Με τις δημοσκοπήσεις να δείχνουν σχεδόν ισοπαλία για το GERB του Μπόικο Μπορίσοφ και το ΙΤΝ, το λαϊκίστικο κόμμα του δημοφιλούς τηλεπαρουσιαστή Σλάβι Τριφόνοφ, θα γίνουν την Κυριακή οι βουλευτικές εκλογές στη Βουλγαρία. Οι εκλογές γίνονται σε συνέχεια των εκλογών της 4ης Απριλίου, που (με συμμετοχή μόνο 48%) ο Μπορίσοφ αποδοκιμάστηκε έντονα, παίρνοντας 25%, ενώ από τις μετεκλογικές επαφές μεταξύ των κομμάτων δεν έγινε εφικτός ο σχηματισμός κυβέρνησης. Η «Εποχή» συζητά με την κοινωνιολόγο στη Βουλγαρική Ακαδημία Επιστημών και ιδρυτικό μέλος της ΚΟΙ (Συλλογική Κοινωνική Παρέμβαση, μια οργάνωση που εδρεύει στην Σόφια και ειδικεύεται στις ριζοσπαστικές εκδόσεις και την αριστερή πολιτική), Τζάνα Τσόνεβα.
.jpg)
Πώς βλέπεις τα πράγματα ενόψει των εκλογών της Κυριακής;
Όπως και στις εκλογές που έγιναν στις 4 Απριλίου, έτσι και τώρα ο πήχης των προσδοκιών είναι αρκετά χαμηλός, και όλοι ελπίζουν ότι θα δοθεί ένα οριστικό τέλος στη δωδεκάχρονη διακυβέρνηση του GERB. Μετά τις τελευταίες εκλογές, τα κόμματα που ήταν ενάντια στο GERB, δεν κατάφεραν να σχηματίσουν έναν κυβερνητικό συνασπισμό, οπότε τώρα η ελπίδα είναι ότι θα το καταφέρουν. Αν και αυτό δεν θα λύσει τα σημαντικά προβλήματα της βουλγαρικής κοινωνίας σχετικά με τις αυξανόμενες ανισότητες και τη φτώχεια, θα έβαζε τουλάχιστον ένα τέλος στο απίστευτα διεφθαρμένο και ολιγαρχικό καθεστώς του Μπόικο Μπορίσοφ. Η απαλλαγή από την απροκάλυπτη βία στην κοινωνία θα είναι ακόμα ένα βήμα προς τα εμπρός, παρόλο που δεν θα λύσει το πρόβλημα της συγκαλυμμένης βίας της αγοράς, της εγγενούς βίας των καπιταλιστικών σχέσεων παραγωγής και του καθεστώτος της ιδιωτικής ιδιοκτησίας.
Ποια ήταν τα κυριότερα ζητούμενα που κυριάρχησαν στο δημόσιο διάλογο σε αυτήν την προεκλογική περίοδο;
Κυρίως ήταν η διαφθορά και η μεταρρύθμιση του δικαστικού συστήματος. Είναι ευρέως διαδεδομένο ότι το καθεστώς της διαφθοράς στη Βουλγαρία καθίσταται δυνατό από το δικαστικό σύστημα, και ειδικά από τον γενικό εισαγγελέα που μπορεί από μόνος του να ασκήσει κατηγορίες εναντίον υψηλόβαθμων πολιτικών, και γι’ αυτό διορίζουν άτομα σε αυτήν τη θέση που δεν θα το κάνουν. Επομένως, όλα τα λεγόμενα «κόμματα διαμαρτυρίας», ή κόμματα ενάντια στο GERB, θέλουν τη δικαστική μεταρρύθμιση, αν και δεν μπορούν να συμφωνήσουν αρκετά στις λεπτομέρειες για το πώς θα το επιτύχουν αυτό. Αυτά είναι τα ζητήματα που κυριαρχούν κυρίως στις, κάπως απαθείς, δημόσιες συζητήσεις αυτές τις τελευταίες μέρες. Όπως συνήθως, σχεδόν κανένας δεν εκφράζει ανησυχίες για τα πολλαπλά και πιεστικά κοινωνικο-οικονομικά ζητήματα της Βουλγαρίας. Οι δυνάμεις κατά της διαφθοράς γενικά πιστεύουν ότι η δικαστική μεταρρύθμιση θα λύσει αυτόματα τη φτώχεια, αλλά αυτά είναι, φυσικά, μιας εντελώς άλλης τάξης ζητήματα.
Οι δημοσκοπήσεις δείχνουν μια πολυδιάσπαση του κομματικού τοπίου. Μπορείς να μας δώσεις μια εικόνα των εκτιμήσεων που υπάρχουν για τα εκλογικά αποτελέσματα;
Η λεγόμενη «ψήφος διαμαρτυρίας» χωρίζεται σε τρεις παίκτες: στο ΙΤΝ (Υπάρχει τέτοιος λαός), το κόμμα του δημοφιλούς οικοδεσπότη πολιτικών τηλεοπτικών εκπομπών και τραγουδιστή της φολκ και ροκ μουσικής Σλάβι Τριφόνοφ, στον συνασπισμό Rise up! Mafia out! (Ξεσηκωθείτε, έξω η μαφία), και στον φιλελεύθερο πράσινο συνασπισμό της Δημοκρατικής Βουλγαρίας. Αντλούν την «αντισυστημική» επιρροή τους από την συμμετοχή τους στις μεγάλες διαδηλώσεις κατά της διαφθοράς το 2020. Το BSP (Βουλγαρικό Σοσιαλιστικό Κόμμα) υποστήριξε επίσης τις διαμαρτυρίες, αλλά δεν κατάφερε να το κεφαλαιοποιήσει αυτό και εξακολουθεί να στιγματίζεται ως ένα «καθεστωτικό κόμμα». Όμως αυτή η διαίρεση σε «νέα» και «παλιά» κόμματα είναι αρκετά αβάσιμη, επειδή ο Τριφόνοφ είναι πολιτικός παράγοντας για πάνω από 20 χρόνια, ένας από τους ηγέτες του Rise up! Mafia out! ήταν στην ηγεσία του BSP, και η Δημοκρατική Βουλγαρία περιέχει τα συντρίμμια των διαφόρων μετατροπών της παλιάς αντικομμουνιστικής Δεξιάς από τις αρχές της δεκαετίας του 1990. Για να μην αναφέρουμε ότι ο αρχηγός της ήταν υπουργός κατά τη διάρκεια του δεύτερου υπουργικού συμβουλίου του Μπορίσοφ. Έτσι, κανείς δεν είναι πραγματικά αθώος, αλλά η συμμετοχή τους στις περσινές κινητοποιήσεις κατάφερε να τους προσδώσει μια εικόνα «καθαρών» πολιτικών παραγόντων. Το μόνο πράγμα που κατάφερε να επιτύχει αυτή η διαίρεση γενεών, ήταν να μπλοκάρει τον σχηματισμό μιας κυβέρνησης στις εκλογές του Απριλίου, και να προκαλέσει πρόωρες εκλογές μετά από μια πολύ παραγωγική τρίμηνη υπηρεσιακή κυβέρνηση, που αποκάλυψε μια σειρά από σχέδια διαφθοράς της κυβέρνησης του GERB. Υπό αυτήν την έννοια, δεν σπατάλησαν τόσο πολύ χρόνο για να απομακρύνουν το GERB, ωστόσο ελπίζω ότι τώρα θα καταφέρουν να βρουν κάποιο είδος modus vivendi, τουλάχιστον με το BSP, και να αποτρέψουν την ενδεχόμενη επιστροφή του Μπορίσοφ στην εξουσία. Οι δημοσκοπήσεις προβλέπουν ότι το Rise up! Mafia out! πιθανότατα δεν θα μπει στο κοινοβούλιο. Τον Απρίλιο οι εθνικιστές έκαναν το λάθος να τρέξουν χωριστά και κανένα κόμμα τους δεν μπόρεσε να μπει στο κοινοβούλιο, αλλά σε αυτές τις εκλογές κατάλαβαν το λάθος τους και σχημάτισαν έναν συνασπισμό. Δυστυχώς, η απουσία τους από την πολιτική τους τελευταίους τρεις μήνες δεν σταμάτησε τη βουλγαρική παρενόχληση της Βόρειας Μακεδονίας, δείχνοντας ότι ακόμη και όταν δεν είναι επίσημα στην εξουσία, όπως ήταν στη διάρκεια της τρίτης κυβέρνησης του Μπορίσοφ, οι ιδέες τους εξακολουθούν να είναι αρκετά κυρίαρχες. Ωστόσο, το να μην έχουν εκπροσώπηση στο κοινοβούλιο ή στην εκτελεστική εξουσία είναι από μόνο του καλό.
Ποια είναι τα πιθανότερα μετεκλογικά σενάρια για τον σχηματισμό κυβέρνησης;
Όπως και με τις προηγούμενες εκλογές, αναμένεται να εισέλθουν στο κοινοβούλιο τα ίδια κόμματα: το GERB, τα τρία νέα κόμματα διαμαρτυρίας κατά του GERB, το BSP, και το DPS που εκπροσωπεί την τουρκική μειονότητα και τους Ρομά. Η μεγάλη έκπληξη την τελευταία φορά ήταν η δεύτερη θέση του ITN. Αυτή τη φορά, ωστόσο, οι δημοσκοπήσεις δίνουν στο ITN την πρώτη θέση, προηγείται του GERB με μια μονάδα, άρα ο αγώνας θα είναι πολύ σκληρός. Τα τρία κόμματα διαμαρτυρίας συγκέντρωσαν 92 έδρες τον Απρίλιο, σχεδόν 30 λιγότερες από το να έχουν την κοινοβουλευτική πλειοψηφία των 121 εδρών. Αυτή τη φορά ελπίζουν ότι θα πάρουν 121 έδρες ή τουλάχιστον να σχηματίσουν κυβέρνηση μειοψηφίας υποστηριζόμενη από το BSP. Ωστόσο, αυτό εξακολουθεί να κρέμεται στον αέρα, καθώς ορισμένοι από αυτούς αρνούνται να δεχτούν την οποιαδήποτε βοήθεια από το BSP, χαρακτηρίζοντάς το ως «κόμμα του κατεστημένου», παρόλο που δεν ήταν στην εξουσία για περισσότερο από μια δεκαετία, και που, όπως είπα, τα κόμματα διαμαρτυρίας δεν είναι και τόσο αθώα.
Ποιες θεωρείς ότι θα πρέπει να είναι οι σημαντικότερες προτεραιότητες της νέας κυβέρνησης;
Το πρώτο πρόβλημα είναι η ανάγκη προετοιμασίας του εθνικού συστήματος υγείας για την επερχόμενη καταστροφή λόγω της μετάλλαξης Δέλτα του κορονοϊού. Σήμερα δεν γίνεται απολύτως τίποτα για το θέμα αυτό, με την καλοκαιρινή υποχώρηση της νόσου να δίνει στις αρχές μια ψευδή αίσθηση ηρεμίας, ή να πιστεύουν ότι έχουν τον έλεγχο. Όμως, μέχρι τώρα, μόνο το 15% του πληθυσμού έχει κάνει και τις δύο δόσεις του εμβολίου. Δεύτερον, θα πρέπει επιτέλους να αρχίσει να γίνεται κάτι για την αντιμετώπιση της ανισότητας και της φτώχειας, που είναι σε τεράστια επίπεδα. Ωστόσο, τα λεγόμενα «κόμματα διαμαρτυρίας» μοιράζονται μεγάλο μέρος της φιλοεπιχειρηματικής οικονομικής ορθοδοξίας του GERB, με μερικές εξαιρέσεις, επειδή η Δημοκρατική Βουλγαρία ζητά την επανεισαγωγή ενός ελάχιστου αφορολόγητου, οπότε δεν περιμένω να γίνουν και τόσα πολλά σε αυτό το μέτωπο. Η Βουλγαρία πρέπει επίσης να εξετάσει επιτέλους σοβαρά εναλλακτικές λύσεις για την Στάρα Ζαγόρα, μια περιοχή μεγάλων εξορύξεων, καθώς μεταξύ των εκλογών ξεκίνησε η Ευρωπαϊκή Πράσινη Νέα Συμφωνία και ακόμα κανείς δεν έχει δώσει στους ανθρακωρύχους, που αντιμετωπίζουν απολύσεις και φτώχεια, καμία βιώσιμη εναλλακτική λύση.