Παρά τις μεγάλες αντικυβερνητικές διαδηλώσεις του τελευταίου διαστήματος στην Σλοβενία, με αίτημα την παραίτηση του Γιάνεζ Γιάνσα και την προκήρυξη εκλογών, ο δεξιός σλοβένος πρωθυπουργός επιμένει ότι οι εκλογές θα γίνουν σε έναν χρόνο, και επικαλείται την πολιτική σταθερότητα που χρειάζεται η χώρα λόγω της πανδημίας και της ανάληψης της προεδρίας του Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης την 1η Ιούλη. Οι επικριτές του τον κατηγορούν για διαφθορά, ρητορική μίσους και αυταρχισμό, επιθέσεις στην ανεξαρτησία της δικαιοσύνης και στα ΜΜΕ και πως ξηλώνει κοινωνικές κατακτήσεις και το κράτος δικαίου, ενώ ο ίδιος μιλά για μια αριστερή συνομωσία εναντίον του. Η «Εποχή» συνομίλησε με τον καθηγητή Πολιτικής Επιστήμης στο Πανεπιστήμιο της Λιουμπλιάνας, Άλεμ Μακσούτι.
Ποια είναι η οπτική σου για την τρέχουσα κατάσταση στην Σλοβενία;
Η Σλοβενία βρίσκεται σε μια βαθιά πολιτική κρίση. Έχουμε μια κυβέρνηση μειοψηφίας. Ο πρόεδρος του κοινοβουλίου είναι από τις τάξεις της αντιπολίτευσης, ο πρόεδρος της χώρας ζει για το ίνσταγκραμ, και ο πρωθυπουργός βρίσκεται σε αντίθεση με τη λογική και με ολόκληρο τον κόσμο. Με ένα τέτοιο σημείο εκκίνησης, η Σλοβενία θα αναλάβει την Προεδρία του Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Πώς απαντά ο Γιάνεζ Γιάνσα στις κοινωνικές διαμαρτυρίες, και σε όσους ζητούν την παραίτησή του και πρόωρες εκλογές;
Ο Γιάνσα δεν ενδιαφέρεται για τις διαμαρτυρίες των πολιτών και τα αιτήματά τους. Ενδιαφέρεται μόνο για τους ψηφοφόρους του και τα μέλη ή τους υποστηρικτές του κόμματός του (σημ: αναφέρεται στο εθνικιστικό και λαϊκίστικο SDS). Σε όλη τη διάρκεια της καριέρας του απευθύνεται στα πιο παρανοϊκά στοιχεία της σλοβενικής κοινωνίας με απλουστευμένες θεωρίες συνωμοσίας, με στόχο τη δημιουργία μιας γενικής δυσπιστίας και παράνοιας που θα προωθήσουν ένα περιβάλλον ευνοϊκό για τη δράση του και τα προνόμιά του. Σήμερα κάνει το ίδιο από τη θέση του πρωθυπουργού. Η αντιπολίτευση απαιτεί πρόωρες εκλογές. Η πλειονότητα των πολιτών ζητάει το ίδιο. Το πρόβλημα είναι –και ο Γιάνσα το γνωρίζει αυτό– ότι μετά τις εκλογές δεν θα έχει συμμάχους για να σχηματίσει κυβέρνηση. Ως εκ τούτου, προτιμά να καταφεύγει σε συνθήματα σχετικά με τη σημασία της «πολιτικής σταθερότητας» και προσπαθεί, με κάθε κόστος, να αποφύγει τις εκλογές. Ο Γιάνσα απλά ασπάζεται ιδέες που δεν είναι σύμφωνες με την πραγματικότητα. Πάντα θεωρεί τον εαυτό του πιο σημαντικό και αισθάνεται ανώτερος σε σύγκριση με τους άλλους ανθρώπους. Ερμηνεύει τα πάντα ως μια παγκόσμια συνωμοσία μαρξιστών που θέλουν να καταστρέψουν τον καπιταλισμό και να καταστείλουν τον πατριωτισμό των Σλοβένων. Ο πολιτικός λόγος στην Σλοβενία έχει περιοριστεί στην πολιτική που αφορά την «εικόνα», τον τρόπο διακυβέρνησης, και την ψυχική κατάσταση του πρωθυπουργού. Έχουμε κορεστεί με σκάνδαλα και βρώμικες υποθέσεις, που αντικατοπτρίζουν την απώλεια της εμπιστοσύνης, την ενίσχυση του κυνισμού και ένα γενικό αίσθημα αδυναμίας μεταξύ των πολιτών.
Ποιοι υποστηρίζουν σήμερα τον Γιάνσα; Σε ποιο σημείο βρίσκεται η δημοτικότητά του;
Υποστηρίζεται από τα μέλη του κόμματός του τα οποία είναι περίπου 220.000 –στοιχείο που αν υπολογίσουμε 50% προσέλευση στις κάλπες μεταφράζεται σε 20% των ψηφοφόρων– και από τις οικονομικές και άλλες ελίτ, οι οποίες ωφελούνται από τους χαμηλούς φόρους και από τα άλλα μέτρα της νεοφιλελεύθερης πολιτικής του. Το πιο τραγικό είναι ότι υποστηρίζεται και από ακραία ρατσιστές, από ομοφοβικούς και από άλλους παρανοϊκούς, στους οποίους το SDS παρέχει χώρο στα μέσα ενημέρωσης. Συγχρόνως, επιτίθενται σε πολιτικούς της αντιπολίτευσης, σε δημοσιογράφους, σε διανοούμενους, ακόμη και σε απλούς πολίτες που τολμούν να ασκήσουν κριτική στην κυβέρνηση και στη λατρεία του γιανσισμού. Στις τάξεις του φιλοξενούνται, επίσης, αποτυχημένοι δημοσιογράφοι, κομφορμιστές οικονομολόγοι, διάφοροι τσαρλατάνοι υπερασπιστές του δυτικού πολιτισμού και των χριστιανικών αξιών, ένα μεγάλος αριθμών ανθρώπων που στελεχώνουν τις λειτουργίες του βαθέως κράτους, καθώς και αυτοαποκαλούμενοι πολιτικοί αναλυτές που νομιμοποιούν τα μέσα ενημέρωσης του SDS (Nova24TV, Demokracija), επισκεπτόμενοι τις εκπομπές τους ή γράφοντας στις στήλες τους.
Πώς ερμηνεύεις την πολιτική του Γιάνσα; Τι επιδιώκει;
Για να κατανοήσουμε την πολιτική του πρέπει να γυρίσουμε πίσω στο χρόνο για λίγο. Όλο το πολιτικό κεφάλαιο του Γιάνσα προέρχεται από την ιδεολογική βάση του εθνικισμού, η οποία τεκμηριώνει την εθνική κυριαρχία με την αρχή της εθνότητας, από το 1991. Αυτό αντιτίθεται στη φιλελεύθερη δημοκρατία, που βασίζεται στην ιδέα της κυριαρχίας των πολιτών ως ελεύθερων ανθρώπων και η οποία είναι το αντίθετο ενός έθνους ως οργανικής κατηγορίας. Ενώ η δημοκρατία προϋποθέτει την ελευθερία επιλογής μεταξύ διαφορετικών συμφερόντων από διαφορετικές κοινωνικές ομάδες, η εθνικιστική ιδεολογία βασίζεται στη σχέση μεταξύ του έθνους και του εδάφους. Ο χρόνος έχει δείξει ότι αυτή η κατ’ όνομα μετατροπή του γιουγκοσλαβικού μονοκομματικού συστήματος σε μια σχεδόν πολυφωνική κοινωνία, που χαρακτηρίζεται ως ένα πολυκομματικό σύστημα βασισμένο στην εθνικιστική ιδεολογία, χρησιμοποιήθηκε ως κάλυμμα για να κρύψει την επιθυμία του Γιάνσα για μια νέα μορφή αυταρχικής κρατικής οργάνωσης. Για τον Γιάνσα δεν υπάρχει καθολική αλήθεια. Από το 1991, η πραγματικότητά του καθορίζεται από ιδεολογικές εικασίες, που δίνουν νόημα στην ύπαρξή του. Πέρα από αυτές δεν υπάρχει ως άτομο. Για παράδειγμα, όταν μιλά για την πανδημία του Covid-19 ποτέ δεν αναφέρεται σε όλα τα γεγονότα, αλλά επιλέγει αποσπασματικά τα επιχειρήματα για να διαμορφώσει τη δική του ιστορία. Αυτό σημαίνει ότι κάνει επιλογή αληθινών πληροφοριών, οι οποίες όμως στο πλαίσιο της ερμηνείας του γίνονται ψέματα. Έτσι, το πραγματικό πρόβλημα δεν είναι ότι ο Γιάνσα κατασκευάζει ψευδείς πληροφορίες. Τα δεδομένα μπορεί να είναι αληθινά, αλλά ο τρόπος με τον οποίο επιλέγει ορισμένα κομμάτια δεδομένων, και σκόπιμα παραβλέπει άλλα, κάνει την ιστορία του ψευδή. Αυτό έχει γίνει συμπτωματικό, που σημαίνει ότι μια τέτοια συμπεριφορά είναι χαρακτηριστική όλων των αποφάσεων και των κινήσεων του Γιάνσα και της κυβέρνησής του. Και ο λαός απλά δεν μπορεί να τον εμπιστευτεί πια. Η Σλοβενία πρέπει να βγει από αυτό το τρένο της παραφροσύνης. Τα πράγματα έχουν παρατραβήξει. Η διακυβέρνηση του Τραμπ έχει προκαλέσει στην Αμερική πολλά προβλήματα που θα χρειαστούν χρόνια για να επιδιορθωθούν. Το ίδιο ισχύει και για τον Γιάνσα, ο οποίος θεωρείται από όλο και περισσότερους ανθρώπους στην Ευρώπη ως η ευρωπαϊκή εκδοχή του Τραμπ. Φοβάμαι ότι ο Γιάνσα δεν έχει ισοδύναμο στην Ευρώπη. Νομίζω ότι η πολιτική του αποτελείται από λανθασμένες εικασίες που προκύπτουν από τις προσωπικές του απογοητεύσεις. Στις μεθόδους της εξουσίας του αναφέρεται σε κάποιο βαθμό στον Όρμπαν και στον Σαλβίνι, αλλά αυτό δεν έχει βαθύτερες συνδέσεις. Ο Γιάνσα είναι αιχμάλωτος του μυαλού του, χωρίς σαφή πολιτικά πλάνα για την Σλοβενία και τους πολίτες της με την διακυβέρνησή του.
Πώς μπορεί να ξεπεραστεί η κρίση που αντιμετωπίζει η Σλοβενία;
Η Σλοβενία αντιμετωπίζει μια σοβαρή δοκιμασία. Ο κόσμος έχει ξεσηκωθεί, όπως φαίνεται και από τα στοιχεία των δημοσκοπήσεων στις οποίες η κυβέρνηση Γιάνσα υποστηρίζεται από όλο και λιγότερους κάθε μέρα. Υπάρχει ακόμη ένας χρόνος για να περιμένουμε μέχρι τις προγραμματισμένες εκλογές, και, εν τω μεταξύ, η Σλοβενία θα αναλάβει την προεδρία του Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ο λόγος του πρωθυπουργού αποτελεί σίγουρα μια ακατάλληλη συμπεριφορά για την προεδρία, καθώς εξέχοντες πολιτικοί και δημοσιογράφοι από το εξωτερικό επισημαίνουν την ανάρμοστη συμπεριφορά του Γιάνσα, ο οποίος, όπως και ο Τραμπ, αρνείται την πραγματικότητα και χαρακτηρίζει συνεχώς εκείνους που τον αντιμετωπίζουν, επισημαίνοντας τις συνέπειες των πράξεών του, ως τους μεγαλύτερους αντιπάλους του. Ο μόνος τρόπος για να ξεπεραστεί η κρίση είναι οι πρόωρες εκλογές. Το αν θα γίνουν εξαρτάται από το κοινοβούλιο, το οποίο έχει αδιαπραγμάτευτες κοινοβουλευτικές ομάδες. Όταν η πλειονότητα των βουλευτών που υποστηρίζουν την κυβέρνηση πιστέψουν ότι ο Γιάνσα δεν είναι πλέον χρήσιμος στη θέση του πρωθυπουργού, θα πάμε στις πρόωρες εκλογές.