Είναι αλήθεια πως η Αριστερά γενικά, αιφνιδιάστηκε, από την ταχύτητα και την αποφασιστικότητα, με την οποία η κυβέρνηση ξήλωσε ό,τι θετικό είχε κάνει η κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ, στα εργασιακά στην κοινωνική ασφάλιση και γενικά στο κοινωνικό κράτος. Η αναζήτηση μιας νικηφόρας τακτικής από την πλευρά του ΣΥΡΙΖΑ, σε συνθήκες ενίσχυσης της δημοσκοπικής επιρροής της ΝΔ, εξαιτίας της διαχείρισης του πρώτου κύματος της πανδημίας και κάποιων θετικών κινήσεων στην εξωτερική πολιτική, αλλά και ο εγκλεισμός, διεύρυναν τον χρονικό ορίζοντα της εσωστρέφειας του ΣΥΡΙΖΑ, προκειμένου να προχωρήσει στην ανασυγκρότησή του. Χωρίς, λοιπόν, να έχουν γίνει λάθη εκφοράς λόγου και χωρίς σοβαρές διαφωνίες, κάτι δεν πάει καλά και δεν ανακάμπτει ο ΣΥΡΙΖΑ. Δεν απορροφά πλήρως τη φθορά της ΝΔ, που ήδη είναι εμφανής. Κάτι δεν κάνει καλά. Κατά την γνώμη μου, υποτίμησε το στρατηγικό σχέδιο του αντιπάλου και ασχολήθηκε περισσότερο με παρεμβάσεις δευτερεύουσας σημασίας.
Το στρατηγικό σχέδιο του αντιπάλου είναι: ιδιωτικοποιήσεις, μεταφορά όλων των οικονομικών λειτουργιών σε ιδιώτες, κρατικές ενισχύσεις μόνο για το μεγάλο κεφάλαιο και δάνεια ή ψίχουλα για τους εργαζόμενους και τους μικρούς, υπονόμευση του κοινωνικού κράτους ακόμη και της παιδείας και της υγείας, και ιδιωτικοποίηση του ασφαλιστικού συστήματος. Δηλαδή η στρατηγική του αφορά την αποδόμηση όλων των λειτουργιών του κράτους, με αιχμή του δόρατος τις ιδιωτικοποιήσεις.
Πολλά κορυφαία στελέχη και ο πρόεδρος του ΣΥΡΙΖΑ μιλούν για ιδεολογική εμμονή της ΝΔ στις ιδιωτικοποιήσεις. Μια τέτοια υποβάθμιση του πολιτικού ζητήματος σε «ιδεολογική εμμονή», μόνο ζημιά κάνει. Φανταστείτε μια κυβέρνηση της Αριστεράς με 180 έδρες. Τι είδους τιμολογιακή πολιτική για το ρεύμα θα ασκήσει, με τον ΔΕΔΔΗΕ και την ΔΕΗ πλήρως ιδιωτικοποιημένα; Πώς θα παρέμβει στην ενεργειακή αγορά, χωρίς να έχει τη δυνατότητα να βάλει σε καίρια πολιτικά πόστα τον δικό της κόσμο; Θα δεχτούν οι ιδιώτες τους αριστερούς managers; Πώς θα δημιουργήσει ένα άλλο κράτος, που θα μπορεί να επιβάλλει αναδιανομή υπέρ της εργασίας και του πρεκαριάτου;.
Σε ποιο δημόσιο τομέα θα ελπίζει ο νέος και η νέα επιστήμονας να βρει αξιοπρεπή δουλειά και να μην φύγει στο εξωτερικό, όταν τα πάντα θα είναι ιδιωτικά; Το σχέδιο των ιδιωτικοποιήσεων έχει τεράστιο στρατηγικό βάθος. Ακυρώνει κάθε δυνατότητα να ασκήσεις πολιτική στο μέλλον, ακόμη και αν έχεις αυτοδυναμία με 180 έδρες. Το σχέδιο Σαμαρά για αριστερή παρένθεση ήταν πολύ εύκολο να ακυρωθεί. Ακόμη και με άδεια ταμεία. Πριν καν να ορκιστεί η πρώτη κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ έλλειπαν 350 εκατομμύρια για να πληρωθούν οι συντάξεις. Όμως υπήρξε αντίδραση. Ναι, φορολογήθηκε η μεσαία τάξη, αλλά διασώθηκε το ασφαλιστικό σύστημα. Και για τη μεσαία τάξη. Και φυσικά δεν τονίστηκε αυτή η πλευρά, ότι σήμερα οι συνταξιούχοι απολαμβάνουν σύνταξη ακριβώς επειδή διασώθηκε το ασφαλιστικό σύστημα, και οι εργαζόμενοι επανεντάχθηκαν στο ασφαλιστικό σύστημα, καταβάλλοντας κανονικά τις εισφορές. Συγκρατήθηκαν οι τιμές του ρεύματος και έγινε μεσοσταθμική μείωση περίπου 15%. Αλλά το σχέδιο Σαμαρά περί αριστερής παρένθεσης ωχριά μπροστά στο στρατηγικό σχέδιο της ΝΔ, με το οποίο πήγε στις εκλογές του 2019. Πώς ακριβώς θα αντιδράσουμε αν συνεχίσουν οι ιδιωτικοποιήσεις και εμείς μένουμε απαθείς; Το σχέδιο αυτό είναι πολύ δύσκολο να ανατραπεί όταν θα έχει ολοκληρωθεί η εφαρμογή του. Τώρα πρέπει να αντιδράσουμε. Μετά θα είναι αργά.
Ναρκοθέτηση της επόμενης κυβέρνησης της Αριστεράς
Η υποβάθμιση της πολιτικής σημασίας του ζητήματος των ιδιωτικοποιήσεων δεν βοηθά να αναπτυχθούν δράσεις και κινήματα ουσιαστικής διεκδίκησης, αλλά τη στροφή στα δευτερεύοντα και τον συντεχνιασμό. Αποστερεί την ελπίδα της ανατροπής και δεν επιτρέπει να προχωρήσουν οι απαραίτητες κοινωνικές συμμαχίες. Έτσι σβήνει η φλόγα κάθε ελπίδας, για τον εργαζόμενο και το πρεκαριάτο και τον οδηγεί στην αποχή. Ούτε στις εκλογές μπορεί να ελπίζει ο απελπισμένος πια. Το πιθανότερο σενάριο είναι να μην έχουμε σύντομα εκλογές, αλλά να ολοκληρώσει η ΝΔ το καταστροφικό της έργο, δημιουργώντας ένα λίαν τοξικό περιβάλλον για την επόμενη κυβέρνηση της Αριστεράς. Πιθανά εκλογές θα έχουμε μόνο αν κρίνουν ότι έχουν μεταβιβαστεί όλα τα σημαντικά εργαλεία πολιτικής και πάνε σε εκλογές όχι με σενάριο νίκης, αλλά με σενάριο ανάθεσης της καυτής πατάτας της επερχόμενης κρίσης ακρίβειας και στασιμοπληθωρισμού στον ΣΥΡΙΖΑ. Το έχουν ξανακάνει. Ο Καραμανλής το 2009 και ο Σαμαράς το 2015. Και στρατηγικά δεν βγήκαν χαμένοι από έναν τέτοιο τακτικό ελιγμό. Κατάφεραν σημαντικό πλήγμα στην αξιοπιστία και το πάλαι ποτέ ηθικό πλεονέκτημα του ΣΥΡΙΖΑ.
Ο ΣΥΡΙΖΑ, και η Αριστερά γενικότερα, πρέπει να ανοίξει έναν διάλογο, και με την ευκαιρία του επικείμενου συνεδρίου, για το πώς βλέπει η Αριστερά το αστικό κράτος. Δυστυχώς δεν υπάρχει καμία ολοκληρωμένη ανάλυση και αυτό αποτελεί τη σοβαρότερη αιτία της αμηχανίας της Αριστεράς, μπροστά στην αποφασιστικότητα της ΝΔ για την επιβολή του λεγόμενου επιτελικού κράτους. Τι θα γίνει αν η Αριστερά ξανακυβερνήσει; Θα τολμήσει τομές και μεταβολές στη νομοθετική και εκτελεστική εξουσία; Θα υπονομεύσει τις ανεξάρτητες αρχές; Θα ακυρώσει τις ιδιωτικοποιήσεις;
Η διάχυση της εξουσίας
Πώς θα αντιμετωπίσει τη διάχυση της εξουσίας από το νεοφιλελεύθερο κράτος προς θεσμούς που δεν επιτρέπουν κανένα λαϊκό έλεγχο; Ας δούμε τι σημαίνει αυτό:
Α. Διάχυση προς πάνω: (ΕΕ, ΔΝΤ, Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, Ευρωπαϊκή Επιτροπή, κλπ). Τα πράγματα είναι πολύ δύσκολα με το δημόσιο χρέος στα 210% του ΑΕΠ και το ιδιωτικό χρέος στα 300 δισ. Η αναστολή ισχύος του συμφώνου σταθερότητας θα λήξει σύντομα. Αλλά υπάρχουν και δυνατότητες. Δεν μιλά μόνο ο ΣΥΡΙΖΑ πια για διαγραφή χρέους. Μιλάει και ο Ντράγκι, δηλαδή η τρίτη οικονομία της Ευρώπης. Επίσης η ακρίβεια χτυπά την πόρτα της Ευρώπης. Πολύ δύσκολα θα πείσουν τις ευρωπαϊκές κυβερνήσεις για νέα μνημόνια, μετά τη δημόσια παραδοχή για την υπερβολή και την αποτυχία τους.
Β. Διάχυση προς τα κάτω. Είδαμε μορφές αυτοδιοίκησης που προσιδιάζουν σε συγκεντρωτικό κράτος, υπερεξουσίες περιφερειαρχών και δημάρχων, κατάργηση της αναλογικής εκπροσώπησης μεγάλες εκλογικές περιφέρειες, υποχρηματοδότηση. Αυτά είναι θέματα που αντιμετωπίζονται πολύ ευκολότερα, χωρίς έξωθεν παρεμβάσεις, αλλά θέλουν και χρόνο και πολιτικούς συσχετισμούς. Δεν θα γίνει αυτόματα δημοκρατική η αυτοδιοίκηση, αλλά πρέπει να έχεις σχέδιο και όχι να εξαντλείς τη στρατηγική σου στο ποια πρόσωπα θα στηρίξεις, αφήνοντας άθικτες ουσιαστικά τις δομές και αλλάζοντας απλώς τον εκλογικό νόμο.
Γ. Διάχυση προς τα έξω: (Τράπεζα Ελλάδος, ανεξάρτητες αρχές, ΜΚΟ κλπ). Μέσα σε αυτό εντάσσονται και οι οικονομικές λειτουργίες του κράτους που ασκούνται μέσω των ΔΕΚΟ και ιδιωτικοποιήθηκαν, όπως πρόσφατα η ΔΕΗ, τα λιμάνια και σειρά έχουν τα ΕΛΤΑ, η ΕΥΔΑΠ κλπ. Είναι θετική η δήλωση στη Θεσσαλονίκη για την επαναφορά μιας τουλάχιστον τράπεζας σε δημόσιο έλεγχο. Αλλά πρέπει να γενικευτεί η πίεση. Πρέπει να δηλώσει ότι θα ακυρώσει τις ιδιωτικοποιήσεις. Είναι ποινικά κολάσιμο σκάνδαλο να έχει δημοσιονομικά περιθώρια το κράτος της τάξης του 41 δισ. και να μην συμμετέχει στην αύξηση του μετοχικού κεφαλαίου της ΔΕΗ κατά κάτι πολύ λιγότερο και ταυτόχρονα να διαθέτει για εξοπλισμούς 10 δισ. Κάποια κεφάλια πρέπει να πέσουν. Να πάνε φυλακή. Τώρα πρέπει να δηλωθεί αυτό. Και στα λιμάνια επίσης. Να δηλωθεί ότι θα ακυρωθεί κάθε διαδικασία μεταφοράς σε εταιρείες, με ή χωρίς αποζημιώσεις. Και ας πάνε στα δικαστήρια. Ας τους τρίξουμε τα δόντια μέχρι να τελεσιδικίσει. Θα τους πιέσεις και σε άλλες δραστηριότητες των εταιρειών τους. Θέλει αποφασιστικότητα όχι παιχνίδια και παρακάλια. Πουθενά στον κόσμο τα λιμάνια δεν είναι ιδιωτικά. Είναι κατά 90% δημόσια. Μόνο κάποιες καφετέριες και χώροι αναψυχής είναι σε ιδιώτες. Οι εταιρείες που ενισχύθηκαν όπως Frapport, Aegean με πακτωλούς εκατομμυρίων να τα επιστρέψουν άπαξ. Και αν δεν μπορούν, να ασκήσει δικαιώματα ιδιοκτησίας το δημόσιο. Το έκανε Μέρκελ στην Γερμανία. Αφού έχουμε καπιταλισμό, το χρήμα δεν είναι τσάμπα. Οι ξενοδόχοι που ενισχύθηκαν με δωρεάν δημόσιο χρήμα, στο 1/3 του τζίρου της προηγούμενης χρονιάς, να τα επιστρέψουν. Και αν δεν μπορούν, να δημιουργήσουν προγράμματα κοινωνικού τουρισμού για απόσβεση του χρέους. Ή να εκχωρήσουν ποσοστά συνιδιοκτησίας.
Στο ζήτημα της παιδείας, η μεταφορά προς τα έξω σημαίνει υπονόμευση του δημόσιου χαρακτήρα της παιδείας και μετατροπής της σε εμπορική υπηρεσία. Η Κεραμέως το κάνει συστηματικά. Και εμείς υποβαθμίζουμε το ζήτημα της μετατροπής της παιδείας από κοινωνικό δημόσιο αγαθό, που τελεί υπό την προστασία του κράτους σε απλό ζήτημα της αξιολόγησης; Δεν μπορεί να είναι αυτό η αιχμή. Όταν το σύνολο της χρηματοδότησης των Πανεπιστημίων ανέρχεται στα 91 εκατομμύρια, για ποιο δημόσιο αγαθό μιλάμε; Η μεταφορά σημαντικών θεμάτων στην αυτοδιοίκηση, σε συνδυασμό με την υποχρηματοδότηση δεν υπονομεύει τον δημόσιο χαρακτήρα και δεν ενισχύει τη μετατροπή της παιδείας σε εμπόρευμα; Τα φροντιστήρια και το ιδιαίτερο μάθημα είναι απλώς ανεπίτρεπτα ή μήπως αναγκαίο αποτέλεσμα της συστηματικής απαξίωσης του Λυκείου μέσω της υποστελέχωσης και υποχρηματοδότησης, μέσω των άθλιων εγκαταστάσεων και ένα αναχρονιστικό πλαίσιο σε διαρκή μεταβολή, με μοναδικές παρεμβάσεις την αξιολόγηση και τον τρόπο εισαγωγής στα Πανεπιστήμια; Αλλά αυτό δεν είναι θέμα συνταγματικό; Θα το αντιμετωπίσουμε ή θα έχουμε το φαινόμενο να υπάρχει καθολική συμμετοχή στην απεργία, αλλά ταυτόχρονα να χάνουμε ιδεολογικά, αφού η αξιολόγηση θεωρείται συντεχνιακό αίτημα των δήθεν τεμπέληδων του δημοσίου; Γιατί αυτό κυριαρχεί στην κοινωνία και πάνω σε αυτό πατάνε τα κανάλια και θάβουν κάθε αναφορά στην κινητοποίηση. Δυστυχώς η πολιτική και στρατηγική υποχώρηση έχει και πολιτικό και ιδεολογικό κόστος.
Η πρώτη φορά Αριστερά, έκανε μια προσπάθεια που συντονίστηκε από τον Μιχάλη Σπουρδαλάκη να ανοίξει μια τέτοια κουβέντα, με την προσπάθεια περί της συνταγματικής αναθεώρησης. Υπήρξαν συμπεράσματα, έχουν καταγραφεί και πολλοί από εμάς τα γνωρίζουμε. Αλλά πού αξιοποιήθηκαν τα συμπεράσματα; Έχουμε την πολιτική τόλμη να τα ενεργοποιήσουμε; Να τα ξαναφέρουμε στο προσκήνιο, τουλάχιστον να τα ξανασυζητήσουμε, ή διαρκώς θα γκρινιάζουμε για δευτερεύοντα, όπως για τη λίστα Πέτσα και την αξιολόγηση; Μόνο αυτή η συζήτηση θα επαναφέρει την αξιοπιστία και διάθεση να παλέψεις. Ο κόσμος της εργασίας θέλει κάπου να πιαστεί και να μετατρέψει την απογοήτευση σε ελπίδα.