Το νέο κύμα καταστολής που ξεκίνησε πριν από περίπου τρεις εβδομάδες ο πρόεδρος της Νικαράγουας Ντανιέλ Ορτέγκα εναντίον όσων τον αμφισβητούν, είναι μια επιλογή προκειμένου να διαιωνίσει την παραμονή του στην εξουσία, αναφέρει στην «Εποχή» ο καθηγητής Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο Τσάπμαν της Καλιφόρνιας, Ματέο Χαρκίν, που γεννήθηκε στην Νικαράγουα και τα κύρια ερευνητικά του ενδιαφέροντα είναι οι επαναστάσεις και η πολιτική της Λατινικής Αμερική. Ωστόσο, παρόλο που οι εκλογές του Νοεμβρίου δεν θα είναι αδιάβλητες, το εκλογικό αποτέλεσμα θα είναι καθοριστικό για την επόμενη μέρα, καθώς μπορεί να δημιουργήσει συνθήκες για περισσότερη αστάθεια του καθεστώτος.
.jpg)
Πώς φτάσαμε στο πογκρόμ των συλλήψεων και των πολιτικών διώξεων του τελευταίου διαστήματος; Γιατί το καθεστώς Ορτέγκα καταφεύγει όλο κι περισσότερο στη βία και την καταστολή;
Αφού ήρθε στην εξουσία το 2007 μετά τις εκλογές, ο Ντανιέλ Ορτέγκα κατάφερε να συνενώσει γρήγορα όλους τους κλάδους της κυβέρνησης και να διαλύσει τους εύθραυστους θεσμούς που δημιουργήθηκαν μετά το 1990, όταν μια δημοκρατική μετάβαση τερμάτισε τον εμφύλιο πόλεμο μεταξύ της επαναστατικής κυβέρνησης της Νικαράγουας και των «Κόντρας» (σ.σ.: ομάδες αντιστασιακών που επιδίωκαν την πτώση του Ορτέγκα και την επιστροφή των παραδοσιακών φιλοαμερικανικών κυβερνήσεων), που υποστηρίζονταν από τις ΗΠΑ. Αντί όμως να αναζωπυρώσει το αναδιανεμητικό και κοινωνικά προοδευτικό πρόγραμμα από τη δεκαετία του 1980, η εκδοχή του FSLN (Μέτωπο Εθνικής Απελευθέρωσης των Σαντινίστας) τον 21ο αιώνα, που απομακρύνθηκε από την αρχική του ηγεσία και ηγεμομονεύεται απόλυτα από τον Ντανιέλ Ορτέγκα, επαναπροσδιορίστηκε σε ένα φιλικό προς τις επιχειρήσεις χριστιανοσυντηρητικό κόμμα. Αυτή η ιδεολογική ευελιξία επέτρεψε στην οικογένεια Ορτέγκα –η σύζυγός του, Ροσάριο Μουρίγιο, είναι αντιπρόεδρος της Νικαράγουας– να οικοδομήσει μια ισχυρή αυταρχική συναίνεση με τη σιωπηρή υποστήριξη από την εκκλησία και από τον ιδιωτικό τομέα. Το 2018, ωστόσο, ένα τεράστιο κύμα διαδηλώσεων τάραξε το καθεστώς. Μέσω της αστυνομικής και της παραστρατιωτικής βίας, οπότε τουλάχιστον 300 άνθρωποι σκοτώθηκαν, εκατοντάδες συνελήφθησαν και χιλιάδες εκτοπίστηκαν, σύμφωνα με την Υπηρεσία Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του ΟΗΕ, ο Ορτέγκα κατάφερε να ανασυγκροτήσει μεγάλο μέρος της βάσης του FSLN. Αλλά έχασε τους συμμάχους του στην παραδοσιακή ελίτ και απομόνωσε την κυβέρνησή του διεθνώς. Από τότε αναγκάζεται να βασίζεται όλο και περισσότερο στην καταστολή για να παραμείνει στην εξουσία. Πολλοί στη διεθνή κοινότητα έλπιζαν ότι θα μπορούσε να κάνει κάποιες καθοριστικές μεταρρυθμίσεις και παραχωρήσεις πριν από τις προεδρικές εκλογές του Νοεμβρίου. Αντ΄ αυτού, όμως, έχει ξεκινήσει μια άνευ προηγουμένου καταστολή των αντιφρονούντων. Οι κύριοι υποψήφιοι της κατακερματισμένης αντιπολίτευσης έχουν φυλακιστεί, μαζί με πολλούς συνδικαλιστές, ακτιβιστές της κοινωνίας των πολιτών και δημοσιογράφους.
Το καθεστώς πώς δικαιολογεί τις συλλήψεις;
Οι συλλήψεις στηρίζονται στους νόμους που ψηφίστηκαν κατά τη διάρκεια της πανδημίας. Η Εθνοσυνέλευση, η οποία στερείται της παρουσίας της αντιπολίτευσης από το 2016, ποινικοποίησε επίσημα την πολιτική δραστηριότητα. Έτσι, οι περισσότεροι από τους φυλακισμένους κατηγορήθηκαν για συνωμοσία κατά της εθνικής κυριαρχίας και της ασφάλειας. Το να επικροτείς τις ξένες κυρώσεις είναι πλέον –σύμφωνα με το νόμο- αιτία κράτησης. Όσοι συνδέονται με εφημερίδες ή με ΜΚΟ, οι περισσότερες από τις οποίες εξαρτώνται από τη χρηματοδότηση της διεθνούς κοινότητας, συμπεριλαμβανομένης της Υπηρεσίας Διεθνούς Ανάπτυξης των ΗΠΑ, έχουν κατηγορηθεί για ξέπλυμα χρήματος. Στην πραγματικότητα, η κυβέρνηση δεν επέτρεψε ποτέ τον πολιτικό ανταγωνισμό στην Νικαράγουα. Μετά το 2018 έχει απαγορεύσει αποτελεσματικά ακόμη και τις πολύ μικρές διαδηλώσεις στο δρόμο. Το σημερινό αποκορύφωμα είναι απλώς μια κλιμάκωση της πολιτικής που ακολουθεί, η οποία οδηγεί στην ποινικοποίηση της διαφωνίας σε νέα επίπεδα. Μπορούμε μόνο να υποθέσουμε τους λόγους για τους οποίους ο Ορτέγκα ενεργεί τόσο αυταρχικά. Πολλοί έχουν ισχυριστεί ότι προτίθεται να στείλει ένα μήνυμα στη διεθνή κοινότητα –και πράγματι η κυβέρνηση έχει δηλώσει την επιθυμία της να χρησιμοποιήσει κυρώσεις υψηλού επιπέδου– για να διαπραγματευτεί με τις ξένες κυβερνήσεις προκειμένου να αρθούν οι κυρώσεις ή να αποτραπούν νέες. Αλλά ίσως το κίνητρο να είναι κυρίως εγχώριο. Η κυβέρνηση μπορεί απλά να αισθάνεται σχετικά ισχυρή και ότι τώρα είναι η κατάλληλη στιγμή για να προχωρήσει στην επίθεση και να θεσπίσει νέους κανόνες του παιχνιδιού. Μπορεί να χρειάζεται έναν πρόσθετο έλεγχο για να εκτελέσει τα μακροχρόνια σχέδιά της, συμπεριλαμβανομένης της διαδοχής του Ορτέγκα στην εξουσία από μέλος της οικογένειάς του.
Σε ποιο επίπεδο βρίσκεται σήμερα η δημοφιλία του Ορτέγκα;
Για προφανείς λόγους, είναι δύσκολο για τους δημοσκόπους να μετρήσουν με ακρίβεια την κοινή γνώμη. Τα κρατικά MME δημοσιεύουν συχνά ευφάνταστες έρευνες, που θα σας έκαναν να πιστέψετε ότι ο Ορτέγκα είναι ένας από τους πιο δημοφιλείς προέδρους στον πλανήτη. Ωστόσο, οι έρευνες που διεξάγονται από αξιόπιστους δημοσκόπους μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως ένα σημείο εκκίνησης για να κάνουμε μια ανάλυση. Μια πρόσφατη δημοσκόπηση της CID Gallup με έδρα την Κόστα Ρίκα, δείχνει ότι μόνο το 25% των πολιτών υποστηρίζουν το κυβερνών FSLN. Όταν το 1990 ο Ορτέγκα έχασε τις εκλογές από τη Βιολέτα Τσαμόρο πήρε 41%, και όταν κέρδισε την προεδρία το 2006 πήρε 38%. Όμως σήμερα η καταστολή θέτει ένα ανώτατο όριο στο ποσοστό της υποστήριξης που μπορεί να πετύχει. Απομακρυνόμενος τόσο ακραία από το αρχικό όραμα του Μετώπου των Σαντινίστας, και μοιάζοντας περισσότερο με τη δικτατορία του Σομόζα που κάποτε πάλεψε εναντίον της για να την οδηγήσει στην ήττα, αποξενώνει πολλές οικογένειες των Σαντινίστας και φθείρεται περαιτέρω η υποστήριξή του. Ωστόσο, η ίδια δημοσκόπηση δείχνει ότι κανένα κόμμα της αντιπολίτευσης δεν φτάνει ούτε στο 5%. Η συντριπτική πλειονότητα των Νικαραγουανών είτε είναι απογοητευμένοι είτε επικεντρώνονται στην επιβίωσή τους, και δεν δηλώνουν συμπάθεια για κανέναν. Ας μην ξεχνάμε, ότι η Νικαράγουα παραμένει μια από τις φτωχότερες και πιο άνισες χώρες της Λατινικής Αμερικής.
Οι δυνάμεις της αντιπολίτευσης έχουν ένα σαφές και συνεκτικό πολιτικό σχέδιο;
Οι δημοσκοπήσεις δείχνουν την απάντηση. Οι Νικαραγουανοί αγωνίζονται να εντοπίσουν τις ομάδες της αντιπολίτευσης, που είναι κατακερματισμένες και δεν υπάρχει καμία μεγάλη δύναμη η οποία να έχει ένα πολιτικό μήνυμα πέρα από την καταδίκη των καταχρήσεων του Ορτέγκα. Οι περισσότερες έρευνες δείχνουν ότι η ανεργία, η ασφάλεια και η διαφθορά είναι οι κύριες ανησυχίες του λαού, αλλά η αντιπολίτευση δεν έχει ένα κοινωνικό ή οικονομικό πρόγραμμα που να ανταποκρίνεται στα προβλήματα. Όμως ο πήχης θα ήταν πολύ χαμηλός για την αντιπολίτευση αν υπήρχαν οι προϋποθέσεις να γίνουν αξιόπιστες εκλογές. Το μόνο που θα χρειαζόταν η αντιπολίτευση για να κερδίσει το FSLN σε μια δίκαιη εκλογική μάχη, θα ήταν να διευθετήσει τις διαφορές της και να ενωθεί πίσω από έναν γνωστό και δημοφιλή υποψήφιο. Αυτός είναι πιθανώς ένας από τους λόγους για τον οποίο ο Ορτέγκα έχει βάλει τα πιο απειλητικά, για τον ίδιο, στελέχη της αντιπολίτευσης στη φυλακή.
Κατά πόσο μπορούν οι εκλογές του Νοεμβρίου να είναι αδιάβλητες; Και τι διακυβεύεται σε αυτές τις εκλογές;
Δεν θα γίνουν αξιόπιστες εκλογές. Οι αρχές καταμέτρησης είναι τυφλά πιστές στον Ορτέγκα και κανένας πραγματικός αμφισβητίας δεν θα επιτραπεί να συμμετέχει στις εκλογές, ούτως ή άλλως. Ωστόσο, αυτό δεν σημαίνει ότι οι εκλογές δεν έχουν σημασία. Το αποτέλεσμά τους μπορεί να βοηθήσει στην εδραίωση της κυβερνώσας οικογένειας στην εξουσία για τα επόμενα χρόνια ή να δημιουργήσει συνθήκες για περισσότερη αστάθεια, συμπεριλαμβανομένης μιας πιο επιθετικής δράσης από τη διεθνή κοινότητα. Επιπλέον, η πολιτική της Νικαράγουας δεν γίνεται στο κενό. Η κατάρρευση των θεσμών στη χώρα πραγματοποιήθηκε παράλληλα με την παρακμή της δημοκρατίας σε ολόκληρη τη Λατινική Αμερική, ιδίως στην Κεντρική Αμερική. Αν ο Ορτέγκα διαιωνίσει την παραμονή του στην εξουσία αυτό θα μπορούσε να ενθαρρύνει και άλλους αυταρχικούς πολιτικούς, και να εγκαθιδρύσει το φόβο στις καρδιές των ανθρώπων, σε ολόκληρη την περιοχή.