Βιβή Κεφαλά «Διεθνής πολιτική στη Μέση Ανατολή και ανεπίλυτες συγκρούσεις. Παλαιστίνη, Λίβανος, Συρία, Ιράκ», εκδόσεις Ι. Σιδέρης, 2021
Η Βιβή Κεφαλά είναι από τους ανθρώπους που γνωρίζουν σε πολύ μεγάλο βάθος την πραγματικότητα της Μέσης Ανατολής. Οι αναγνώστες και οι αναγνώστριες της Εποχής το γνωρίζουν καλά αυτό, μιας και η συγγραφέας είναι τακτική αρθρογράφος της εφημερίδας. Τώρα έρχεται να εμβαθύνει ακόμη περισσότερο στον περίπλοκο κόμπο της κατάστασης στην περιοχή, γράφοντας μάλιστα ένα βιβλίο προσπελάσιμο και ταυτόχρονα πολύ ενδιαφέρον, όχι μόνο για τους ειδικούς, αλλά και για όποιον ή όποια θέλει να αποκτήσει μια πλήρη εικόνα και έτσι να αποκρυπτογραφήσει κατά το δυνατόν όσα συμβαίνουν σε αυτή τη φλεγόμενη περιοχή.
Στον πυρήνα του προβληματισμού της συγγραφέα βρίσκεται η αγωνία για το ερώτημα τι έχει συμβεί και όλος «αυτός ο πολιτισμικός πλούτος της συνύπαρξης» στην πολύπαθη περιοχή κατέληξε σε μια πολλαπλή, πολυεπίπεδη σύγκρουση, από την οποία δύσκολα μπορεί να διαφανεί κάποια διέξοδος.
Η Κεφαλά αρχικά περιγράφει τα γενικά χαρακτηριστικά της Μέσης Ανατολής, καθώς και τη σημασία που έχει, εντάσσοντάς την ταυτόχρονα στο διεθνές πλαίσιο και στις ασταθείς, πολλές φορές, περιφερειακές ισορροπίες. Κατόπιν πραγματεύεται χωριστά τις μεγάλες «ανεπίλυτες» συγκρούσεις της περιοχής: Παλαιστίνη, Λίβανος, Ιράκ, Συρία.
Από την πρώτη στιγμή, βεβαίως, υπενθυμίζει ότι «οι χώρες αυτές παρουσιάζουν χαρακτηριστικά συγκοινωνούντων δοχείων» που οδηγούν «στη δημιουργία αλυσιδωτών αντιδράσεων», ενώ δίνει ιδιαίτερη έμφαση στους ιστορικούς λόγους που διαμόρφωσαν αυτή την ασταθή κατάσταση: το «συγκαλυμμένο καθεστώς αποικιοκρατίας» που συνιστούσε το καθεστώς των Εντολών, της προσωρινής διοίκησης δηλαδή των αραβικών χωρών από τη Γαλλία και τη Βρετανία («το καθεστώς των Εντολών […] δημιουργεί το εύλογο ερώτημα εάν είχε στόχο την άρνηση της αποικιοκρατίας ή την αναγέννησή της με διαφορετική μορφή και χαρακτηριστικά»). Μάλιστα, τα διοικητικά σύνορα μετατράπηκαν τελικά σε εθνικά, με τρόπο και με βασική λογική «να αποδυναμωθεί κατά το δυνατόν ο αραβικός εθνικισμός».
Κρίσιμο θέμα είναι η χρήση της θρησκείας ως πολιτικού παράγοντα και η άνθηση του πολιτικού ισλάμ στην περιοχή, το οποίο, μας υπενθυμίζει, στη γένεσή του «χρησιμοποιήθηκε ως παράγοντας εξουδετέρωσης του αραβικού σοσιαλισμού ή του ανερχόμενου κομμουνιστικού κινήματος στις αραβικές χώρες», αν και η συνέχειά του είναι αρκετά πιο περίπλοκη, και εδώ η συγγραφέας θίγει πολλούς από τους λόγους της εμβέλειάς του, ειδικά στα πιο φτωχά και καταπιεσμένα στρώματα.
Πολλά είναι τα «επιμέρους» θέματα που πραγματεύεται το βιβλίο, μεταξύ των οποίων, για παράδειγμα, ο ρόλος του στρατού στις αραβικές χώρες, η δημιουργία εθνικής ταυτότητας και η ίδρυση των εθνικών κρατών, οι αραβικές εξεγέρσεις, οι κάθε είδους μειονότητες στην περιοχή, το θέμα των φυσικών πόρων και άλλα πολλά. Καθώς η συγγραφέας δεν μένει, προφανώς, στην απεικόνιση αλλά αναζητά διαρκώς εξήγηση για τα γεγονότα και τις καταστάσεις, εμβαθύνει στις κρυφές αιτίες πίσω από τα ορατά αποτελέσματα: για παράδειγμα, τι ρόλο παίζει το σύστημα του κοινοτισμού στον Λίβανο και πόσο ευθύνεται τόσο για τη διαρκή πολιτική αστάθεια όσο και για την ενδημική διαφθορά και ανισότητα όσον αφορά το οικονομικό σύστημα της χώρας;
Ένα βιβλίο που προσφέρει έναν μεγάλο πλούτο από πληροφορίες, αναδεικνύοντας τους λόγους για τους οποίους όλα μοιάζουν τόσο δυσοίωνα για την πιθανότητα να διευθετηθεί αυτή η «συσσώρευση κρίσεων» που «έχει μετατρέψει την περιοχή σε ένα τεράστιο πεδίο κινούμενης άμμου».