Νίκος Παρασκευόπουλος - Ευτύχης Φυτράκης «Αξιόποινες Σεξουαλικές Πράξεις», νομικές εκδόσεις Σάκκουλα, 2021
H αναθεωρημένη έκδοση του βιβλίου των Ν. Παρασκευόπουλου και Ε. Φυτράκη «Αξιόποινες Σεξουαλικές Πράξεις» από τις νομικές εκδόσεις Σάκκουλα, έρχεται στο ξεκίνημα μιας νέα εποχής για τη θέαση των σεξουαλικών σχέσεων και αυτό από μόνο του είναι μια πρόκληση τόσο για τους ίδιους τους συγγραφείς, όσο και για τον αναγνώστη. Η ελληνική κοινωνία από τη συντηρητική προσκόλληση στα άμεμπτα ήθη της δεκαετίας του ‘50, γεύτηκε καθυστερημένα στη μεταπολίτευση την, ήδη προηγηθείσα στον δυτικό κόσμο, σεξουαλική απελευθέρωση, για να φτάσει σήμερα να παρακολουθεί άλλοτε αμήχανα και άλλοτε πιο ενεργά τη δυναμική κινημάτων, όπως το #MeΤoo, την ίδια στιγμή που, κατά τον Παρασκευόπουλο, η οχύρωση της σεξουαλικότητας αναπροσανατόλισε προς μια επανάκαμψη του αυστηρού πνεύματος στη νομοθεσία.
Οι παραπάνω κοινωνικές αλλαγές δεν θα μπορούσαν να αφήσουν ανεπηρέαστη και την ποινική νομοθεσία, όπου ήδη από την τροποποίηση του ποινικού κώδικα με το ν. 1419/1984 επιλέχθηκε ο αποηθικοποιημένος όρος γενετήσια ελευθερία για να περιγράψει το άξιο προστασίας έννομο αγαθό, στη θέση της αόριστης έννοιας των ηθών. Ο αντίστοιχος τίτλος του οικείου κεφαλαίου του ποινικού κώδικα παρέμεινε και στον νέο κώδικα του 2019, ωστόσο νέες διατάξεις θεσπίστηκαν, άλλες καταργήθηκαν και αρκετές τροποποιήθηκαν, την ίδια στιγμή που η νομολογία εμπλουτίστηκε με σημαντικές αποφάσεις. Εξαιτίας αυτών των μεταβολών η επανέκδοση των «Αξιόποινων Σεξουαλικών Πράξεων» με την εξαντλητική αναφορά στη θεωρία και τη νομολογία, σε συνδυασμό με τη συστηματική ερμηνευτική επεξεργασία των οικείων άρθρων, καθιστούν το βιβλίο απαραίτητο βοήθημα στον νομικό της πράξης.
Επιστημονική ακρίβεια με εύληπτο λόγο
Στη δεύτερη έκδοση, η δομή του βιβλίου, όπως οι ίδιοι οι συγγραφείς αναφέρουν, άλλαξε, για να ανταποκριθεί περισσότερο στην παραπάνω πράξη. Ωστόσο η διαίρεση σε γενικό και ειδικό μέρος της πρώτης έκδοσης διατηρείται. Στο γενικό μέρος, με τίτλο η ποινική προστασία της σεξουαλικότητας, καταγράφεται η περιοδολόγηση των συστημάτων του ποινικού ελέγχου της ερωτικής ζωής από την αρχαιότητα έως σήμερα, παρουσιάζεται το θεσμικό στίγμα του νέου ποινικού κώδικα, γίνεται σύγκριση με τους αντίστοιχους ευρωπαϊκούς κώδικες, προσδιορίζεται ο σεξουαλικός/ερωτικός αυτοπροσδιορισμός ως προστατευόμενο έννομο αγαθό του κεφαλαίου, ερμηνεύονται οι βασικές έννοιες της γενετήσιας πράξης και των χειρονομιών γενετήσιου χαρακτήρα, αναλύονται ζητήματα που αφορούν την αυτουργία και τη συμμετοχή, γίνεται αναφορά στα στατιστικά δεδομένα διάπραξης των σχετικών εγκλημάτων και τέλος παρουσιάζονται τα νέα ποινικά μέτρα αντιμετώπισης της σεξουαλικής εγκληματικότητας, όπως ο χημικός ευνουχισμός και η υποχρεωτική θεραπεία, η επιτήρηση και το ειδικό μητρώο. Το γενικό μέρος είναι γραμμένο με τέτοιο τρόπο, ώστε ισορροπώντας ανάμεσα στην επιστημονική ακρίβεια και τον εύληπτο λόγο, να μπορεί να γίνεται κατανοητό και από τους μη νομικούς, προσδίδοντας μία επιπλέον αξία στο βιβλίο.
Στο ειδικό μέρος με τίτλο «Τα κατ΄ ιδίαν σεξουαλικά εγκλήματα», τα επί μέρους εγκλήματα αναλύονται μέσα από δύο κατηγορίες προσβολών, της σεξουαλικής αυτοδιάθεσης και της σεξουαλικής ανάπτυξης των παιδιών. Στην πρώτη εξετάζονται τα εγκλήματα που αφορούν σεξουαλικές πράξεις χωρίς συναίνεση, όπως ο βιασμός, η κατάχρηση ανικάνου προς αντίσταση σε γενετήσια πράξη και η κατάχρηση σε γενετήσια πράξη, εκείνα που αφορούν τις ηπιότερες προσβολές κατά της γενετήσιας αξιοπρέπειας, όπως η σεξουαλική παρενόχληση και τέλος τα εγκλήματα που ανάγονται στην κατάχρηση των οικογενειακών δεσμών. Στις προσβολές της σεξουαλικής ανάπτυξης των παιδιών εξετάζονται οι σεξουαλικές πράξεις με ανηλίκους, η παιδική πορνογραφία, η εκπόρνευση παιδιών και, τέλος, αδικήματα που κατατείνουν στον στιγματισμό των ανηλίκων. Οι δογματικές αναλύσεις συνοδεύονται από πλήθος παραπομπών στην ελληνική, αλλά και την αλλοδαπή θεωρία και νομολογία. Οι βιβλιογραφικές αναφορές ειδικά στη γερμανική θεωρία εξοικειώνουν τον έλληνα νομικό με ερμηνευτικές προσεγγίσεις εξαιρετικά χρήσιμες για την πολυεπίπεδη προσέγγιση των σχετικών εγκλημάτων.
Οι δύο συγγραφείς, εκτός από την άριστη νομική τους επάρκεια, διαθέτουν και ικανή πολιτική και διοικητική εμπειρία, λόγω της προηγούμενης συμμετοχής τους τόσο στην άσκηση εξουσίας, ο πρώτος διετέλεσε υπουργός Δικαιοσύνης και ο δεύτερος γενικός γραμματέας Αντεγκληματικής Πολιτικής, όσο και σε δράσεις για την απεξάρτηση και την ψυχική υγεία. Εξαιτίας αυτού του βιογραφικού τους γνωρίζουν καλά την κοινωνική πραγματικότητα, στην οποία αναφέρεται η ποινική ύλη και τούτο αποκαλύπτεται στο βιβλίο σε εμβληματικά για την κοινή γνώμη ζητήματα, όπως της αύξησης της σεξουαλικής εγκληματικότητας. Με την παράθεση στατιστικών πινάκων, καταρρίπτουν ως πραγματολογικά ανακριβείς τους ισχυρισμούς περί αύξησης, αποδεικνύοντας ότι, αντίθετα, τα τελευταία χρόνια η σχετική εγκληματικότητα παραμένει σταθερή, παρά την επικοινωνιακή παρουσίαση των ευάριθμων περιπτώσεων με όρους ηθικού πανικού.
Ποινικός φιλελευθερισμός αντί ποινικού λαϊκισμού
Την ίδια στιγμή πιστοί στις αρχές του ποινικού φιλελευθερισμού παραθέτουν με ψυχραιμία τις θέσεις της θεωρίας για τις νέες διατάξεις του ποινικού κώδικα, όπως για το ζήτημα της συναίνεσης στο αδίκημα του βιασμού της παραγράφου 4 του άρθρου 336 και αποκρούουν εκείνες τις ερμηνείες που οδηγούν στην τιμώρηση του φρονήματος και όχι της πράξης (βλ. την περίπτωση αδυναμίας εντοπισμού του προστατευόμενου εννόμου αγαθού στο αδίκημα της εικονικής πορνογραφίας του άρθρου 348Α περ. 3 του ΠΚ). Οι Παρασκευόπουλος – Φυτράκης στην κατ΄ άρθρον ανάλυση, αναζητούν και προσδιορίζουν το προστατευόμενο έννομο αγαθό στα ουσιώδη, κατά Μανωλεδάκη, στοιχεία της κοινωνικής ζωής και όχι σε αφηρημένες ηθικολογικές αξίες, που προωθούνται από την, κατά Φυτράκη, μοντέρνα ηθικολογία (βλ. την περίπτωση των γενετήσιων πράξεων κατά ανηλίκων του άρθρου 339 ΠΚ, όπου ως προστατευόμενο έννομο αγαθό επιλέγεται η ελεύθερη και αδιατάρακτη ανάπτυξη της ερωτικής ζωής των ανηλίκων).
Τον τελευταίο καιρό, υπό τη συγκυρία ειδεχθών εγκλημάτων, επανέρχεται στον δημόσιο διάλογο με εξαιρετική ευκολία, αναντίστοιχη των πραγματικών δυσκολιών, η συζήτηση για αυστηροποίηση των ποινών. Οι συγγραφείς στον πρόλογο της 2ης έκδοσης εύχονται τα εργαλεία και οι βασικές αρχές του ποινικού δικαίου να αντέξουν απέναντι στα διογκωμένα ρεύματα ασφάλειας και να ανταποκριθούν στις νέες ανάγκες του κράτους δικαίου. Προσβλέποντας στην ευχή αυτή, να συνηγορήσουμε ότι μόνο ο φιλελεύθερος προσανατολισμός του ποινικού δικαίου μπορεί να αντιμετωπίσει το έγκλημα με όρους δικαιοσύνης και ασφαλείας, ζήτημα στο οποίο ο άκρατος τιμωρητικός λαϊκισμός δεν θα μπορέσει ποτέ να επενεργήσει παραγωγικά.