ά. Έντονη είναι η δράση στον χώρο της Υγείας, με κυριότερη την οργάνωση Εβραίων Road to Recovery που πραγματοποιούν με τα ΙΧ τους διακομιδές κατοίκων της Γάζας σε ισραηλινά νοσοκομεία, αλλά και στους χώρους της Παιδείας, με δεκάδες πρωτοβουλίες κοινής επιμόρφωσης, και της Δικαιοσύνης, με ακτιβιστές νομικούς.
• Τέλος, πολλά από τα Κιμπούτς (κοινότητες) του Ισραήλ εξακολουθούν να λειτουργούν με όρους αναρχοκολλεκτιβισμού (ίσος διαμοιρασμός των κερδών και συλλογική ηγεσία με γενική συνέλευση), ενώ η συντριπτική πλειονότητα των κατοίκων του συνόλου των Κιμπούτς ψηφίζουν τα κόμματα της Αριστεράς, συμμετέχουν στις αντικυβερνητικές κινητοποιήσεις των τελευταίων ετών και η νεολαία τους στελεχώνει ακτιβιστικές οργανώσεις και πολιτικές νεολαίες του χώρου.
Γιατί ο καινούργιος ακροδεξιός είναι καλύτερος από τον προηγούμενο;
Αλλαγή σκυτάλης στο Ισραήλ, αλλά αν βάλεις τις απόψεις των (εξίσου ακροδεξιών) Νετανιάχου και Μπένετ δίπλα - δίπλα, δεν θα ξεχωρίζεις ποιός έχει πει τι. Προς τι, λοιπόν, η αισιοδοξία;
Υπάρχουν αρκετοί λόγοι που συνηγορούν ότι υφίσταται πολιτική αλλαγή στο Ισραήλ και θα μπορούσε να είναι ουσιαστική, ως προς το Παλαιστινιακό και την ειρήνευση στην περιοχή:
1. Ο Νετανιάχου κυβερνούσε με ένα κόμμα του 30% και 12 χρόνια πρωθυπουργός. Ο Μπένετ είναι «πρωτάρης» με ένα κόμμα του 6%. Σαφώς μικρότερη η πολιτική επιρροή.
2. Επίσης, προΐστατο κυβέρνησης ομοϊδεατών του με ενιαία πολιτική στο Παλαιστινιακό. Στην κυβέρνηση Μπένετ, η πλειοψηφία των συμμάχων του στηρίζει τη λύση δύο κρατών.
3. Η ιδεολογική απόσταση μεταξύ των συμμάχων σημαίνει πως η νέα κυβέρνηση θα δυσκολευτεί να εφαρμόσει φιλειρηνικές πολιτικές, αλλά εξίσου και επιθετικές, αφού δεν θα εξασφαλίζεται συναίνεση.
4. Η αποκαθήλωση Νετανιάχου οδηγεί στην αποπομπή του από την ηγεσία του Λικούντ, που θα εισέλθει σε περιδίνηση αναζητώντας ηγέτη και (σε ένα τόσο προσωποπαγές κόμμα) δύσκολα θα βρεθεί αμέσως κάποιος που θα συσπειρώσει τους πάντες.
5. Χωρίς Τραμπ και Νετανιάχου οι σχέσεις ΗΠΑ - Ισραήλ μεταβάλλονται. Η νέα κυβέρνηση δείχνει πως επιθυμεί στενή συνεργασία, δημιουργώντας την αίσθηση ότι επίκειται μια ισορροπημένη πρόταση για μακροχρόνια ειρήνη.
6. Είναι η πρώτη φορά στην ιστορία που το Αραβικό Κόμμα στηρίζει και συμμετέχει σε κυβέρνηση του Ισραήλ, διεκδικώντας χώρο και ρόλο –κι αυτό από μόνο του είναι μια τεράστια πολιτική εξέλιξη.
Τα παραπάνω μπορούν να θεωρηθούν αλλαγές «στα σημεία», ενώ οι διαρκείς αποτυχίες της 75ετίας δεν αφήνουν περιθώριο για αισιοδοξία εκατέρωθεν. Ωστόσο, συνιστούν αντιστροφή των ισορροπιών μετά από μια μακρά περίοδο σκληρής Ακροδεξιάς (η οποία, ως είθισται, αναζωογόνησε την Αριστερά) και αφ’ ετέρου υπόσχονται λιγότερη ρητορική μίσους, λιγότερη βία και, τελικά, λιγότερες χαμένες ανθρώπινες ζωές.