Ελπίδες ότι ο πολυετής αγώνας των γυναικών Ρομά της Τσεχίας, και πολλών οργανώσεων αλληλεγγύης, θα δικαιωθεί εν μέρει, αφού ο ψυχικός πόνος που έχει προκληθεί στα θύματα δεν μπορεί ποτέ να γιατρευτεί, δημιουργεί η έγκριση του νομοσχεδίου που έγινε την προηγούμενη εβδομάδα από την τσέχικη Βουλή των Αντιπροσώπων, το οποίο προβλέπει αποζημίωση 300.000 κορώνες (περίπου 12.000 ευρώ) για τα θύματα των παράνομων και αναγκαστικών στειρώσεων. Τις επόμενες μέρες το νομοσχέδιο, που έχει διακομματική στήριξη, θα υποβληθεί για έγκριση στη Γερουσία και, αν δεν υπάρξουν προβλήματα, μετά θα πάει για υπογραφή στον Τσέχο πρόεδρο Μίλος Ζέμαν.
Η πρόταση καθορίζει μια περίοδο περίπου 46 χρόνων, από την 1η Ιουλίου του 1966, που τέθηκε σε ισχύ ο νόμος περί δημόσιας υγείας, μέχρι την 31η Μαρτίου του 2012, που εγκρίθηκε ένα νέο πρότυπο για τις ιατρικές επεμβάσεις. Η συστηματική στείρωση των γυναικών Ρομά χωρίς τη θέλησή τους ή τη συναίνεσή τους, ήταν μια πολιτική που ξεκίνησε το 1973 – η Τσεχοσλοβακία και επίσημα καταργήθηκε το 1993, αλλά σύμφωνα με το Ευρωπαϊκό Κέντρο για τα Δικαιώματα των Ρομά συνεχίστηκε τουλάχιστον μέχρι το 2007. Οι στειρώσεις, που από πολλούς έχουν χαρακτηριστεί ως μια απόπειρα γενοκτονίας, αποτύπωναν με ωμό τρόπο τις βαθιές και μακροχρόνιες προκαταλήψεις εναντίον των Ρομά. Ήταν μια πολιτική για να μειωθεί το ανεπιθύμητο, από το επίσημο κράτος, υψηλό ποσοστό των γεννήσεών τους, η οποία διαπερνούσε όλα τα καθεστώτα και όλες τις κυβερνήσεις. Οι στειρώσεις γίνονταν με κάποιο οικονομικό αντάλλαγμα, ή απειλώντας τα θύματα ότι θα τους πάρουν τα παιδιά, είτε με ψέματα ότι πρόκειται για μια προσωρινή μέθοδο αντισύλληψης που δεν θα έχει μόνιμες επιπτώσεις, ή με την απειλή ότι θα τους κόψουν το μικρό επίδομα της πρόνοιας που έπαιρναν. Επίσης, πολλές γυναίκες υποβλήθηκαν σε στείρωση εν αγνοία τους στη διάρκεια καισαρικών τομών, και με τη συνέργεια του ιατρικού προσωπικού που είχε την κάλυψη και την προτροπή του κράτους.
Το 2004, το Ευρωπαϊκό Κέντρο για τα Δικαιώματα των Ρομά έκανε μια μεγάλη εκστρατεία για να σπάσουν τα θύματα την σιωπή τους, και αυτό ενθάρρυνε πολλές γυναίκες να απευθυνθούν στον Συνήγορο του Πολίτη της Τσεχίας και να υποβάλουν μηνύσεις. Όμως μέχρι σήμερα έχει αποζημιωθεί μόνο μια Ρομά, και αυτό έγινε το 2007 μετά από απόφαση δικαστηρίου επειδή αποδείχτηκε ότι η ίδια δεν είχε συναινέσει στη στείρωση που της έκαναν, την οποία ανακάλυψε τυχαία όταν πήγε να αφαιρέσει μια ενδομήτρια συσκευή που πίστευε ότι της είχαν τοποθετήσει οι γιατροί ενός νοσοκομείου. Το 2009, και κάτω από τις πιέσεις και τις επικρίσεις πολλών διεθνών οργανισμών, η τσεχική κυβέρνηση αναγκάστηκε να ζητήσει συγνώμη για αυτήν τη φρικαλεότητα, ωστόσο το 2015 ο τότε πρωθυπουργός Μπόχουσλαβ Σομπότκα, χωρίς να δώσει περαιτέρω εξηγήσεις, απέρριψε το νομοσχέδιο για την αποζημίωση των θυμάτων που είχε καταθέσει ο σοσιαλδημοκράτης Υπουργός Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων Γίρι Ντίνστμπιερ.
Ο ακριβής αριθμός των αναγκαστικών στειρώσεων είναι άγνωστος, αφού δεν υπάρχουν επίσημα στοιχεία ενώ έχουν περάσει και τα χρόνια και πολλά από τα θύματα έχουν πεθάνει, όμως ακτιβιστές και οργανώσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων μιλούν για χιλιάδες γυναίκες. Σύμφωνα με την πρόταση, τα θύματα θα υποβάλουν την αίτησή τους εντός τριών ετών από την ημερομηνία έναρξης ισχύος του νόμου, οι αιτήσεις θα αξιολογούνται από το Υπουργείο Υγείας και θα είναι δυνατή δωρεάν αγωγή κατά της ετυμηγορίας του Υπουργού σε διαδικασίες προσφυγής. Όμως το γεγονός ότι οι γυναίκες θα πρέπει να αποδείξουν την αξίωσή τους είναι ένα σημείο που έχει γίνει αντικείμενο επικρίσεων, αφού είναι προφανές ότι τις δυσκολεύει και τις αποθαρρύνει. Στο νομοσχέδιο υπάρχει επίσης αναφορά πως οι γιατροί και όλοι οι κρατικοί λειτουργοί που εμπλέκονταν στις αναγκαστικές στειρώσεις δεν έχουν καμία ευθύνη, αφού ό,τι έγινε ήταν μια επίσημη κρατική πολιτική. Ωστόσο, αν και στη σχετική συζήτηση που έγινε στη Βουλή των Αντιπροσώπων όλοι συμφώνησαν ότι το νομοσχέδιο δεν πρέπει να εκληφθεί ως επίθεση κατά των γιατρών, ο κομουνιστής βουλευτής Λέων Λουζάρ είπε ότι οι γιατροί, παρόλο που ενήργησαν σύμφωνα με τις οδηγίες που είχαν, παραβίασαν τον ιατρικό όρκο που έδωσαν και επομένως ευθύνονται. Χαρακτηριστικό επίσης της συζήτησης ήταν ότι πολλοί βουλευτές από διάφορα κόμματα προσπάθησαν με κραυγές και αντικομουνιστικές κορώνες να υπογραμμίσουν τα λάθη του «υπαρκτού σοσιαλισμού», παραβλέποντας ότι στο συγκεκριμένο θέμα το κράτος είχε μια διαχρονική συνέχεια. Μια θλιβερή συνέχεια που σημάδεψε για πάντα τις ζωές κάποιων πολιτών του.
* * Κάθε Τρίτη, ο Δημήτρης Γκιβίσης
θα μοιράζεται στην ιστοσελίδα της Εποχής
ματιές στα τεκταινόμενα του κόσμου.
Κάθε πρωινό Τρίτης στις 8πμ,
ένα κείμενό του θα ανεβαίνει
στην ηλεκτρονική Εποχή αποκλειστικά. * *