Οι ευρωπαϊκοί οργανισμοί μας έχουν συνηθίσει σε ανεπεξέργαστες τοποθετήσεις και ασαφείς στοχοθετήσεις. Την περασμένη εβδομάδα η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, επιταχύνοντας τις παρεμβάσεις της, ανακοίνωσε τους νέους κλιματικούς στόχους «Fit–for–55» για το 2030, που εντάσσονται σε μια πορεία ανάληψης πρωτοβουλιών για να καταστεί η ΕΕ πρωταγωνιστής της οικολογικής μετάβασης (μείωση των εκπομπών ΑτΘ κατά 55% σε σχέση με το 1990 και μέτρα για την κλιματική ουδετερότητα το 2050).
Αν και αρκετές περιβαλλοντικές οργανώσεις θεωρούν ανεπαρκείς τους νέους στόχους (το Ευρωκοινοβούλιο είχε ζητήσει να αυξηθεί ο στόχος στο 55–60 %, ενώ η μείωση κατά 65% θεωρείται από τους περισσοτέρους, πλέον, επίκαιρη και επιβεβλημένη), θα πρέπει να αναγνωριστεί ότι η νέα δέσμη μέτρων, εάν τελικά υιοθετηθεί, θα προσδώσει μια σημαντική επιτάχυνση στην κλιματική μετάβαση και όχι μόνο στην Ευρώπη. Αντίστοιχα, από τη μεριά της, οι βιομηχανικές ενώσεις, και κύρια η αυτοκινητοβιομηχανία, αξιολογούν τα μέτρα σαν «εχθρικά στην καινοτομία» και μη εφαρμόσιμα στην πράξη1.
Οι νέες προτάσεις κοινοποιήθηκαν μέσα σε μια περίοδο καταστροφικών κλιματικών φαινομένων με εκατοντάδες νεκρούς: από το θερμικό κύμα που χτύπησε τη Βόρεια Αμερική (49,60 στο Layton του Καναδά) έως τις πρωτοφανείς βροχοπτώσεις που κατέστρεψαν μεγάλες περιοχές στη Γερμανία, Ολλανδία και Βέλγιο.
Τα ποσοστά συγκέντρωσης CO2 (κύριου αερίου του θερμοκηπίου, υπεύθυνου της αύξησης της θερμοκρασίας) στην ατμόσφαιρα ξεπέρασαν τα ορια των 420 ppm2, ενώ η αύξηση της θερμοκρασίας του πλανήτη σε σχέση με τα προβιομηχανικά επίπεδα έφτασε στους 1,10 C, καθιστώντας τον στόχο «ασφάλειας» 1,5–20 εξαιρετικά αμφίβολο στην επίτευξη του. Για την περιοχή μας τα στοιχεία είναι χειροτέρα, δεδομένου ότι η επιφανειακή θερμοκρασία των θαλασσών στην ανατολική Μεσόγειο κατέγραψε αύξηση, ήδη, στους 1,80 C 3.
Οι δώδεκα προτάσεις
Τα προτεινόμενα μέτρα της Επιτροπής συνοψίζονται σε δώδεκα νομοθετικές προτάσεις, που θα αποτελέσουν αντικείμενο διαπραγματεύσεων μεταξύ των κρατών μελών και του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου.
Το πακέτο μέτρων περιλαμβάνει την απαγόρευση πωλήσεων από το 2035 αυτοκίνητων με κινητήρες εσωτερικής καύσης (βενζίνη, ντίζελ, υβριδικά, GpL). Ενδιάμεσα οι εκπομπές ΑτΘ πρέπει να μειωθούν κατά 55% μέχρι το 2030 και να μηδενιστούν το 2035.
Σε ό,τι αφορά στην ηλεκτροκίνηση, η Επιτροπή απαιτεί από τα κράτη μελη να μεριμνήσουν επιμελώς για την εγκατάσταση σημείων φόρτισης και ανεφοδιασμού σε αυτοκινητοδρόμους ανά 60 χλμ. και ανά 150 χλμ. για ηλεκτρική φόρτιση και υδρογόνο, αντίστοιχα.
Προβλέπεται η αύξηση της συμμετοχής των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στο 40% της τελικής κατανάλωσης για το 2030 (ο προγενέστερος στόχος ήταν 32%).
Στις προτάσεις της Επιτροπής περιλαμβάνονται και μέτρα για τον περιορισμό της εμπορίας δικαιωματων εκπομπών ΣΕΔΕ (χαλυβουργία, ηλεκτρική ενέργεια, αερομεταφορές, για τις οποίες προτείνεται η σταδιακή κατάργηση των δωρεάν δικαιωματων εκπομπών). Επιπλέον προτείνεται η επέκταση του συστήματος ΣΕΔΕ και στις θαλάσσιες μεταφορές, καθώς και στις οδικές, όπως και στη θέρμανση των κτιρίων, καθώς και την επιβολή δασμών για βιομηχανίες που μεταφέρουν την παραγωγή τους σε άλλες χώρες για την αποφυγή εφαρμογής μέτρων προστασίας του περιβάλλοντος.
Στα μέτρα που στοχεύουν στην υψηλότερη ενεργειακή απόδοση, περιλαμβάνεται η υποχρέωση του Δημόσιου Τομέα να ανακαινίζει το 3% των κτιρίων κάθε χρόνο, συμβάλλοντας έτσι και στη δημιουργία θέσεων εργασίας, τη μείωση της ενεργειακής κατανάλωσης και την αντιμετώπιση της ενεργειακής φτώχιας.
Στις προτάσεις της Επιτροπής περιλαμβάνεται η ίδρυση ενός Κοινωνικού Ταμείου για το Κλίμα για την χρηματοδότηση των κρατών και τη στήριξη νοικοκυριών, προκειμένου να επενδύσουν σε έργα ενεργειακής απόδοσης, σε νέα συστήματα θέρμανσης και ψύξης και καθαρότερες μετακινήσεις. Το Ταμείο θα χρηματοδοτηθεί από τον κοινοτικό προϋπολογισμό χρησιμοποιώντας το 25% των αναμενομένων εσόδων από την εμπορία των εκπομπών από τα κτίρια και τις μεταφορές, ενώ συνολικά, με τις συμμετοχές των κρατών μελών, μπορεί να ανέλθει στα 144,4 δισ.
Η «ασθενική» πορεία του ελληνικού σχεδίου
Στο αναθεωρημένο το 2020 από την παρούσα κυβέρνηση Σχέδιο για την Ενέργεια και το Κλίμα (ΕΣΕΚ), ο στόχος που αφορά τη μείωση των ΑτΘ παραμένει στο επίπεδο του 42% ή 56% σε σχέση με τα επίπεδα των εκπομπών του 1990 και 2005 αντίστοιχα. Σύμφωνα με τα διαθέσιμα στοιχεία και με βάση τις επιπτώσεις στο κλίμα της πανδημικής περσινής χρονιάς (μείωση εκπομπών κατά 6% περίπου και σχετική αύξηση κατά την τρέχουσα χρονιά κατά 3%), το ποσοστό μείωσης ΑτΘ συσσωρευτικά για το 2020 ανέρχεται περίπου στο 20%.
Με την υιοθέτηση των νέων δεσμευτικών οδηγιών η μείωση των εκπομπών στο επίπεδο του –55%, σημαίνει μέση ετήσια μείωση κατά –6,2% (όταν ο μέσος ορός μείωσης την τελευταία πενταετία ήταν –2,9%).
Στον πίνακα δίπλα παρατίθεται τόσο η μέχρι τώρα πορεία των εκπομπών ΑτΘ, όσο και οι μεσοπρόθεσμες και τελικές προβλέψεις στην πορεία της επίτευξης μηδενικών ρύπων (απανθρακοποίηση) το 2050. Στον πίνακα καταγράφονται οι προβλέψεις τόσο του ΕΣΕΚ, όσο και τα συμπεράσματα της μελέτης4 του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών.
Χωρίς την σε βάθος αναθεώρηση των μέσων και των πολιτικών, και κυρίως χωρίς εμπλοκή της κοινωνίας και των εκπροσώπων της τόσο στην χάραξη, όσο και στην εφαρμογή των απαραίτητων μέτρων, ο στόχος της απανθρακοποίησης θα καταστεί μια οικολογική χίμαιρα, η βεβιασμένη αναζήτηση της οποίας θα επιδιώκεται σε ένα εξαιρετικά βεβαρυμμένο κοινωνικό, οικονομικό και περιβαλλοντικό περιβάλλον, με κύριο χαρακτηριστικό την ανεξέλικτη έξαρση των ανισοτήτων, στις οποίες θα προστεθούν και νέες ανισότητες: οι περιβαλλοντικές.
Η παρούσα κυβέρνηση δεν φαίνεται να αντιλαμβάνεται τη σοβαρότητα του προβλήματος, χειριζόμενη το θέμα σαν ένα επιχειρησιακό αναπτυξιακό «project», εγκλωβισμένη στο αυτάρεσκο σαθρό αναπτυξιακό της αφήγημα, αδιαφορώντας για την απουσία της συστηματικής και θεσμοποιημένης εμπλοκής ολων των κοινωνικών φορέων και εκπρόσωπων της.
Η Αριστερά χειρίζεται το θέμα αποσπασματικά με έκδηλη προγραμματική ασάφεια, αδυνατώντας να αντιληφθεί ότι ο ολιστικός χαρακτήρας της οικολογικής κρίσης είναι ο προνομιακός και, ίσως, ο μοναδικός εναπομείνας χώρος και χρόνος, ριζοσπαστικής πολιτικής, για όσους αντιλαμβάνονται το μέλλον σαν πεδίο και ευκαιρία για συλλογικό σχεδιασμό.
Σημειώσεις:
1. Δήλωση της Vda, συνδέσμου των Γερμανικών Αυτοκινητοβιομηχανιών
2. Παρατηρητήριο Mauna Loa (NASA). Μάιος 21
3. WWF Italia
4. «Πράσινες επενδύσεις για την ελαχιστοποίηση εκπομπών ΑτΘ», Μάιος 2021