Ηταν το 2017 όταν η Ανγκέλα Μέρκελ μας αποκάλυπτε την αγάπη της για την Αφρική. Με αφορμή την γερμανική προεδρία του G20 ανακοίνωνε την πρωτοβουλία «Compact for Africa», ένα «φιλόδοξο» πρόγραμμα επενδύσεων για την «μαύρη ήπειρο», το οποίο είχε ως περιτύλιγμα όμορφα λόγια και άφθονες υποσχέσεις ανάπτυξης. Στο πρόγραμμα εντάχθηκαν 12 αφρικανικές χώρες (Μαρόκο, Τυνησία, Σενεγάλη, Αίγυπτος, Αιθιοπία, Μπουρκίνα Φάσο, Μπενίν, Γουινέα, Ακτή Ελεφαντοστού, Γκάνα, Τόγκο και Ρουάντα) και πολλές γερμανικές... εταιρίες, εκπρόσωποι των οποίων συνόδευσαν την καγκελάριο στην περιοχή. Οσο για την ανάπτυξη, αυτή ως γνωστόν αποτελεί συχνά μια σχετική έννοια.
Τέσσερα χρόνια, μετά και συγκεκριμένα την περασμένη εβδομάδα η κυρία Μέρκελ αποφάσισε να αποχαιρετήσει την Αφρική, αυτή τη φορά όχι με κάποιο ταξίδι, αφού κάτι τέτοιο δεν το επιτρέπει η πανδημία, αλλά με μια μάζωξη στο Βερολίνο, στην οποία φυσικά κλήθηκαν και αποδέχτηκαν με ευχαρίστηση εκτός από τους άμεσα εμπλεκόμενους Αφρικανούς ηγέτες και η κυρία φον ντερ Λάιεν, αλλά και ο Μάριο Ντράγκι, πρωθυπουργός της Ιταλίας, της χώρας που διατηρεί φέτος την προεδρία του G20.
Τα μεγάλα λόγια δεν έλειψαν και πάλι, αλλά η καγκελάριος φαίνεται ότι έπαθε και μια κρίση ειλικρίνειας. «Η Αφρική διαθέτει ένα τεράστιο δυναμικό αγορών, το οποίο όμως θα πρέπει να αξιοποιηθεί» τόνισε η καγκελάριος, σε ρόλο περισσότερο υπεύθυνης πωλήσεων παρά πολιτικής οραματίστριας. Η μαγική λέξη ήταν «επενδύσεις» σε μια σειρά τομείς, χωρίς να λείψει φυσικά και η ανάλογη διάνθιση με αναφορές σε παγκόσμιους κλιματικούς στόχους. Αλλά το πώς τις εννοεί ακριβώς αυτές τις επενδύσεις αποκαλύφθηκε όταν η συζήτηση έφτασε στο κρίσιμο θέμα των ημερών, την πανδημία και την αντιμετώπισή της.
Ενώ λοιπόν κάποιοι μετέχοντες από τις αφρικανικές χώρες υπενθύμισαν ότι μόλις το 2% των κατοίκων της ηπείρου έχει ως τώρα εμβολιαστεί και επανήλθαν στο αίτημα για σπάσιμο των πατεντών η Γερμανίδα «σιδηρά κυρία» σφύριζε αδιάφορα. Κάποια στιγμή αργότερα μάθαμε ότι αυτή τη στιγμή το 99% των εμβολίων στις χώρες της Αφρικανικής Ενωσης εισάγονται από το εξωτερικό, αλλά ο στόχος είναι μέχρι το 2040 το ποσοστό αυτό να πέσει στο 40%. Πώς θα γίνει αυτό; Φυσικά με το άνοιγμα εργοστασίων, από εταιρίες όπως η γερμανική Biontech. Στο πλαίσιο της... αναπτυξιακής βοήθειας λοιπόν οι γερμανικές εταιρίες θα παράγουν εμβόλια στην Αφρική, διατηρώντας όμως στην κατοχή τους τα πνευματικά δικαιώματα, αλλά και τα κέρδη από αυτά.
Προφανώς ανάλογα σχέδια υπάρχουν και για τη εγκατάσταση γερμανικών επιχειρήσεων που δραστηριοποιούνται στον τομέα των «πράσινων τεχνολογιών» και θα κάνουν επίσης το καθήκον τους, δίνοντας «δουλειές» στους κατοίκους των χωρών αυτών, όπου ως γνωστόν τα μεροκάματα δεν είναι και τόσο... αποτρεπτικά για ονειροπόλους επενδυτές.
Η αγάπη της κυρίας Μέρκελ για την ήπειρο έχει λοιπόν τα όρια της, όπως άλλωστε φάνηκε και από την αδιαφορία της να τοποθετηθεί στο αίτημα για μια μερική διαγραφή χρεών για τις χώρες της περιοχής, που αντιμετωπίζουν έτσι κι αλλιώς τεράστια ζητήματα ρευστότητας και έλλειψης κεφαλαίων, όπως επεσήμανε και ο εκπρόσωπος της Αφρικανικής Αναπτυξιακής Τράπεζας. Αποκαρδιωτικές ήταν και οι αναφορές των εκπροσώπων του ΔΝΤ, της Παγκόσμιας Τράπεζας, του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου και της Διεθνούς Οργάνωσης Εργασίας. Το ΑΕΠ της ηπείρου συρρικνώθηκε συνολικά κατά 2,1%, επιπλέον 30 εκατομμύρια άνθρωποι έπεσαν σε καθεστώς φτώχειας και άλλα 39 εκατ. ετοιμάζονται να τους ακολουθήσουν μέχρι τα τέλη του χρόνου. Ως απάντηση ήρθε ένα χτύπημα στην πλάτη και μερικές εμψυχωτικές κουβέντες: Η Αφρική έχει έναν ηλικιακά νεαρό, δυναμικό πληθυσμό και ανεκμετάλλευτους φυσικούς πόρους, συνεπώς μπορεί να ατενίζει το μέλλον με αισιοδοξία.
Η οποία αισιοδοξία δεν ήταν και τόσο διάχυτη μεταξύ των Αφρικανών ηγετών στο Βερολίνο, σε αντίθεση με τον αρχικό ενθουσιασμό τέσσερα χρόνια πριν. Η καγκελάριος μάλλον δεν δικαίωσε τις προσδοκίες των πιο καλοπροαίρετων ότι μπορεί να εξελιχθεί σε «βασίλισσα της Αφρικής». Επιπρόσθετα αυτό που κυριάρχησε τώρα ήταν η αμφιβολία για την επόμενη μέρα ενόψει και των γερμανικών εκλογών. Οι επίδοξοι ένοικοι της καγκελαρίας έχουν αυτή την περίοδο άλλες σκοτούρες για να ασχοληθούν με την Αφρική.