Ανατρέποντας τις δημοσκοπήσεις που έδειχναν προβάδισμα του ευρωσκεπτικιστή, ξενόφοβου, και λαϊκιστή πρωθυπουργού Αντρέι Μπάμπις, στις εκλογές του περασμένου Σαββάτου στην Τσεχία κέρδισε το SPOLU, ένας κεντροδεξιός τρικομματικός συνασπισμός με φιλοευρωπαϊκό προσανατολισμό, που μαζί με την φιλελεύθερη συμμαχία των Πειρατών και του STAN (δήμαρχοι και ανεξάρτητοι) έχουν 108 από τις 200 έδρες στο κοινοβούλιο. Ωστόσο, όλα δείχνουν ότι βρισκόμαστε μπροστά σε μια πιθανή συνταγματική κρίση, αφού ο πρόεδρος Μίλος Ζέμαν, που υποστηρίζει τον Μπάμπις και έχει την εξουσία να ορίζει κυβέρνηση και πρωθυπουργό, είπε πριν τις εκλογές ότι θα δώσει την εντολή στο κόμμα που πήρε τις περισσότερες ψήφους και υποστήριξε ότι οι εκλογικοί συνασπισμοί είναι μια απάτη, ενώ την Τρίτη το SPOLU τον κάλεσε να διορίσει πρωθυπουργό τον επικεφαλής του Πετρ Φιάλα (σημ: την Κυριακή ο Ζέμαν μπήκε για νοσηλεία στο νοσοκομείο και αυτό έχει καθυστερήσει τις διαδικασίες). Στα αξιοσημείωτα των εκλογών ήταν ότι και τα δύο κόμματα που στήριξαν την κυβέρνηση μειοψηφίας του Μπάμπις μετά τις εκλογές του 2017 δεν κατάφεραν να φτάσουν στο 5%, που είναι το όριο εισόδου στη βουλή. Το Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα πήρε 4,65%, και το άλλοτε κραταιό Κομμουνιστικό Κόμμα της Βοημίας και της Μοραβίας έπεσε από το 7,8% στο 3,6%, μένοντας για πρώτη φορά μετά το τέλος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου εκτός κοινοβουλίου.
Ποια είναι τα συμπεράσματά σου από τα εκλογικά αποτελέσματα;
Τα αποτελέσματα των εκλογών έδωσαν ένα σαφές μήνυμα: ότι υπάρχει μια σαφής πλειοψηφία στη Βουλή των Αντιπροσώπων που είναι έτοιμη να αναλάβει την κυβέρνηση και να αντικαταστήσει τον Αντρέι Μπάμπις. Τα κόμματα των δύο συνασπισμών, της συμμαχίας SPOLU (Μαζί) και του συνασπισμού των Πειρατών και του STAN, υπέγραψαν μια συμφωνία με την οποία δείχνουν την αποφασιστικότητά τους να δημιουργήσουν ένα νέο υπουργικό συμβούλιο. Από την άλλη πλευρά, το ANO 2011 του Μπάμπις έχασε μόνο περίπου 40-50.000 ψηφοφόρους σε σχέση με τις εκλογές του 2017, και είναι το μεγαλύτερο κόμμα του κοινοβουλίου. Μέχρι στιγμής ο Μπάμπις υποστηρίζεται από τον πρόεδρο Ζέμαν, ο οποίος μπορεί να τον διορίσει πρωθυπουργό, παρά το γεγονός ότι ο ίδιος δύσκολα μπορεί να βρει υποστήριξη στη Βουλή των Αντιπροσώπων. Έτσι, το ANO 2011 δεν ηττήθηκε τόσο πολύ όσο φαίνεται.
Ποιοι ήταν οι σημαντικότεροι παράγοντες που καθόρισαν το εκλογικό αποτέλεσμα;
Οι εκλογές επηρεάστηκαν από μια σειρά παραγόντων. Πρώτα, από μια μακρά σειρά προβλημάτων και σκανδάλων του Μπάμπις, συμπεριλαμβανομένων των αποκαλύψεων από τα Pandora Papers για απάτη με τις επιδοτήσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης και φοροδιαφυγή. Δεύτερος λόγος ήταν η πανδημία που προκάλεσε συγκριτικά υψηλούς αριθμούς νεκρών. Τρίτος λόγος είναι ο αυξανόμενος πληθωρισμός και τα τεράστια χρέη που εκτοξεύτηκαν τα τελευταία δύο χρόνια, που είχαν αντίκτυπο σε πολλούς ψηφοφόρους οι οποίοι θεώρησαν ότι ο Μπάμπις και η κυβέρνησή του δεν είναι σε θέση να αντιμετωπίσουν τα διαφαινόμενα οικονομικά προβλήματα. Και τέταρτος λόγος είναι μια σχετική καινοτομία που είδαμε στην τσεχική πολιτική: τα κόμματα της αντιπολίτευσης κατάφεραν να σχηματίσουν δύο συμμαχίες για να εκδιώξουν τον Μπάμπις, κάτι που μπορεί τελικά να αποδειχθεί επιτυχές. Η αποφασιστικότητα των πολιτικών κομμάτων να δημιουργήσουν συμμαχίες έπεισε πολλούς ανθρώπους ότι αυτά τα κόμματα είναι σε θέση να συνεργαστούν και να κάνουν συμβιβασμούς, κάτι που αποτελεί μια καλή εξέλιξη στην πολιτική ζωή.
Μπορούμε μετά από αυτές τις εκλογές να μιλήσουμε για ήττα του αυταρχικού λαϊκισμού στην Τσεχία;
Ο Μπάμπις ηττήθηκε, αλλά μπορεί να χρειαστούν μήνες μέχρι να αποχωρήσει πραγματικά από το πρωθυπουργικό αξίωμα. Το κόμμα του είναι αναμφίβολα λαϊκιστικό και υποστηρίζει έμμεσα ορισμένες αυταρχικές τάσεις στη χώρα, ωστόσο η ποιότητα της δημοκρατίας δεν υπέφερε τόσο πολύ όσο στην Ουγγαρία ή την Πολωνία.
Πώς ερμηνεύεις το πολύ άσχημο αποτέλεσμα του KSCM (Κομμουνιστικό Κόμμα της Βοημίας και της Μοραβίας);
Το KSCM έφτασε σε αυτό το αποτέλεσμα για αρκετούς λόγους. Πρώτα, από την αδυναμία του να εξηγήσει στους ψηφοφόρους του γιατί ένα ριζοσπαστικό αριστερό κόμμα υποστηρίζει τόσο πολύ έναν μεγαλοκαπιταλιστή, τον Μπάμπις. Δεύτερο, εξαιτίας του μάρκετινγκ που χρησιμοποίησε το ΑΝΟ 2011, που βοήθησε τον Μπάμπις να προσελκύσει έναν τεράστιο αριθμό ηλικιωμένων. Στην πραγματικότητα, ο Μπάμπις μετακινήθηκε αρκετά προς τα αριστερά το τελευταίο διάστημα και πήρε σημαντικό μέρος από τους ψηφοφόρους του KSCM. Τρίτο, ήταν η αδυναμία του κόμματος να πραγματοποιήσει ένα συνέδριο για να αλλάξει την ηγεσία του. Το συνέδριο αναβλήθηκε επανειλημμένα, και αυτό είχε ως αποτέλεσμα να παραμείνει στην ηγεσία ο Βόιτεχ Φίλιπ, ο οποίος αποδείχθηκε ένας πολύ πραγματιστής ηγέτης και όχι αρκετά ισχυρός για να κρατήσει τους ψηφοφόρους. Τέλος, υπάρχει μια μακροχρόνια αδυναμία του KSCM να μετατραπεί από κόμμα των ηλικιωμένων σε ένα κόμμα ικανό να προσελκύσει ριζοσπαστικούς αριστερούς ψηφοφόρους, συμπεριλαμβανομένων των νεότερων γενεών. Έτσι, ο δημογραφικός παράγοντας έπαιξε σημαντικό ρόλο.
Ποια είναι τα σημαντικότερα προβλήματα που θα έχει να αντιμετωπίσει η νέα κυβέρνηση;
Η χώρα αντιμετωπίζει έναν αυξανόμενο πληθωρισμό, έλλειψη εργατικού δυναμικού και αύξηση του χρέους που είναι δύσκολο να συγκρατηθεί. Χρειάζεται, επίσης, μια βαθιά μεταρρύθμιση του συνταξιοδοτικού συστήματος, αφού σήμερα δεν υπάρχουν αρκετές νέες ομάδες του πληθυσμού για να χρηματοδοτήσουν τις συντάξεις των γονιών τους. Άρα, τα δημόσια οικονομικά γενικά κινδυνεύουν. Παρόλο που υπήρξε σημαντική οικονομική ανάπτυξη πριν από την πανδημία το χρέος αυξήθηκε, για αυτό νομίζω ότι η νέα κυβέρνηση θα κάνει περικοπές δημοσίων δαπανών, απολύσεις δημοσίων υπαλλήλων, και θα αυξήσει κάποιους από τους φόρους, Επίσης, η Τσεχία χρειάζεται ψηφιοποίηση της δημόσιας διοίκησης και μεταρρύθμιση στο εκπαιδευτικό σύστημα, και είναι ανάγκη να αποκατασταθεί ως ένα αξιόπιστο και ενεργό μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης, σε αντίθεση με την μάλλον παθητική, ευρωσκεπτικιστική, και απρόθυμη πολιτική απέναντι στην Ευρωπαϊκή Ένωση από το υπουργικό συμβούλιο του Μπάμπις.
.jpg)
Ο Μίλος Μπρούνσλικ είναι καθηγητής Πολιτικών Επιστημών στο πανεπιστήμιο του Καρόλου στην Πράγα.