Φωτογραφία: Νικόλας Κοκοβλής
Ένα 18χρονο νεκρό παιδί, ένα 16χρονο βαριά τραυματίας και ένα 15χρονο που γλίτωσε από θαύμα, είναι ο απολογισμός της αστυνομικής καταδίωξης της περασμένης Παρασκευής, επειδή είχαν παρατηρήσει ότι το αμάξι που επέβαιναν οι τρεις νέοι, είχε ένα σπασμένο φινιστρίνι και δεν σταμάτησαν για έλεγχο. Και παρά το τραγικό αποτέλεσμα, κυβέρνηση, μερίδα ΜΜΕ και πολιτών πανηγύρισαν την απόφαση των 7 αστυνομικών ΔΙΑΣ να ρίξουν 36 σφαίρες εναντίων των άοπλων επιβατών, αφού είχαν κλέψει το αμάξι και ήταν Ρομά (που για κάποιους μεταφράζεται αυτόματα σε παραβατικότητα), σαν να μπορεί να δικαιολογηθεί έτσι η αφαίρεση της ζωής.
Η υπερασπιστική γραμμή των αστυνομικών είναι πως βρίσκονταν σε άμυνα, καθώς το αμάξι εμβόλισε τρεις μηχανές, τραυματίζοντάς τους, και ότι προσπάθησαν να πυροβολήσουν τις ρόδες του αυτοκινήτου για να το ακινητοποιήσουν, ενώ δεν γνώριζαν πως πρόκειται για Ρομά. Παρόλ’ αυτά, όπως επισημαίνει στην «Εποχή» ο Θανάσης Καμπαγιάννης, εκ των δικηγόρων (μαζί με τους Ηλία Γιαννόπουλο και Αλεξάνδρα Καραγιάννη) της οικογένειας του δολοφονηθέντα, Νίκου Σαμπάνη, τα στοιχεία και οι αντιφάσεις των κατηγορουμένων, τους διαψεύδουν πανηγυρικά. Πρώτον, υπήρχε εντολή από το κέντρο επιχειρήσεων να σταματήσουν την καταδίωξη, ώστε να μην θέσουν τη ζωή κανενός σε κίνδυνο, την οποία αγνόησαν. Δεύτερον, όπως διαβεβαιώνουν μετά τη δολοφονία από τον ασύρματο, δεν υπάρχει κανένας τραυματίας αστυνομικός. Τρίτον, μόνο σε ένα λάστιχο έχει βρεθεί μία σφαίρα, σε αντίθεση με το γαζωμένο πίσω παράθυρο, τη δεξιά πλευρά του αμαξιού και τα σώματα των δύο νέων. Τέταρτον, οι αστυνομικοί γνώριζαν πως πρόκειται για Ρομά, όπως ακούγεται από τους διαλόγους των ασυρμάτων, άρα τίθεται και ζήτημα περί ρατσιστικού κινήτρου. Τέλος, και πιο σημαντικό, ο όγδοος αστυνομικός, τον οποίο υποτίθεται ότι είχε παρασύρει το αμάξι και προσπαθούσαν να γλιτώσουν οι 7 κατηγορούμενοι, περιγράφει στο υπόμνημά του πως πρώτα είδε τον έναν νέο να διαφεύγει από το αμάξι (άρα προφανώς ήταν σταματημένο) και έπειτα άκουσε τους πυροβολισμούς και έπεσε κάτω για να καλυφθεί.
Αυτό, άλλωστε, περιγράφθηκε και από τον 15χρονο οδηγό, που είχε διαφύγει και εμφανίστηκε ενώπιον της ανακρίτριας την Τετάρτη (κατηγορείται για απόπειρα ανθρωποκτονίας κατά των αστυνομικών). Ο ίδιος ισχυρίζεται πως είχε σταματήσει το αμάξι όταν βρέθηκε ενώπιον του λεωφορείου και ενώ αυτός και οι φίλοι του είχαν σηκώσει τα χέρια ψηλά, οι αστυνομικοί ξεκίνησαν να πυροβολούν, όποτε και έκανε όπισθεν για να γλιτώσουν από τις σφαίρες και τότε βρήκε πάνω στις μηχανές, που δεν είχαν αναβάτες, αλλά τις είχαν ρίξει στον δρόμο από πριν οι αστυνομικοί.
Παρά αυτά τα στοιχεία, οι αστυνομικοί αφέθηκαν ελεύθεροι χωρίς περιοριστικούς όρους μέχρι την εκδίκαση της υπόθεσης, μετά την ανάκρισή τους την Τετάρτη. Οι δικηγόροι των παιδιών σημειώνουν σε γραπτή τους δήλωση πως πρόκειται για μια προκλητική απόφαση, που θα δυναμιτίσει το κλίμα, και ζητούν έστω από το αρχηγείο της ΕΛΑΣ και την κυβέρνηση να τους θέσει σε διαθεσιμότητα, προκειμένου να μην επιστρέψουν σε ένοπλη υπηρεσία 7 άνθρωποι που κατηγορούνται για κακούργημα. Ανατριχιαστικότερο γεγονός της ημέρας της ανάκρισης ήταν το πλήθος αστυνομικών, συγγενών, αλλά και ακροδεξιών πολιτών που τους προσφωνούσαν «ήρωες».
Η «Εποχή», με αφορμή τη δολοφονία του Νίκου Σαμπάνη, φιλοξενεί σε τετρασέλιδο αφιέρωμα άρθρα και ρεπορτάζ για την επικίνδυνη στάση της κυβέρνησης, την ανάγκη μεταρρύθμισης της αστυνομίας (Σοφία Βιδάλη), την κουλτούρα μίσους της Δεξιάς (Δημήτρης Παπανικολόπουλος), τα ρατσιστικά ανακλαστικά της κοινωνίας (Βασίλης Ρόγγας) και το ζήτημα ένταξης των Ρομά (Μανώλης Ράντης και Απόστολος Στραγαλινός).
Αν δεν ήταν «γυφτάκι», ποια θα ήταν η αντίδραση;
Η επικίνδυνη στάση της κυβέρνησης και τα περιορισμένα ανακλαστικά του κινήματος
«Εκφράζω την ικανοποίησή μου που η ανεξάρτητη δικαιοσύνη έκρινε και αποφάσισε να αφεθούν ελεύθεροι οι εφτά αστυνομικοί χωρίς κανέναν περιοριστικό όρο». Κι όμως, αυτή η δήλωση δεν ανήκει στον δικηγόρο υπεράσπισης των κατηγορούμενων για ανθρωποκτονία από πρόθεση, αλλά στον υπουργό Προστασίας του Πολίτη, Τάκη Θεοδωρικάκο, δείχνοντας πως δεν τον ενδιαφέρει καν να κρατήσει τα προσχήματα και ότι υποστηρίζει ανοικτά την πράξη τους.
Είχε προηγηθεί, άλλωστε, η «συμβολική και ανθρώπινη» κίνησή του να τους επισκεφτεί ενώ κρατούνταν στην ΓΑΔΑ. Μια ανθρωπιά που εξαντλήθηκε στους δράστες, όπως φαίνεται, αφού για την οικογένεια του δολοφονημένου Νίκου Σαμπάνη αφιέρωσε μόνο λίγα λεπτά σε ένα τηλεφώνημα. Ενώ ο συμβολισμός της επίσκεψής του στους αστυνομικούς δεν μπορεί να ερμηνευτεί αλλιώς, παρά: καλά του κάνατε, η πολιτική ηγεσία είναι στο πλευρό σας.
«Ήταν πράγματι μια συμβολική πράξη, που στέλνει σήμα τόσο στην κοινωνία, όσο και στους δικαστές. Πρόκειται για ξεκάθαρη παρέμβαση στη δικαιοσύνη. Δεν έχει ξαναγίνει ποτέ μεταπολιτευτικά ένας υπουργός της δημόσιας τάξης να επισκεφθεί εμπλεκόμενους σε δολοφονία ενός νέου παιδιού, για να τους στηρίξει ψυχολογικά. Στέλνει ένα ρατσιστικό μήνυμα μίσους στην κοινωνία και στους δικαστές σήμα για αθώωσή τους», σχολιάζει στην «Εποχή» ο Πάνος Λάμπρου, μέλος της Πολιτικής Γραμματείας του ΣΥΡΙΖΑ, υπεύθυνος του τομέα για τα Δικαιώματα.
Η αστυνομία που οραματίζεται η κυβέρνηση
Η κυβέρνηση της ΝΔ, τόσο μέσω του αρμόδιου υπουργού της, όσο και μέσω άλλων στελεχών του κόμματος, έχει επιλέξει να υπερασπιστεί τους 7 κατηγορούμενους, καταδεικνύοντας και πώς φαντάζεται τη λειτουργία και τον ρόλο του θεσμού της αστυνομίας. Ενδεικτικά αναφέρονται τα συγχαρητήρια του υπουργού Ανάπτυξης, Άδωνη Γεωργιάδη, προς τους δράστες αστυνομικούς, η τοποθέτηση του διευθυντή του γραφείου Τύπου της ΝΔ, Νίκου Ρωμανού, ότι έκαναν απλά τη δουλειά τους, ενώ ο βουλευτής του κόμματος, Μπάμπης Παπαδημητρίου, έφτασε στο σημείο να εγκαλέσει τον ΣΥΡΙΖΑ που επισκέφθηκε την οικογένεια του δολοφονημένου παιδιού, αντί η κυβέρνηση να πράξει κι αυτή ακριβώς το ίδιο, όπως αρμόζει.
«Η ΝΔ κέρδισε τις εκλογές με το σύνθημα “νόμος και τάξη” και να “λυθούν τα χέρια της αστυνομίας”. Ουσιαστικά, λοιπόν, σήμερα υλοποιεί τις προεκλογικές της εξαγγελίες. Κινείται στην κατεύθυνση να διευκολύνει ακόμα περισσότερο την άσκηση βίας από την αστυνομία. Εμείς αντίθετα πιστεύουμε πως χρειάζεται εκδημοκρατισμός της αστυνομίας (προσπαθήσαμε και υλοποιήσαμε κάποια πράγματα, αλλά δεν προχώρησε όσο πρέπει), που περιλαμβάνει από αλλαγές στην εκπαίδευση, μέχρι κατάργηση των ομάδων που ίδρυσε η ΝΔ και δεν λαμβάνουν κατάλληλη εκπαίδευση», τονίζει ο Πάνος Λάμπρου.
Πράγματι, αντί ο υπουργός Προστασίας του Πολίτη με αφορμή –και– αυτό το περιστατικό να εξετάσει τις απαραίτητες αλλαγές και βελτιώσεις που πρέπει να γίνουν στο σώμα, διέταξε απλά έναν πειθαρχικό έλεγχο για τους 7 αστυνομικούς και ύστερα σιώπησε. Παράλληλα, πληροφορίες θέλουν να εξετάζει τον διωγμό του διοικητή της Άμεσης Δράσης που έδωσε εντολή να σταματήσει η καταδίωξη, προκαλώντας έντονη ανησυχία για την κατεύθυνση που πρόκειται να δώσει στις επιχειρησιακές πρακτικές του σώματος. Εκτιμάται, δηλαδή, ότι για ένα αυτοκίνητο που –πιθανά– να είχε κλαπεί (αφού κάτι τέτοιο απλά εικαζόταν την ώρα της καταδίωξης), είναι θεμιτό να μπουν σε κίνδυνο οι ζωές των αστυνομικών, των επιβαινόντων και όλων των υπόλοιπων πολιτών, μετατρέποντας την πόλη σε επικίνδυνη πίστα ράλι, αντί να ερευνηθεί το ζήτημα αργότερα;
Εμφανείς ρατσιστικές προκαταλήψεις
Ταυτόχρονα, ανησυχία προκαλεί και η στάση ενός σημαντικού μέρους της κοινωνίας που συντάσσεται με την ύπαρξη μιας πιο σκληρής και βίαιης αστυνόμευσης, όπως φάνηκε κυρίως από σχόλια στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης («καλά του κάνανε» κτλ). Στάση, βέβαια, που θρέφτηκε ακόμα μια φορά από τα κυρίαρχα ΜΜΕ που κατασκεύασαν την εικόνα ενός «σεσημασμένου», που ήθελε να σκοτώσει τους αστυνομικούς, υιοθετώντας πλήρως τις ψευδείς πληροφορίες του δελτίου Τύπου της αστυνομίας και δικαιολογώντας την τραγική εξέλιξη των πραγμάτων. Ακόμα και η αναμενόμενη οργή και θρήνος των συγγενών του Νίκου Σαμπάνη μεταφράστηκε από κάποια Μέσα σαν «απειλές για αντίποινα».
Αποθαρρυντική, όμως, είναι και η πιο «μουδιασμένη» στάση του κόσμου που αντιτίθεται αξιακά στην αστυνομική αυθαιρεσία και την καταστολή. Όπως φάνηκε από τη μικρή, για τη βαρύτητα του γεγονότος, συμμετοχή στις πορείες της Δευτέρας κατά της αστυνομικής δολοφονίας, δεν παρατηρείται η ίδια αποστροφή και αναβρασμός της κοινωνίας όπως είχε γίνει το 2008, για παράδειγμα, με τη δολοφονία του Αλέξη Γρηγορόπουλου, ή ακόμα και με το περιστατικό πιο ήπιας αστυνομικής βίας στη Ν. Σμύρνη πριν λίγους μήνες. «Μιλάμε περίπου για τις ίδιες ηλικίες με τον Γρηγορόπουλο, με τη διαφορά, δυστυχώς, ότι για πολλούς ο Νίκος Σαμπάνης ήταν “ένα γυφτάκι”. Ακριβώς αυτό δείχνει τα συντηρητικά χαρακτηριστικά της ελληνικής κοινωνίας και τα περιορισμένα αντανακλαστικά που έχει και το ίδιο το κίνημα. Αν ο Νίκος Σαμπάνης δεν ήταν Ρομά, με “παραβατικά” στοιχεία, που ζούσε την περιθωριοποίηση από την κοινωνία, σε έναν καταυλισμό στη μέση του πουθενά, οι αντιδράσεις θα ήταν διαφορετικές και αυτό θα πρέπει να προβληματίσει και την Αριστερά και το κίνημα», επισημαίνει ο υπεύθυνος του τομέα Δικαιωμάτων ΣΥΡΙΖΑ.
Ο ίδιος, μαζί με τους Δ. Τζανακόπουλο, Χρ. Σπίρτζη, Θ. Φωτίου, Γ. Τσίπρα, Α. Ρέλλα και μέλη της Νεολαίας ΣΥΡΙΖΑ επισκέφθηκαν τον καταυλισμό που διέμενε ο νέος για να δείξουν τη συμπαράστασή τους στην οικογένεια και να συζητήσουν για τον χρόνιο ρατσισμό και αποκλεισμό που αντιμετωπίζουν εν γένει οι Ρομά από το κράτος: «Οι εικόνες ήταν σοκαριστικές. Βουνά από σκουπίδια, χωρίς δρόμους, νερό και ρεύμα, με τα παιδιά που παρότι θέλουν, όπως και οι γονείς τους, δεν μπορούν να πάνε σχολείο, γιατί δεν μπορούν να μετακινηθούν σε αυτό και δεν υπάρχει καμία σχετική μέριμνα. Πρόκειται για την απόλυτη εγκατάλειψη από το κράτος, που τους οδηγεί σε μια ζώνη κοινωνικού αποκλεισμού και ακραίας φτώχειας. Αν κάποιος επισκεφτεί τον καταυλισμό, θα καταλάβει ότι παραβατικοί δεν είναι οι Ρομά, αλλά το ίδιο το κράτος».