Ντίνος Σιώτης «/» ποιήματα, εκδόσεις Κοινωνία των (δε)κάτων, 2019
Τίποτα δεν μπορεί να ειπωθεί για κάποιο βιβλίο του Ντίνου Σιώτη δίχως μνεία σε μια αρετή του, που δεν είμαστε σε (ηθική) θέση να αποφασίσουμε εάν πρόκειται για αρετή ή λησμονημένη προϋπόθεση: το προσωπικό ύφος. Ένα ύφος τόσο συμπαγές και συνεπές, που θα αποκάλυπτε την ταυτότητα του ποιητή ακόμη και σε ανυπόγραφο ποίημα – γνώρισμα του οποίου την έσχατη έκφανση συναντούμε σε έναν Καβάφη. Δεν υπάρχει εδώ κάποια πρόθεση σύγκρισης του Σιώτη με τον Καβάφη (αν και θα μπορούσε). Απλώς η επιμονή στο ζήτημα της ταυτότητας είναι ένα όφελος, επειδή διακριτή ταυτότητα σημαίνει προσιτή ερμηνεία.
Έχουμε, λοιπόν, ένα βιβλίο με τον παράξενο τίτλο «/» (κάθετος). Στο οπισθόφυλλο διαβάζουμε ότι τα ποιήματα του βιβλίου είναι «100% σωματικά και βιωματικά, χωρίς προαπαιτούμενα και αρκετά πονεμένα, αλλά και ξελογιασμένα με το παρόν, διότι έχουν κοπεί από παράλληλες ρίζες πρόσφατων αποστάσεων, αποσπάσεων, αποχαιρετισμών και απομακρύνσεων». Αρχικά κατά την ανάγνωση, πλην της επιβεβαίωσης της περί ύφους διαπίστωσης, ανακαλύπτουμε μία κάθετο σε κάθε στίχο, ένα αποπνικτικό αίσθημα ταχύτητας και αποσπασματικότητας (σαν σε όνειρο, εσωτερικό μονόλογο, αλληλουχία συνειρμών). Αρκεί μια υποτυπώδης γνώση της ποίησης του Σιώτη για να γίνει αντιληπτό πως η κάθετος, παρά τον αιφνιδιασμό της, δεν προσδίδει κάτι καινούργιο, αφού η εντύπωση της ταχύτητας και της αποσπασματικότητας επανέρχεται συνεχώς στο έργο του. Έτσι μπορούμε να συμπεράνουμε πως η κάθετος δεν είναι παρά μια επικύρωση, ειδάλλως ομολογία. Δεν υπάρχει παρά για να επικυρώνει ευθέως την κινητήρια δύναμη του ποιητή ως ποιητή, αυτό που ούτως ή άλλως διακρινόταν στην ποίησή του μέχρι σήμερα: η νεύρωση του να ζεις.
«Είπα πολλά έγραψα πολλά άκουσα πολλά έμαθα λίγα / έφθασα σε βάθος πλατύ και δυσθεώρητο με γερό πάτο κι ας είχαν έρθει όλα τα πάνω κάτω / έφυγα και γύρισα ανέβηκα και κατέβηκα έκανα άσκοπο θόρυβο για να με ακούσουν οι ιθύνοντες αλλά με άκουσαν μόνο οι φύλακες οι φύλαρχοι και οι επαΐοντες / είδα καράβια να βυθίζονται σε πόλεις / και βουβά βουνά να βουλιάζουν σε κωμοπόλεις / μετά ήρθε η πτώση μετά η άνοδος και μετά ξανά η πτώση ανανεωμένη μέσα από πρόσφατες γραφές / κι όλα αυτά δεν ήταν τίποτε άλλο παρά ένα προοίμιο φόβου με γερές ραφές» («Η ζωή», σελ. 37).
Έχει ειπωθεί πολλάκις: είμαστε καταδικασμένοι να ζούμε. Από θέληση, αγάπη, πείσμα, ελπίδα, ανοησία, αδιαφορία, παραίτηση, συνήθεια… Δεν υπάρχει ερώτημα που να επιδέχεται πιο πολλές και αντιφατικές απαντήσεις από το «γιατί» της ζωής. Να δύο ακόμη χαρακτηριστικά της ποίησής του: Πλήθος και αντίφαση. Πλήθος ανθρώπων, ιδεών, ενεργειών, περιπλανήσεων, τόπων, χρόνων, γλωσσών. Και αντίφαση: μεγάλοι πόνοι ομολογημένοι με μεγάλη πλάκα. Η ποίησή του είναι μια προσπάθεια να χωρέσουν σε στίχους οι απροσμέτρητες πληροφορίες που πηγαινοέρχονται στον ανθρώπινο νου, κάθε συμβάν, κάθε ημέρας ζωής και ό,τι παρελκόμενο. Συνάμα, κατά την ντοστογιεφσκική τυραννία τού να σκέφτεσαι, είναι μια απόπειρα να μιλήσεις για τον ανθρώπινο πόνο με ανθρώπινο τρόπο. Επειδή ο πόνος που απασχολεί τον ποιητή δεν είναι μονάχα ο πόνος μιας τραγωδίας, αλλά και ο ταπεινός πόνος τής όλης βιωτής, επιστρατεύει οικεία γλώσσα και χιούμορ, θυμίζοντας λίγο τα γέλια που ακούγονται στα τραπεζώματα των μνημόσυνων. Όχι μόνο η «/», αλλά οτιδήποτε έγραψε ο ποιητής μέχρι σήμερα, είναι σαν να προσπαθεί να χωρέσει μία ζωή ολόκληρη – και τη χωράει.
Μπορεί να είναι άδικο ή άστοχο να μιλήσουμε για «magnum opus» εφόσον ο Σιώτης είναι δεδηλωμένα υπέρμαχος της καθημερινής ποιητικής άσκησης, αλλά και της τρόπον τινά ανώνυμης «ημερολογιακής» ποίησης, μιας ποίησης–εξιστόρησης σκέψεων, γεγονότων, φόβων, διαπιστώσεων, βασάνων, διλημμάτων. Μια ποίηση από τη ζωή, για τη ζωή, δύσκολα συναρμόζεται με την ακαμψία ενός magnum opus· τα βιβλία ενός τέτοιας κατεύθυνσης ποιητή έχουν όλα την ίδια αξία, διότι αποτελούν καταγραφές ημερών. Η «/», όμως, θα μπορούσε να θεωρηθεί μια μικρή τομή στην πορεία του, ακριβώς επειδή, όπως προαναφέρθηκε, αυτή η «επικύρωση» ύφους είναι στην πραγματικότητα ομολογία περιεχομένου. Η «/» είναι σχεδόν ένα εγχειρίδιο, ένας «οδηγός» για την κατανόηση όλης της ποίησής του – η οποία, όπως μια κάθετος, εισβάλλει στα ρήματα του Παρόντος σαν για να κρατήσει το μέτρο ενός αλλοπρόσαλλου τραγουδιού, για ένα αλλοπρόσαλλο ερώτημα: ο θάνατος κάποτε «δεν θα ’χει πια εξουσία»· τι θ’ απογίνουμε στην εξουσία της ζωής;