Στις 30 Ιουνίου 2021 η Ευρωπαϊκή Ένωση υιοθέτησε τον Κανονισμό (ΕΕ) 2021/1119, ή αλλιώς τον ευρωπαϊκό κλιματικό νόμο. Παρά τις σημαντικές του αδυναμίες και την ανεπαρκή του φιλοδοξία, προβλέπει κοσμογονικές αλλαγές για το μέλλον της Ευρώπης. Σύμφωνα με τον Κανονισμό, η Ευρωπαϊκή Ένωση δεσμεύεται νομικά να γίνει κλιματικά ουδέτερη έως το 2050 και να μειώσει τις εκπομπές της κατά 55% έως το 2030 (από 40% που ίσχυε μέχρι σήμερα).
Στις 14 Ιουλίου 2021, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δημοσίευσε το πακέτο «Fit for 55», μία δέσμη προτάσεων για την αναθεώρηση της ευρωπαϊκής νομοθεσίας για το κλίμα και την ενέργεια, ώστε να υπηρετεί τον κλιματικό νόμο και τον νέο στόχο του 55%. Το πακέτο περιλαμβάνει προτάσεις αναθεώρησης για μία σειρά από Οδηγίες, όπως για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, την εξοικονόμηση ενέργειας, το Σύστημα Εμπορίας Δικαιωμάτων Εκπομπών (ΣΕΔΕ), τις χρήσεις γης και τη δασοκομία. Προτείνει, επίσης, και μία σειρά από νέα μέτρα, όπως τον Συνοριακό Μηχανισμό Προσαρμογής Άνθρακα που επιβάλλει «κλιματικούς» δασμούς σε τρίτες χώρες που εξάγουν συγκεκριμένα αγαθά στην Ευρώπη, την ενσωμάτωση της ναυτιλίας, των τομέων των κτιρίων και των μεταφορών στο ΣΕΔΕ και τη δημιουργία κοινωνικού ταμείου για το κλίμα. Θα ακολουθήσουν επίπονες διαπραγματεύσεις μεταξύ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, του Συμβουλίου και της Επιτροπής μέχρι τη συμφωνία και την τελική τους υιοθέτηση, που αναμένεται να διαρκέσουν αρκετούς μήνες.
Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, η ελληνική κυβέρνηση εξήγγειλε την πρόθεσή της να συντάξει σχέδιο κλιματικού νόμου και να το καταθέσει προς διαβούλευση μέσα στις επόμενες εβδομάδες. Αν οι εξαγγελίες τελικά υλοποιηθούν, η Ελλάδα θα γίνει η 20η χώρα στην Ευρώπη που αποκτά εθνικό κλιματικό νόμο, με την Αγγλία να αποτελεί την πρώτη (2008) και την Ισπανία την πιο πρόσφατη (Μάιος 2021). Υπάρχει επομένως σημαντική εμπειρία, από την οποία μπορούμε να αντλήσουμε μαθήματα και να υιοθετήσουμε τις καλύτερες πρακτικές. Αυτήν την εμπειρία αξιοποιήσαμε στο WWF Ελλάς κατά τη συνδιαμόρφωση πρότασης κλιματικού νόμου σε συνεργασία με 12 φορείς και οργανώσεις και με τη συμμετοχή εκατοντάδων πολιτών που κατέθεσαν σχόλια και προτάσεις στη διαδικασία δημόσιας διαβούλευσης. Η τελική πρόταση περιέχει 53 άρθρα που καλύπτουν ευρύτατα ζητήματα, με 4 βασικά χαρακτηριστικά.
Επιστημονική τεκμηρίωση
Οι φονικές πλημμύρες και οι καύσωνες που μας πλήττουν όλο και συχνότερα, μας θυμίζουν ότι παρά την πρόοδο που έχει σημειωθεί, η δράση για την αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης υπολείπεται σημαντικά και οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου συνεχίζουν να αυξάνονται. Η ευρωπαϊκή κλιματική πολιτική έχει ήδη χρειαστεί να αναθεωρηθεί μία φορά, ώστε να ενισχυθεί η φιλοδοξία της και πιθανότατα θα χρειαστεί να αναθεωρηθεί και δεύτερη μέσα στην επόμενη πενταετία. Ένας κλιματικός νόμος που θέτει από τώρα φιλόδοξους, εμπροσθοβαρείς στόχους για κλιματική ουδετερότητα έως το 2040 – 2045 και μειώνει τις εκπομπές κατά 65% έως το 2030, είναι ένας κλιματικός νόμος που εξασφαλίζει την πιο αποδοτική και αποτελεσματική τροχιά προς τον εκμηδενισμό των εκπομπών και την προστασία της ανθρωπότητας από την κλιματική κατάρρευση.
Ενιαία δράση για το κλίμα και τη φύση
Η φύση αποτελεί θεμελιώδες συστατικό σε έναν ζωντανό πλανήτη, όπου οι ανθρώπινες κοινωνίες ευημερούν. Η φιλόδοξη πολιτική για την προστασία της φύσης συμβάλει αποφασιστικά στην προσαρμογή οικοσυστημάτων και ανθρωπογενούς περιβάλλοντος στις αναπόφευκτες επιπτώσεις της κλιματικής κρίσης. Αυξάνει, επίσης, θεαματικά τις απορροφήσεις αερίων του θερμοκηπίου από την ατμόσφαιρα με φυσικό τρόπο. Ένας αποτελεσματικός κλιματικός νόμος οφείλει να βάζει την προστασία και την αποκατάσταση της φύσης στην καρδιά των παρεμβάσεών του με φιλόδοξους στόχους και να διασφαλίζει ότι η δράση για την προστασία του κλίματος δεν ζημιώνει τη φύση.
Οι πολίτες στο επίκεντρο της προσπάθειας
Ο μετασχηματισμός σε μία κλιματικά ουδέτερη οικονομία αλλάζει σχεδόν κάθε έκφανση της κοινωνικής ζωής και της οικονομικής δραστηριότητας και τα βάρη και τα οφέλη του πρέπει να επιμεριστούν δίκαια. Ιδιαίτερη έμφαση πρέπει να δίνεται στην προστασία των πιο ευάλωτων πολιτών, τη δίκαιη εργασιακή μετάβαση για όλους τους τομείς που επηρεάζονται, τη θωράκιση δικαιωμάτων, όπως η πρόσβαση στην πληροφορία και τη δικαιοσύνη και την ενεργητική ενσωμάτωση των πολιτών στην ενεργειακή μετάβαση. Μία τέτοια δέσμη μέτρων όχι μόνο προάγει την κοινωνική δικαιοσύνη του εγχειρήματος, αλλά τελικά διασφαλίζει την κοινωνική του αποδοχή.
Πολιτικός συντονισμός, συνεννόηση και συναίνεση
Αν και ο τελικός προορισμός της κλιματικής ουδετερότητας έχει ήδη οριστεί, η πορεία του μετασχηματισμού θα διαρκέσει αρκετές δεκαετίες και ξεφεύγει από τον τυπικό κύκλο μίας κυβερνητικής θητείας. Απαιτείται ως εκ τούτου ένα ισχυρό σύστημα διακυβέρνησης που περιλαμβάνει ανεξάρτητη επιστημονική αρχή με ισχυρές αρμοδιότητες, όργανα και διαδικασίες διακυβερνητικού συντονισμού και φυσικά συνεννόηση με όλες τις πολιτικές δυνάμεις στη βάση όχι μίας συμφωνίας επί του ελάχιστου αποδεκτού αποτελέσματος, αλλά διαρκούς, ειλικρινούς διαλόγου και της σύνθεσης επί πιθανών διαφωνιών και αποκλίσεων.
Σημειώσεις:
Δείτε την αρχική πρόταση κλιματικού νόμου του WWF Ελλάς και 12 ακόμα οργανώσεων με τα σχόλια κατά τη διαδικασία διαβούλευσης στο https://klimatikosnomos.gr/keimeno
Δείτε την τελική πρόταση νόμου όπως διαμορφώθηκε μετά τη διαβούλευση στο https://wwfeu.awsassets.panda.org/downloads/climatelawgr_legislative_proposal_post_consultation.pdf