Ο ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ μαζί με την Ευρωπαϊκή Αριστερά ζητούν να πραγματοποιηθεί η Πράσινη Μετάβαση με κοινωνική δικαιοσύνη. Πώς βλέπετε να συνδέονται αυτοί οι δύο στόχοι;
Η Πράσινη Μετάβαση, όπως υλοποιείται από την Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία, το νόμο για το Κλίμα, το Ταμείο Δίκαιης Μετάβασης και το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας δεν έρχεται να απαντήσει σε ένα οικολογικό αίτημα, ή μία οικονομική αναγκαιότητα, αλλά σε ένα κοινωνικό αδιέξοδο. Περάσαμε δεκαετίες απορρύθμισης των κρατών και στην Ευρώπη, υπέρ ενός μοντέλου μίας αγοράς που δήθεν θα αυτορυθμιζόταν, για να οδηγήσει τάχα την κοινωνία σε νέα πελάγη ευτυχίας και αυτοπραγμάτωσης. Η απορρύθμιση οδήγησε σε έναν άρρωστο, κανιβαλιστικό καπιταλισμό που κατατρώει τις ίδιες του τις σάρκες, την οικονομία, αλλά και τους πολίτες, μέσα από την εκτόξευση των ανισοτήτων, της φτώχειας, τη μείωση της κοινωνικής κινητικότητας, την υποβάθμιση των υποδομών, την κατασπατάληση των φυσικών πόρων, την καταστροφή του πλανήτη με τους αδύναμους να πληρώνουν σχεδόν αποκλειστικά το λογαριασμό σε κάθε θεομηνία, ενώ τελευταία παρατηρούνται και φαινόμενα περιορισμού των δικαιωμάτων των πολιτών και της ποιότητας της Δημοκρατίας. Η κατάληξη φυσικά ήταν η αναμενόμενη, ενώ το «αόρατο χέρι» της αγοράς που θα τα ρύθμιζε όλα ηττήθηκε κατά κράτος, από τον αόρατο πανδημικό εχθρό που αποκάλυψε τους περιορισμούς αυτού του μοντέλου. Όλοι καταλαβαίνουμε πια, ακόμα και οι συντηρητικοί, πανευρωπαϊκά και ίσως διεθνώς, πως αν θέλουμε να επιβιώσουμε σαν είδος στον πλανήτη, θα πρέπει να αντιμετωπίσουμε τα αίτια της κλιματικής αλλαγής και της απώλειας της βιοποικιλότητας. Η διαφορά, όμως, των προοδευτικών με τους συντηρητικούς, είναι πως εμείς πιστεύουμε πως δεν μπορεί να πετύχει μία τόσο μεγάλη αλλαγή χωρίς τους πολίτες συμμέτοχους στον σχεδιασμό, στις θυσίες, αλλά και στα οφέλη αυτής της μετάβασης. Αν θέλουμε να επιβιώσουμε ως δημοκρατικά οργανωμένες κοινωνίες, θα πρέπει μαζί με την κλιματική αλλαγή να αντιμετωπίσουμε και την έκρηξη των ανισοτήτων, μέσα από μία ριζική αλλαγή στον τρόπο που παράγουμε και καταναλώνουμε αγαθά, υπηρεσίες και ενέργεια, αλλά και πολιτική.
Υπάρχει ο κίνδυνος η μετάβαση αυτή να πραγματοποιηθεί με την απόλυτη κυριαρχία ελάχιστων μεγαλοπαραγωγών ενέργειας μεταφέροντας την ολιγοπωλιακή, συγκεντρωτική και καθόλου δημοκρατική σημερινή κατάσταση και στην εποχή της μετάβασης. Μπορεί το αίτημα για καθαρή ενέργεια να συνδυαστεί με το αίτημα για εκδημοκρατισμό και ποιο ρόλο μπορούν να παίξουν ή παίζουν ήδη μορφές παραγωγής, όπως οι ενεργειακές κοινότητες;
Δεν μπορούμε να αντικαταστήσουμε ένα λάθος με ένα νέο λάθος και να πούμε πως κάτι πετύχαμε, απλά γιατί έχουμε κάτι φαινομενικά νέο. Η κλιματική δικαιοσύνη και η ενεργειακή δημοκρατία πρέπει να είναι κυρίαρχη σε ό,τι σχεδιάζουμε σε εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο. Η χρηματοοικονομική κερδοσκοπία επί των φυσικών πόρων και των πηγών ενέργειας έχει οδηγήσει σε αδιέξοδο και σε ένδεια κυρίως τα φτωχά νοικοκυριά. Η εστίαση σε πολιτικές που έχουν στόχο τη μείωση του ενεργειακού κόστους μέσω επενδύσεων σε ανανεώσιμες πηγές, καθώς και στη ενεργειακή αποδοτικότητα θα έχει πολλαπλά θετικά αποτελέσματα, βελτίωση των συνθήκων διαβίωσης, ελάφρυνση του κόστους για τα φτωχά νοικοκυριά, αύξηση των τοπικών επενδύσεων. Οι ενεργειακές κοινότητες, όπως είχαν σχεδιαστεί από τον ΣΥΡΙΖΑ, είναι σίγουρα μέρος της λύσης, με άμεση συμμετοχή των πολιτών στην επόμενη μέρα, μέσα από την αποκέντρωση και απελευθέρωση βιώσιμων μέσων παραγωγής ενέργειας. Η δέσμευση του ΣΠΣ για το 50% της παραγωγής ΑΠΕ από ενεργειακές κοινότητες μας φέρνει πιο κοντά σε αυτό που συμβαίνει σήμερα στην υπόλοιπη Ευρώπη
Ο σχεδιασμός ενός νέου μοντέλου παραγωγής και κατανάλωσης ενέργειας επιβάλλει δεσμεύσεις για γρήγορη αποδέσμευση από τα ορυκτά καύσιμα. Ποια θα είναι η τύχη των εξορύξεων σε μια τέτοια προοπτική και ποιες μπορεί να είναι οι επιπτώσεις από μια τέτοια ανατροπή;
Η κυβέρνηση νομίζει πως έχει νόημα να σπαταλήσει πόρους από το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, αλλά και το Ταμείο Δίκαιης Μετάβασης, για να αντικαταστήσει τα ορυκτά καύσιμα με άλλα ορυκτά καύσιμα, δηλαδή αντικαθιστώντας το λιγνίτη με το κατ’ όνομα μόνο «φυσικό» αέριο. Τώρα είναι η ώρα για ριζικές αλλαγές. Τώρα είναι η στιγμή που ο κόσμος θα αλλάξει σελίδα. Γιατί πρέπει η Ελλάδα να είναι ουραγός των εξελίξεων σε μάχες οπισθοφυλακής; Ακολουθώντας ένα τέτοιο σκεπτικό, αφότου σπαταλήσουμε χρόνο και πόρους για τη δήθεν μετάβαση στο «φυσικό» αέριο, ποιος θα πληρώσει το επόμενο βήμα, πότε και με τι κόστος; Ποιος θα σηκώσει το βάρος της εκ νέου εκπαίδευσης και δημιουργίας θέσεων απασχόλησης; Γιατί, αντί να πάμε απευθείας στην πηγή, πρέπει να καταβάλλουμε τόση προσπάθεια για αυτό που είναι ήδη ξεπερασμένο; Ομοίως και με τις γεωτρήσεις στο Αιγαίο και όλη την πατριωτική σπέκουλα που γίνεται με την Τουρκία πάνω από τα όποια κοιτάσματα, που ακόμα κι αν καταφέρουμε κάποια στιγμή να τα αντλήσουμε, με τεράστιο κίνδυνο για το περιβάλλον και το τουριστικό μας προϊόν, δεν θα τα θέλει και δεν θα τα χρειάζεται πια κανείς γιατί ο υπόλοιπος κόσμος θα έχει αλλάξει. Σήμερα έχουμε τους πόρους, τη συγκυρία και το πλαίσιο για ένα μεγάλο βήμα μπροστά, συγχρόνως με τον αναπτυγμένο κόσμο, με όρους δικαιοσύνης, χωρίς να αφήσουμε κανέναν πίσω. Είναι μία μοναδική ευκαιρία που δεν πρέπει να χαθεί.
Υπάρχουν σήμερα στην Ευρώπη δυνάμεις που έχουν πάρει το μήνυμα από την κλιματική κρίση, όσο και από την πρόσφατη υγειονομική, οι οποίες μπορούν να συντονίσουν τη δράση τους, ώστε να επιφέρουν και γενικότερες αλλαγές στο ευρωπαϊκό καθεστώς, να πιέσουν για έναν διαφορετικό προσανατολισμό από αυτόν που βλέπουμε από το Μάαστριχτ και μετά;
Πρέπει να δούμε με ειλικρίνεια πόσο έχει αλλάξει ο κόσμος τις τελευταίες δεκαετίες, πως χρειαζόμαστε νέα εργαλεία ανάλυσης και σχεδιασμού. Τα ημίμετρα και οι εξαρτήσεις είναι μέρος του προβλήματος. Δεν μπορούμε να βασιζόμαστε πια στο ΑΕΠ ως την αρχή και το τέλος κάθε ανάλυσης. Η ποιότητα ζωής, η δημοκρατία, η ελευθερία και η δυνατότητα αυτοπραγμάτωσης, ο πλανήτης και το περιβάλλον, το κρυφό κόστος στην παραγωγή προϊόντων με χαμηλή τιμή γιατί μεταβιβάζεται το πραγματικό κόστος στους πολλούς, όλα αυτά πρέπει να μπουν στο τραπέζι και να δούμε τι υπηρετούν και ποιον. Σε αυτό το πλαίσιο, η κατάργηση του Συμφώνου Σταθερότητας και η αντικατάστασή του από ένα Σύμφωνο Βιώσιμης Ανάπτυξης, θα ήταν μία καλή αρχή.
Στη νέα πραγματικότητα που διαμορφώνεται, μπορεί η χώρα μας να εξελιχθεί και σε παραγωγό πράσινης τεχνολογίας και όχι μόνο σε καταναλωτή; Με ποιες προϋποθέσεις;
Στην Ελλάδα ήταν και παραμένει σταθερή η ατέρμονη ανθρώπινη δημιουργικότητα, ως μίας άλλης τάξης ανανεώσιμη πηγή πλούτου. Σε αυτήν πρέπει να βασιστούμε, αυτήν πρέπει να ακούσουμε και να πλαισιώσουμε για να μπορέσει να προχωρήσει και να αναπτυχθεί, πάντα με κανόνες. Για να το πούμε διαφορετικά, πρέπει να αφήσουμε πίσω μας την εικόνα μίας χώρας που τρώει τα παιδιά της και να μην ξανακούσουμε ποτέ πως οι Έλληνες προκόβουν μόνο εκτός Ελλάδας.
Ο Πέτρος Κόκκαλης είναι ευρωβουλευτής με τον ΣΥΡΙΖΑ - Προοδευτική Συμμαχία και μέλος της Επιτροπής Περιβάλλοντος, Δημόσιας Υγείας και Ασφάλειας των Τροφίμων.