Ο Βασίλης Νανούρης είναι φεμινιστής, εκπαιδευτικός, μουσικός και διαχειριστής της σελίδας στο facebook «Μη γεννήσεις κοριτσάκι». Πρόκειται για μία σελίδα που έχει στόχο όπως δηλώνεται «να διαολοστείλει κάθε μορφής σεξισμό, σε κάθε ηλικία». «Η σελίδα προσπαθεί να δείξει ότι ο φεμινισμός είναι ο δρόμος για όλα τα φύλα, ότι όλοι τον έχουμε ανάγκη» μας λέει ο Βασίλης Νανούρης, προτού ξεκινήσουμε τη συζήτησή μας για τον φεμινισμό στην εποχή των σόσιαλ μίντια.
.jpg)
Ο φεμινισμός ως ρεύμα τα προηγούμενα χρόνια είχε «απαξιωθεί» από τις νέες γενιές. Φαίνεται πως τελευταία είναι ξανά στο προσκήνιο, αναδεικνύοντας όλα τα έμφυλα ζητήματα της εποχής μας. Γιατί συνέβη αυτό;
Πράγματι τα τελευταία χρόνια προκύπτουν πολλές φεμινιστικές συλλογικότητες ή σελίδες στο διαδίκτυο, που προσπαθούν να αρθρώσουν ένα δημόσιο λόγο. Νομίζω, όμως, ότι το ελληνικό me too –που ήρθε λίγο καθυστερημένα στην Ελλάδα, αλλά είναι ευλογία το ότι ήρθε– ήταν ένα απ’ τα πλέον καθοριστικά βήματα για να αλλάξουν οι σχέσεις εξουσίας υποψήφιου θύτη-υποψήφιου θύματος. Γι’ αυτό και βλέπουμε ολοένα και περισσότερες καταγγελίες. Σπάει η σιωπή. Αυτό με κάνει να νιώθω λίγο πιο αισιόδοξος, γιατί η γνώμη μου είναι ότι δεν αυξήθηκαν ούτε οι βιασμοί ούτε τα περιστατικά έμφυλης βίας, αλλά οι καταγγελίες.
Στις πλατφόρμες των σόσιαλ μίντια αναπτύσσονται παρατηρητήρια έμφυλης βίας, ομάδες αλληλοβοήθειας, σελίδες ενημέρωσης, ομάδες νομικής βοήθειας κ.λπ. Τι ρόλο έχουν παίξει τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης στο νέο αυτό φεμινιστικό ρεύμα;
Η δημιουργία τέτοιων σελίδων έχει πάρει την μορφή μιας χιονοστιβάδας, με στόχο την ενδυνάμωση του δικτύου προστασίας κακοποιημένων γυναικών ή/και ΛΟΑΤΚΙ ατόμων αλλά και το να αποτρέψουμε την κακοποίηση ανθρώπων με βάση το φύλο τους. Είναι ένα «σοσιαλμιντιακό» me too, που ταυτόχρονα συμβάλλει στη λύτρωση των ατόμων αυτών, αν μπορεί κανείς να πει ότι το σπάσιμο της σιωπής είναι μια λύτρωση. Έτσι το ένιωσα και εγώ όταν έφτιαξα τη σελίδα «Μη γεννήσεις κοριτσάκι», η οποία ξεκίνησε ως ένα προσωπικό coming out, ένα σπάσιμο σιωπής και επειδή έτυχε αποδοχής, άρχισε να με κάνει λιγότερο σεξιστή κάθε μέρα. Η ενασχόληση μου με τη σελίδα, ο τρόπος που συνδιαλέγομαι με το κοινό της με κάνει πιο αντισεξιστή. Όπως λέω συχνά, δεν γεννήθηκα φεμινιστής. Για να κλέψω από την Μποβουάρ «έγινα», ή μάλλον «γίνομαι». Αυτό δεν θα ήταν εύκολο να συμβεί πριν μερικά χρόνια, που φοβόμουν ακόμα να εξωτερικεύσω τις πατριαρχικές ενδοβολές μου.
Τα συστημικά μίντια βρίθουν σεξιστικών αναφορών. Ωστόσο, τελευταία ολοένα και περισσότερα δημόσια πρόσωπα παρεμβαίνουν και παίρνουν θέση ενάντια στις γυναικοκτονίες ή στο σεξισμό. Πιστεύεις ότι είναι «μόδα» που παρασύρει και τα μίντια ή έχει αρχίσει και διαμορφώνεται μια στάση ζωής;
Πιστεύω ότι δεν είναι μόδα τίποτα από αυτά που συζητάμε. Είδαμε φέτος εκπομπές που πριν λίγο καιρό είχαν έναν άκρατο σεξιστικό λόγο, τώρα να παίρνουν θέση. Βλέπουμε, δειλά δειλά, να γράφεται ο όρος «γυναικοκτονία», που πριν λίγα χρόνια δεν θα μπορούσαμε να το διανοηθούμε. Δεν πρέπει να παραγνωρίζουμε κανένα mainstream μέσο, αλλά πρέπει να αναγνωρίσουμε ως νίκη αυτή την εξέλιξη.
Ο όρος «γυναικοκτονία» είναι υπό συζήτηση; Πρόκειται για φαινόμενο αναγνωρισμένο από την επιστημονική κοινότητα και από τον ΟΗΕ, και εδώ βλέπουμε μέσω του τουίτερ ακόμα και πολιτικά πρόσωπα να ειρωνεύονται και να απαξιώνουν τον όρο.
Σε καμία περίπτωση. Και στο τραγούδι μου «Γυναικοκτονία» αυτό προσπάθησα να αναδείξω: «Δεν είναι στης αστυνομίας τα αρχεία. Μουδιάζει στο άκουσμά της η πατριαρχία. Γυναικοκτονία είναι, πες το γυναικοκτονία». Η αναγκαιότητα του όρου έχει αποδειχθεί όχι μόνο από την κοινωνιολογική επιστήμη αλλά και από τη στατιστική, που είναι αμείλικτη.
Μπορεί ένας άνδρας να είναι φεμινιστής;
Μπορεί ένας άνδρας να είναι φεμινιστής, όπως μπορεί και να είναι σεξιστής. Το ίδιο ισχύει και για μία γυναίκα και για κάθε άτομο κάθε φύλου. Δεν έχει σχέση με το φύλο, αλλά με τις πεποιθήσεις. Προφανώς ξεκινά από το γυναικείο ζήτημα, αλλά πιστεύω μας συμφέρει όλ@ να γινόμαστε φεμινιστ@. Το ανδρικό φύλο δημιουργεί έναν ψευδή εαυτό, όταν μεγαλώνει με στερεότυπα τύπου «μην κλάψεις», «μην αγκαλιάζεις τον δίπλα σου», «μην εκφράζεσαι συναισθηματικά», «να είσαι περήφανος για το πέος σου». Αυτές οι «διδαχές» σου αφήνουν πολύ λίγες επιλογές ελευθερίας. Και αυτό το έχω βιώσει και προσωπικά. Για να μιλήσω λοιπόν για τη φάρα μου, ο φεμινισμός μπορεί να λυτρώσει και έναν cis στρέιτ άνδρα.
Γίνονται αποδεκτοί οι άντρες από το φεμινιστικό κίνημα ή είναι ξένο σώμα;
Σίγουρα υπάρχει μια καχυποψία, που νομίζω όμως ότι διαλύεται πάρα πολύ εύκολα. Προσωπικά δεν έχω βιώσει κριτική γιατί αναφέρομαι στο φεμινισμό, ούτε ότι δεν χωράω σε αυτό το ρεύμα, παρότι στη σελίδα μου έχω δεχτεί επιθέσεις, αλλά από την αντίπερα όχθη. Νομίζω ότι αυτές, αυτοί και αυτά που θέλουν να μετέχουν σε ένα φεμινιστικό κίνημα έχουμε τρόπο να συνεννοηθούμε, παρά τις όποιες δυσκολίες. Από τη στιγμή που έχουμε κοινή γλώσσα και πιστεύουμε ότι αυτός είναι ο δρόμος για τη μη κακοποίηση, τότε ο ένας/μία καταλαβαίνει τον άλλον/την άλλη.
Είσαι και εκπαιδευτικός. Το σχολείο μοιάζει να έχει μείνει πολύ πίσω από την εποχή του, ενώ η μαθητική κοινότητα ζει στο σήμερα: αντιδρά στο μπούλινγκ, υποστηρίζει κάθε σεξουαλική επιλογή, δεν δέχεται τον συντηρητισμό. Ποια η εμπειρία σου;
Τα παιδιά, οι έφηβοι και οι έφηβες, είναι πανέτοιμα για τέτοιες συζητήσεις. Λείπει τόσο πολύ ένα υποχρεωτικό μάθημα σεξουαλικής αγωγής, που θα διδάσκει τη συναίνεση, ότι το σώμα σου σου ανήκει, ότι το όχι σημαίνει όχι. Στην τάξη μου κάνουμε τέτοιες κουβέντες, και βλέπω πως σιγά σιγά αποδομούν τα στερεότυπα, με τα οποία έχουν μεγαλώσει. Αρκεί να τους δώσεις μια χαραμάδα διεξόδου. Δυστυχώς το εκπαιδευτικό σύστημα δεν αφήνει αυτή τη χαραμάδα. Βλέπω όμως ότι τα παιδιά την έχουν ανάγκη. Από όταν άνοιξαν ξανά τα σχολεία, τρεις μαθήτριές μου ήρθαν και μου εκμυστηρεύτηκαν τη σεξουαλική κακοποίηση που έχουν δεχτεί.
Και πώς το αντιμετώπισες;
Με ενσυναίσθηση. Αυτή η λέξη είναι για μένα το κλειδί. Άκουσα ότι είχαν να μου πουν. Τις ευχαρίστησα που μου ανοίχτηκαν. Τις ρώτησα πως αισθάνθηκαν που μου το είπαν. Και όταν μου έδειξαν ότι ένιωσαν καλύτερα που το μοιράστηκαν μαζί μου, τις προέτρεψα -αν αισθανθούν ασφάλεια- να ξανασπάσουν τη σιωπή τους σε ένα άτομο που εμπιστεύονται, με την ελπίδα να το πουν και στους γονείς τους. Τα παιδιά ξέρουν που να απευθυνθούν για βοήθεια, αλλά ξεκινούν με το να δοκιμάζουν αν μπορούν να εμπιστευτούν. Εμείς καλό θα είναι να προτρέπουμε πολύ διακριτικά το κάθε άτομο που σπάει τη σιωπή του, να αναγνωρίζουμε τη δυσκολία αυτού που κάνει και να μην του λέμε «πρέπει». Γιατί πολλές φορές την υποστηρικτική στάση από την κακοποιητική τις χωρίζει μια λεπτή γραμμή.