Η κλιματική κρίση και η αντιμετώπισή της είναι το νούμερο ένα πρόβλημα του 21ου αιώνα. Αυτές τις μέρες είναι και το νούμερο ένα θέμα στη διεθνή ατζέντα, μιας και διεξάγεται η παγκόσμια διάσκεψη για το κλίμα COP26, όπου συμμετέχουν όλα τα κράτη που υπάγονται στον ΟΗΕ (σελ. 17). Όπως φαίνεται στην Γλασκώβη συναντήθηκαν δύο κόσμοι. Από τη μία οι κυβερνήσεις που εξαγγέλλουν μεγαλόπνοα σχέδια, αλλά στην ουσία μεταθέτουν σε βάθος χρόνου την επίτευξη των στόχων αντιστροφής της κλιματικής κρίσης, και από την άλλη, τα περιβαλλοντικά κινήματα και η επιστημονική κοινότητα, που υπενθυμίζουν ότι ο χρόνος τελείωσε και πως ο πλανήτης χρειάζεται να παρθούν άμεσα και γενναία μέτρα.
Έτσι, σε μία διάσκεψη που μετέχουν πάνω από 200 χώρες, στον περιορισμό της χρήσης άνθρακα συμφώνησαν μόλις 40 χώρες, στη διακοπή της χρηματοδότησης παραγωγής ορυκτών καυσίμων στο εξωτερικό συμφώνησαν 20 χώρες, στην ανθρακική ουδετερότητα της ναυτιλίας συμφώνησαν 14 χώρες. «Αν θες να προστατεύσεις το περιβάλλον πρέπει να λαμβάνεις αποφάσεις και να δρας, όχι να βγάζεις λόγους», είπε ο πρόεδρος του Μεξικού, Αντρές Μανουέλ Λόπες Ομπραδόρ. «Είτε το σταματάμε, είτε θα μας σταματήσει», είπε ο γ.γ. του ΟΗΕ Αντόνιο Γκουντέρες. Δύο ήταν μονάχα οι απτές δεσμεύσεις για το κλίμα, μία για το μεθάνιο και μία για τα δάση, με τις συμφωνίες να τις υπογράφουν το 70% των χωρών της παγκόσμια οικονομίας. Όπως και να έχει, πολύ «μπλα μπλα μπλα» όπως είχε πει η Γκρέτα Τούνμπεργκ και όχι πολλές δεσμεύσεις.
Άλλα λέμε και άλλα κάνουμε
Στην Γλασκώβη βρέθηκε και ο έλληνας πρωθυπουργός, Κ. Μητσοτάκης, ανάμεσα στους 120 ηγέτες των χωρών που αποφάσισαν να μετέχουν με αυτοπρόσωπη παρουσία. Εκεί δεσμεύτηκε για πλήρη απολιγνιτοποίηση της χώρας έως το 2028, απεξάρτηση από ορυκτά καύσιμα της ελληνικής ναυτιλίας, σταδιακή μετατροπή των ελληνικών νησιών σε 100% πράσινους προορισμού, αύξηση των ΑΠΕ, λήψη μέτρων προστασίας των ορεινών οικοσυστημάτων, μετατροπή της Ελλάδας σε κόμβο μεταφοράς πράσινης ενέργειας στην Ευρώπη. Εδώ, να θυμίσουμε την πραγματικότητα: Έχει νομοθετήσει για επενδύσεις στον αιγιαλό, με τον οποίο χτίζονται οι παραλίες ( Σεπτέμβριος 2021), διευκολύνσεις στις επιχειρήσεις για περιβαλλοντική αδειοδότηση με άρση και της αρχής «ο ρυπαίνων πληρώνει» (Μάιος 2020), έχει ακυρώσει τους δασικούς χάρτες (Αύγουστος 2020), έχει καταργήσει τα πρόστιμα για περιβαλλοντικές παραβάσεις (Οκτώβριος 2021), χωροθέτησε άναρχα ΑΠΕ χάριν των επενδυτικών κολοσσών (Σεπτέμβριος 2019) και επιχειρεί να τους ενισχύσει πάνω στα καμένα δάση (Αύγουστος 2021).
Όπως τόνισε ο ευρωβουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ Πέτρος Κόκκαλης στο Κόκκινο «Ο Κ. Μητσοτάκης μάς έχει συνηθίσει να κάνει ανακοινώσεις σε διεθνής φόρα για πράγματα που δεν έχει συζητήσει με κανέναν στην Ελλάδα. Μέχρι πρόσφατα έλεγε ότι η απολιγνιτοποίηση θα ολοκληρωθεί μέχρι το 2025. Τώρα είπε ότι θα ολοκληρωθεί το 2028, που σημαίνει ότι η Πτολεμαΐδα 5 θα λειτουργήσει». Η WWF σχολιάζοντας τις δηλώσεις του πρωθυπουργού χαρακτήρισε «αρνητική πρωτοβουλία» τα όσα ανακοινώθηκαν για τη ναυτιλία, σημειώνοντας ότι δεν υπήρξε δέσμευση για το αν θα στηρίξει η Ελλάδα τη συμπερίληψη του τομέα της ναυτιλίας στο Ευρωπαϊκό Σύστημα Εμπορίας Δικαιωμάτων Εκπομπών. Για την απανθρακοποίηση χαρακτήρισε τις ανακοινώσεις «υπαναχώρηση σε σχέση με ένα μόλις μήνα νωρίτερα από το βήμα του ΟΗΕ στη Νέα Υόρκη», προσθέτοντας ότι δεν υπήρξε καμία δέσμευση για «απεξάρτηση του συστήματος ηλεκτροπαραγωγής από τον λιγνίτη και το ορυκτό αέριο με στόχο ένα σύστημα 100% ΑΠΕ έως το 2035». Ακόμα υπενθύμισε πως δεν υπήρξε καμία αναφορά στην εξοικονόμηση ενέργειας με ριζική ενεργειακή αναβάθμιση τουλάχιστον ενός εκατ. κατοικιών και επισημαίνει πως δεν υπήρξαν «ρητές δικλείδες που θα αποκλείουν την παραγωγή μπλε υδρογόνου με χρήση ορυκτού αερίου», ούτε ακούστηκε κάτι για «οριστική ακύρωση του προγράμματος ανάπτυξης υδρογονανθράκων στην ελληνική επικράτεια».
Αντίστοιχα, από την Greenpeace τόνισαν για τις ΑΠΕ «θα πρέπει άμεσα να ολοκληρωθεί το ειδικό χωροταξικό για θαλάσσιες και χερσαίες ΑΠΕ. Δεν υπάρχει περιθώριο για άλλη χρονοκαθυστέρηση» και καλούν τον πρωθυπουργό να πάρει πρωτοβουλίες για τον τερματισμό της εξόρυξης υδρογονανθράκων, ενεργειακή αναβάθμιση κτιρίων, μη ένταξη έργων ορυκτού αερίου και πυρηνικών στον Κανονισμό της ΕΕ.
Κλιματικός νόμος… με το βλέμμα στις επενδύσεις
Ο Κ. Μητσοτάκης, αφού βρισκόταν σε «πράσινο» κλίμα, ανακοίνωσε πως σύντομα θα κατατεθεί κλιματικός νόμος, το πλαίσιο του οποίου παρουσίασε στο υπουργικό συμβούλιο ο υπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας, Κώστας Σκρέκας, μαζί με το νέο πλαίσιο για την ανάπτυξη έργων ΑΠΕ. Ειδικά για το τελευταίο, διόλου τυχαία η συγκυρία, αφού από τη Διεύθυνση Διαχείρισης Φυσικού Περιβάλλοντος και Βιοποικιλότητας του υπουργείου στις 27 Οκτωβρίου αναρτήθηκε αρνητική γνωμοδότηση για τα δύο αιολικά πάρκα εντός της Ζώνης Ειδικής Προστασίας «Όρη Άγραφα» του δικτύου Natura 2000 και στις 26 Μαΐου απέρριψε την περιβαλλοντική αδειοδότηση του mega έργου στις βραχονησίδες του Αιγαίου. Επομένως, θα πρέπει να αρθούν –εικάζουμε- περιορισμοί για τις αδειοδοτήσεις νέων έργων ΑΠΕ, ώστε να δίνονται με ταχείς ρυθμούς και ίσως λιγότερο περιβαλλοντικούς.
Όσον αφορά τον ίδιο τον κλιματικό νόμο, ακόμα δεν έχουμε πλήρη εικόνα, αφού ανακοινώθηκαν μόνο οι τομείς (παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας και θερμότητας, μεταφορές, βιομηχανία, κτίρια, γεωργία και κτηνοτροφία, απόβλητα, χρήσεις γης), χωρίς να ανακοινώνεται πώς θα κατανέμονται οι υποχρεώσεις και σε ποιους τομείς. Σε κοινή δήλωση οι τομεάρχες Περιβάλλοντος και Ενέργειας του ΣΥΡΙΖΑ Σωκράτης Φάμελλος και Πέτη Πέρκα τόνισαν πως «η ανακύκλωση πράσινων επικοινωνιακών εξαγγελιών από τον Κ. Μητσοτάκη του έχει γίνει συνήθεια (…) Η νέα γενικόλογη και καθυστερημένη αναφορά σε εθνικό κλιματικό νόμο, για τον οποίο η κυβέρνηση είχε δεσμευτεί ότι θα ολοκληρωθεί πριν από τη Διάσκεψη του ΟΗΕ για το Κλίμα στη Γλασκώβη, δεν περιέλαβε καμία αναφορά και δέσμευση της πολιτείας ότι θα εξασφαλίσει αυτή τη μετάβαση για όλη την κοινωνία, εφόσον ο κ. Μητσοτάκη θεωρεί ότι αυτή η μετάβαση αφορά αποκλειστικά επενδύσεις και οφέλη για τους λίγους.»
Και πράγματι απουσιάζει πλήρως η κοινωνία από τις συζητήσεις για τον κλιματικό νόμο, όπως και οι φορείς, οι κινήσεις πολιτών, τα περιβαλλοντικά κινήματα, η επιστημονική κοινότητα. Πώς όμως μπορεί να καθίσει στο ίδιο τραπέζι την κοινωνία των πολιτών, τους επιστήμονες με τους μεγαλοεπενδυτές; Δεν τον αφορά καθόλου η ιδέα ενεργειακών κοινοτήτων και αυτοπαραγωγής για την ανάπτυξη των ΑΠΕ σε τοπικό επίπεδο, θέλει τα φαραωνικά έργα, αυτά που συντηρούν το σύστημα και όχι προστατεύουν το περιβάλλον. Δεν τον αφορά η πράσινη μετάβαση να είναι συμπεριληπτική, αρκεί οι επενδυτές να αυξάνουν τα κεφάλαιά τους. Δεν τον αφορά η απολιγνιτοποίηση, τον ενδιέφερε μόνο να πουληθεί η ΔΕΗ και να εμφανίσει την κίνηση ως «πράσινη». Αυτή όμως δεν είναι πράσινη πολιτική, είναι greenwashing («πράσινο ξέπλυμα»), και μάλιστα σε πολλές στροφές.