Αιματηρή ήταν φέτος η περασμένη Κυριακή (10 Οκτωβρίου) στην Χιλή και ειδικότερα στο Σαντιάγο όπου η πορεία για την «ιστορική μνήμη της αποικιοκρατίας και της αντίστασης των ιθαγενών λαών» αντιμετώπισε, για πρώτη φορά, βάναυση αστυνομική καταστολή με θύμα τη 43χρονη Ντενίς Κορτές Σααβέδρα, τριτοετής φοιτήτρια Νομικής και ένθερμη ακτιβίστρια υπεράσπισης ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Η πορεία αυτή διοργανώνεται από τους ανυπόταχτους ιθαγενείς Μαπούτσε1 τα τελευταία 30 χρόνια και πραγματοποιείται ειρηνικά, και εκτός των περιοχών Μαπούτσε, την ημέρα που 529 χρόνια πριν ο Κολόμβος πάτησε το πόδι του στο νησί των Βερμούδων Γκουαναχανί και ξεκίνησε η γενοκτονία των ιθαγενών λαών, αλλά και η αντίστασή τους. Στη φετινή πορεία, η διεκδίκηση για απελευθέρωση των κρατούμενων Μαπούτσε και της εξέγερσης του 2019 ήταν ιδιαίτερα έντονη.
Στην αγρύπνια που πραγματοποιήθηκε το επόμενο βράδυ του θανάτου της Ντενίς -στο σημείο που έπεσε στο έδαφος ετοιμοθάνατη- συνυπήρχε πολύ πόνος και εξίσου θυμός για το χαμό της συντρόφισσας στους αγώνες για τα δικαιώματα και των ιθαγενών. Κινηματικές συλλογικότητες, οργανώσεις, και πολλά άτομα απαιτούν την πλήρη εξιχνίαση των αιτίων του θανάτου της και δικαιοσύνη για το θάνατό της. Δεν συγχωρούμε. Δεν ξεχνάμε τονίζουν.
Αντίστοιχες πορείες, κυρίως ιθαγενών, πραγματοποιήθηκαν στις περισσότερες χώρες της Λατινικής Αμερικής. Θεσμικά, σε όλη σχεδόν την Λ. Αμερική ως εθνική γιορτή έχει καθιερωθεί η ημέρα ανεξαρτησίας.
Καρποί αντιρατσιστικών αγώνων στις ΗΠΑ
Ο επίσημος εορτασμός της ημέρας του Κολόμβου (12 Οκτωβρίου και αργότερα η δεύτερη Δευτέρα του Οκτώβρη) που ξεκίνησε στις ΗΠΑ το 1934 είχε χάσει την αίγλη του πολλά χρόνια πριν την αντιρατσιστική κινηματική έκρηξη του 2020 (δολοφονία Τζόρτζ Φλόιντ). Εκείνη την περίοδο, δεν ήταν λίγα τα αγάλματα του Κολόμβου που γκρεμίστηκαν από τους διαδηλωτές –τριες, ορισμένα δε ποδοπατήθηκαν. Ήδη 12 Πολιτείες και 100 πόλεις, τα δημόσια σχολεία της Ν. Υόρκης κ.ά. είχαν μετονομάσει την ημέρα του Κολόμβου σε ημέρα των ιθαγενών.
Σ’ αυτό το κοινωνικοπολιτικό πλαίσιο, ο Τζο Μπάιντεν έγινε ο πρώτος πρόεδρος των ΗΠΑ που αφιερώνει την ημέρα του Κολόμβου στους ιθαγενείς, αφήνοντας, όμως, την πόρτα ανοιχτή και για εκείνους-ες που διαφωνούν. Στην προσπάθειά του να ισορροπήσει πολιτικά εξέδωσε δύο ανακοινώσεις, η κάθε μία με διαφορετική απεύθυνση. Στην πρώτη (άρνηση αλλαγής) μοιάζει να θέτει ως προσθήκη, «..την επώδυνη ιστορία των αδικιών και των φρικαλεοτήτων που πολλοί ευρωπαίοι εξερευνητές επέβαλαν στα νομαδικά έθνη και τις ιθαγενείς κοινότητες», ενώ στην δεύτερη στέκεται αυτοκριτικά απέναντι «..στις ομοσπονδιακές πολιτικές που επιχείρησαν συστηματικά να αφομοιώσουν τους γηγενείς πληθυσμούς και να ξεριζώσουν τις κουλτούρες τους».
Εθνικισμός και ρατσισμός στην Ισπανία
Στον αντίποδα των πρώην αποικιών του, το ισπανικό κράτος είναι περήφανο για το αποικιακό του παρελθόν και τιμά τον Κολόμβο στις 12 Οκτωβρίου (εθνική γιορτή, ημέρα της Φυλής ή του Ισπανισμού) με μεγάλη και εντυπωσιακή στρατιωτική παρέλαση. Στην εξέδρα των επισήμων παραβρέθηκαν (δυστυχώς) και υπουργοί-ίνες του Ποδέμος.
Το επίσημο κράτος (της μοναρχίας περιλαμβανομένης) όχι μόνο δεν έχει ζητήσει συγγνώμη για τις γενοκτονίες που διέπραξε όπως πρόσφατα κατήγγειλε ο πρόεδρος του Μεξικού, αλλά δεν υπάρχει ούτε ψήγμα αυτοκριτικής. Η Δεξιά και η ακροδεξιά δε δημόσια και επιθετικά καταγγέλλει όποιον-α αμφισβητεί το ένδοξο αποικιακό παρελθόν της Ισπανίας ότι μισεί τη χώρα του.
Παρόλα αυτά, η αμφισβήτηση φάνηκε -και από την πλούσια και ουσιαστική αρθρογραφία- ότι «κερδίζει» ολοένα και περισσότερα άτομα. Για το μεγάλο αυτό ιδεολογικό και πολιτικό θέμα θα επανέλθουμε αναλυτικά.
Σημείωση:
1. Οι ιθαγενείς Μαπούτσε (στη γλώσσα τους σημαίνει άνθρωποι της γης) κατοικούν στη νότια και κεντρική Χιλή, αποτελούν το 11% του συνολικού πληθυσμού της (1.800εκατ. άτομα) και το 80% των ιθαγενών. Η ατελείωτη μέχρι σήμερα σύγκρουση με το χιλιάνικο κράτος ξεκίνησε το 1884 με τον τεμαχισμό και την περίφραξη κοινοτικής γης των ιθαγενών με στόχο την πώλησή της, διαδικασίες που σχεδόν ολοκλήρωσε η δικτατορία του Πινοσέτ. Αναλυτικά: «Εποχή», 17-6-2020.
Τελευταίες εξελίξεις
• Κήρυξη κατάστασης εξαίρεσης και αποστολή στρατού στις περιοχές των Μαπούτσε (Αρουακανία, Μπιομπίο) «λόγω σοβαρής διατάραξης της δημόσιας τάξης».
• Μομφή κατά του Προέδρου: Την Τετάρτη, 13-10-21, ομάδα βουλευτών από όλα τα κόμματα της αντιπολίτευσης (έχουν την κοινοβουλευτική πλειοψηφία) κατέθεσε στη Βουλή πρόταση μομφής για παραίτηση του Προέδρου Πινέιρα λόγω «χρησιμοποίησης του αξιώματός του για προσωπικές συναλλαγές που δεν του επιτρέπονται», όπως προκύπτει από τα αρχεία Πανδώρα αλλά και σχετική έρευνα που έχει ξεκινήσει ήδη η Δικαιοσύνη. Αν υπερψηφιστεί η πρόταση μομφής (πρώτη βδομάδα του Νοέμβρη) θα πάει στη Γερουσία που θα λειτουργήσει σαν δικαστήριο. Και όλα αυτά, ενώ οι προεδρικές εκλογές θα γίνουν στις 21 Νοεμβρίου και η θητεία του προέδρου λήγει τυπικά το Μάρτη.