Στις 18 Σεπτεμβρίου, οι ΗΠΑ, η Μεγάλη Βρετανία και η Αυστραλία δημιούργησαν νέο αμυντικό μπλοκ με την επωνυμία AUKUS (από τα αρχικά των τριών χωρών), υπό άκρα μυστικότητα. Η πρώτη πράξη του νέου στρατιωτικού συνασπισμού θα είναι η ενίσχυση του αυστραλιανού στόλου του Πολεμικού Ναυτικού με υποβρύχια από τις ΗΠΑ, που θα φέρουν αρχικά συμβατικά όπλα, αν και θα έχουν τη δυνατότητα χρήσης πυρηνικών. Σκοπός του AUKUS, σύμφωνα με τις ανακοινώσεις είναι να ανταποκριθεί «στις προκλήσεις του 21ου αιώνα και να διασφαλίσει την ειρήνη και τη σταθερότητα στον Ινδικό και τον Ειρηνικό ωκεανό και να αυξήσει τη συνεργασία στον κυβερνοχώρο και την τεχνητή νοημοσύνη».
Εννοείται ότι έχει αντικινεζικό χαρακτήρα, αν και δεν αναφέρεται πουθενά η Κίνα. Η συμφωνία αυτή έγινε ερήμην του ΝΑΤΟ, αν και τα αποτελέσματά της στρέφονται εναντίον χωρών του, και πρωτίστως της Γαλλίας. Το 2017 η Αυστραλία υπέγραψε συμφωνία με τη γαλλική ναυπηγική εταιρεία Naval Group για την κατασκευή 12 υποβρυχίων τύπου Attack, μέχρι το 2036, αξίας 90 δισ. αυστραλιανών δολαρίων (66 δισ. δολαρίων ΗΠΑ). Η Αυστραλία, σύμφωνα με δηλώσεις του πρωθυπουργού της Σκότ Μόρισον, αποσύρεται πλέον από αυτή τη συμφωνία, αν και μέχρι την πρόσφατη σύνοδο των G7 διαβεβαίωνε το γάλλο Πρόεδρο Εμμανουέλ Μακρόν για την υλοποίησή της. Ο αυστραλός πρωθυπουργός λέει πως ενημέρωσε τον γάλλο πρόεδρο σχετικά από τον Ιούνιο. Η Γαλλία αντέδρασε έντονα, καλώντας στο Παρίσι τους πρέσβεις της στην Ουάσινγκτον και την Καμπέρα για διαβουλεύσεις. «Ήταν μαχαιριά στην πλάτη. Δεν κάνουν έτσι οι σύμμαχοι» ανέφερε ο υπουργός Εξωτερικών της Γαλλίας Ζαν-Υβ Λε Ντριάν. Έντονες αντιδράσεις υπάρχουν και εκ μέρους της Νέας Ζηλανδίας, η οποία υποστηρίζει, ότι η περιοχή έχει κηρυχτεί από το 1984 σε αποπυρηνικοποιημένη ζώνη και δεν είναι διατεθειμένη να επιτρέψει τη διέλευση από τα χωρικά της ύδατα, πυρηνικών υποβρυχίων.
Η αντίδραση της Κίνας
Στη δημιουργία του AUKUS αντέδρασε έντονα το Πεκίνο, θεωρώντας ότι έχει αντικινεζικό χαρακτήρα. Οι κινεζο-αυστραλιανές σχέσεις δοκιμάζονται έντονα τα τελευταία χρόνια και βρίσκονται σε δύσκολη καμπή από το 2020, όταν η Καμπέρα συντάχτηκε με την Ουάσινγκτον και το Λονδίνο για εξέταση της προέλευσης του κορονοϊού, υπονοώντας ότι «ξέφυγε» από τη Γιουχάν. Η Κίνα αποφάσισε κυρώσεις που οδήγησαν στη μείωση των αυστραλιανών εξαγωγών.
Πολιτικοί παρατηρητές προσπαθούν να εξηγήσουν τη συγκρατημένη στάση της Ρωσίας απέναντι στο AUKUS. Είναι γεγονός ότι η Αυστραλία είναι ο μεγάλος ανταγωνιστής της στην κινεζική αγορά, σε μια σειρά προϊόντων, όπως ενεργειακά καύσιμα, ορυκτά, γαιάνθρακες, προϊόντα ξυλείας και είδη διατροφής, στα οποία η Ρωσία τα τελευταία χρόνια ενισχύει τη θέση της, αυξάνοντας τις εξαγωγές προς την Κίνα.
Το πρόβλημα επίσης το έχει η Ευρωπαϊκή Ένωση, που «δεν γνώριζε τίποτα» για τη συμφωνία και πριν απ’ όλα η Γαλλία. Η συμφωνία για τα γαλλικά υποβρύχια, που ακυρώνεται, αποτέλεσε ένα από τα μεγαλύτερα πρότζεκτ, όχι μόνο για τη γαλλική βιομηχανία, αλλά και διεθνώς. Εκτός από το οικονομικό σκέλος ενδυναμωνόταν ο ρόλος της στις περιοχές του Ινδικού και του Ειρηνικού, όπου ανήκουν στη γαλλική επικράτεια νησιωτικές ομάδες της Καληδονίας και της Πολυνησίας. Την τελευταία δεκαετία η γαλλική πολεμική βιομηχανία δέχεται ένα δεύτερο μεγάλο πλήγμα. Το πρώτο ήταν όταν, κάτω από την αμερικανική πίεση, η Γαλλία υποχρεώθηκε να ακυρώσει τη συμφωνία που είχε υπογράψει με την Ρωσία, για την κατασκευή δύο ελικοπτεροφόρων τύπου Mistral αξίας 1,2 δισ. ευρώ.
Η «Τρίτη Αποκατάσταση» ως νέο αμερικανικό δόγμα
Το Πεντάγωνο άρχισε να ερευνά από το 2014 ένα σχέδιο με την επωνυμία «Τρίτη Αποκατάσταση» (The Third Offset), στο οποίο υποστηριζόταν ότι οι ΗΠΑ θα πρέπει να απομακρυνθούν από το Αφγανιστάν, το Ιράκ και τη Μέση Ανατολή και να ασχοληθούν με την αντιπαράθεσή τους με τις υπερδυνάμεις, όπως είναι η Κίνα και η Ρωσία. Μόνο αν τις νικήσουν σε οικονομικό, στρατιωτικό και τεχνολογικό επίπεδο θα μπορέσουν οι ΗΠΑ να εδραιώσουν την ηγεμονία τους σε ένα πολυπολικό παγκόσμιο στερέωμα.
Το σχέδιο ονομάζεται «Τρίτη Αποκατάσταση» και έρχεται ως αποτέλεσμα της ήττας στον πόλεμο με την τρομοκρατία, γιατί θεωρείται ότι η «Πρώτη Αποκατάσταση» έγινε μετά την ήττα στον πόλεμο της Κορέας και η «Δεύτερη Αποκατάσταση» μετά την ήττα στο Βιετνάμ. Η κυβέρνηση Μπάιντεν υποσχέθηκε στις ένοπλες δυνάμεις 753 δισ. δολάρια, όπου πάνω από 100 δισ. θα κατευθυνθούν στις νέες τεχνολογίες και σε στρατηγικές μελέτες του υπουργείου Άμυνας. Πάνω από 10,4 δισ. θα λάβουν τα στρατεύματα που δραστηριοποιούνται στον κυβερνοχώρο. Μεγάλο βάρος δίνεται στην τεχνητή νοημοσύνη. Ήδη η Google, η Palantir και άλλες μεγάλες πολυεθνικές εταιρείες ψηφιακών τεχνολογιών πληρώνονται αδρά για τις επεξεργασίες που πουλάνε στο Πεντάγωνο.
Υποτονική η αντίδραση της Ευρωπαϊκής Ένωσης
Η ΕΕ ζήτησε εξηγήσεις από τις ΗΠΑ μετά την υπογραφή του AUKUS. Οι δηλώσεις των περισσοτέρων έγιναν σε ήπιους τόνους. Ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Σαρλ Μισέλ ζήτησε «εξηγήσεις από την Ουάσινγκτον για να γίνουν κατανοητές οι προθέσεις». Επίσης, ο εκπρόσωπος της υπηρεσίας Εξωτερικών Υποθέσεων της ΕΕ Πίτερ Στάνο ανακοίνωσε ότι το θέμα θα συζητηθεί σε κλειστή συνάντηση των υπουργών Εξωτερικών της ΕΕ, που θα γίνει στο περιθώριο της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ, στη Νέα Υόρκη. Η Πρόεδρος της Κομισιόν Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν δήλωσε, ότι «η αποχώρηση από τη συμφωνία με την Γαλλία με σκοπό τη σύναψη νέας συμφωνίας με τις ΗΠΑ είναι ανεπίτρεπτη και περιπλέκει τις σχέσεις μεταξύ ΕΕ και ΗΠΑ», προσθέτοντας πως «οι Βρυξέλλες είναι υποχρεωμένες να διαλευκάνουν το θέμα για να μπορέσουν να επιστρέψουν σε κανονικές σχέσεις με τις ΗΠΑ και την Αυστραλία».
Ο ανταγωνισμός μεταξύ ΗΠΑ και Κίνας τις επόμενες δεκαετίες θα εκφράζεται με πολλές και διάφορες μορφές. Θεωρείται ότι με το AUKUS, οι ΗΠΑ επιθυμούν να δημιουργήσουν προβλήματα στην οικονομία της Κίνας, οδηγώντας την σε ανελέητο κυνηγητό των εξοπλισμών. Μπορεί η κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης να οφείλεται και στην κούρσα των στρατιωτικών δαπανών την περίοδο του ψυχρού πολέμου. Η ιστορία όμως δεν επαναλαμβάνεται. Σήμερα απέναντί τους μπορεί να έχουν μια ισχυρή οικονομικά Κίνα και μια μεγάλη πυρηνική δύναμη, τη Ρωσία.