Ο σύντροφος και αναγνώστης της «Εποχής», πανεπιστημιακός Ερρίκος Γιαμαλάκης, ένα χρόνο μετά τον θάνατο του αξέχαστου συντρόφου Μπάμπη Καλατζή μάς έστειλε ένα πορτρέτο του, γραμμένο λίγο πριν ο φίλος του φύγει από τη ζωή. Δεν θέλησε να παρέμβει μετά, παρά μόνο με ένα μικρό υστερόγραφο.
.jpg)
Η χούντα των συνταγματαρχών με εύρηκε φοιτητή στο Γκρατς της Αυστρίας. Τον ίδιο μήνα της φασιστικής εξουσίας απαγορεύτηκε στον πατέρα μου να μου στείλει το λίγο συνάλλαγμα που μου έστελνε κάθε μήνα. Αναγκάστηκα να διακόψω τις σπουδές μου και να φύγω για τη φιλόξενη Σουηδία, να ψάξω δουλειά για τη ζωή μου και την αντιδικτατορική δράση. Στην Αυστρία, άλλωστε, ούτε δουλειές υπήρχαν, μα προπαντός απαγορευόταν αυστηρά η πολιτική δραστηριότητα των ξένων. Τον Νίκο Μπανιά και τον αξέχαστο αδελφό του Γιάννη τούς είχαν απελάσει στην Ελλάδα και αναγκάστηκαν για κάποιο διάστημα να διακόψουν τις σπουδές τους στην Αυστρία. Στη Σουηδία, αντίθετα, η αντίσταση κατά της χούντας δεν είχε κανένα πρόβλημα και στις εκδηλώσεις κατά της χουντικής δικτατορίας συμμετείχαν συχνά ακόμη και ο πρωθυπουργός Τέιτζ Ερλάντερ κι ο τότε υπουργός Παιδείας και αργότερα πρωθυπουργός Ούλοφ Πάλμε. Υπεύθυνοι των οργανώσεων της αριστεράς στην Ευρώπη ήταν τον καιρό εκείνο ο Νίκος Μπανιάς, φοιτητής στο Γκράτς κι ο Παύλος Νεφελούδης. Μου ‘δωσε, λοιπόν, ο Μπανιάς ένα γράμμα για να συνδεθώ με την οργάνωση της Σουηδίας, υπεύθυνος της οποίας τον καιρό εκείνο ήταν, όπως μου είπε, ένα ανερχόμενο στέλεχος, ο Μπάμπης Καλατζής.
Όταν έφθασα στην Στοκχόλμη έπεσα πάνω σε μια εργώδη αντιδικτατορική δραστηριότητα νέων Ελλήνων, ανάμεσα στους οποίους κινείτο σαν αίλουρος ένας αεικίνητος σαραντάρης, κι αυτός ήταν ο Μπάμπης Καλατζής. Δίπλα του, κι ανάμεσα στους άλλους, ήταν ο αξέχαστος Κώστας Συνοδινός. Τους συστήθηκα και τους παράδωσα το γράμμα του Μπανιά. Από κείνη τη στιγμή έγινα ένας από τους άλλους στρατευμένους της Στοκχόλμης. Κατάλαβα πως η ψυχή της οργάνωσης, κάθε αντιστασιακής δράσης, ήταν ο Μπάμπης. Φλογερός ομιλητής, ηγέτης παντού, όργωνε τη Σκανδιναβία, όργωνε την Ευρώπη ολόκληρη, καθημερινά. Ασκούσε επιρροή όχι μόνο στον απλό αντιστασιακό, μα και στα μεγάλα ονόματα της αντίστασης. Είχε γοητεύσει τη Μελίνα Μερκούρη και επηρέαζε την ηγεσία του ΠΑΚ. Από τον οργανωτικό γραμματέα του, τον δικηγόρο Μανόλη Πονηρίδη, έως τον αρχηγό και πρόεδρο του ΠΑΚ Α. Παπανδρέου. Όταν ο πρόεδρος του ΠΑΜ Μίκης Θεοδωράκης είχε δυσκολία να κλείσει ραντεβού με τον δύστροπο Ανδρέα Παπανδρέου, ο Μπάμπης αναλάμβανε τη λύση του προβλήματος και το ζήτημα έπαιρνε τέλος. Ήταν η εποχή που ο Ανδρέας Παπανδρέου υποστήριζε πως δεν μπορούσε να υπάρξει αντίσταση κατά της χούντας με τη συμμετοχή του βασιλιά, και μας ασκούσε κριτική από τα αριστερά, εμάς που θεωρούσαμε πως όσοι εναντιωνόντουσαν στη χούντα, ήταν ευπρόσδεκτοι στο αντιφασιστικό μέτωπο.
Η μοιρασιά
Κι όταν ρίξαμε τη ξενοκίνητη χούντα και το ΠΑΣΟΚ κέρδισε τις εκλογές το 1981 κι έγινε κυβέρνηση, άρχισε η μοιρασιά της εξουσίας. Ο οργανωτικός γραμματέας του ΠΑΚ Μανόλης Πονηρίδης ανέλαβε πρέσβης της Ελλάδας στη Σουηδία. Άλλα στελεχάκια του ΠΑΚ ανέλαβαν, εκπρόσωπος Τύπου, εργατικός ακόλουθος, υπεύθυνος τουρισμού. Τότε κάλεσαν και τον Καλαντζή και του προτείναν, είναι αλήθεια, τη γραμματεία της Πρεσβείας στη Στοκχόλμη. Αυτή ήταν γενικώς η αντίληψη. Η μοιρασιά της εξουσίας. Μα ο Μπάμπης, κακώς κατά τη γνώμη μου, απάντησε: «Εδώ δεν πάλεψα ενάντια στη δικτατορία για να εξαργυρώσω γραμμάτια σήμερα».
Εξακολούθησε να κρατά το μικρό διαμέρισμά του στη Σουηδία για ώρα ανάγκης και το αντίστοιχο στο Παλαιό Φάληρο στην Αθήνα όπου εξακολουθεί να μένει στο νοίκι, διαθέτοντας γι’ αυτό την πενιχρή σύνταξή του, μα έχοντας αλώβητη την αδιαμφισβήτητη αξιοπρέπειά του. Να σημειωθεί πως, όπως ήταν και είναι, θα μπορούσε να φιλοξενηθεί στο σπίτι κάθε Έλληνα, μα η περηφάνια του δεν του επέτρεπε να γίνει βάρος κανενός. Προτίμησε, κοντά πενήντα χρόνια τώρα, να πληρώνει νοίκι σ’ ένα σπίτι που σπάνια χρησιμοποιεί όταν για λόγους υγείας ταξιδεύει στη Στοκχόλμη.
Η διαδρομή
Ο Μπάμπης Καλατζής σε ηλικία 14 χρόνων τον Φλεβάρη του 1941, οργανώθηκε στην ΟΚΝΕ. Στη συνέχεια στο ΕΑΜ Νέων. Το 1943 αναδείχτηκε στέλεχος της ΕΠΟΝ του νομού Βοιωτίας. Μέλος του ΚΚΕ χρησιμοποιήθηκε σε διάφορες επικίνδυνες αποστολές. Συνελήφθη σε ενέδρα από δυνάμεις της ορεινής ταξιαρχίας στις 20.1.1945. Υπέστη για τρία μερόνυχτα τα βασανιστήρια της φάλαγγας για να μαρτυρήσει πού βρίσκονταν κρυμμένα τα όπλα, μα βάσταξε. Υπέστη εικονική εκτέλεση κι έχει μόνιμα από τότε συνεχείς πονοκεφάλους από τα κτυπήματα. Στις 5.9.1947 ξαναπαίρνει τον δρόμο των φυλακών για πολλά χρόνια. Έχει δυο θανατικές καταδίκες. Η πρώτη από γερμανικό στρατοδικείο και δεύτερη από το κακουργιοδικείο Χαλκίδας.
Η πρώτη διαφωνία του με κομματική απόφαση, όντας στη φυλακή, είναι το 1958 για μέρος των Αποφάσεων της 8ης Ολομέλειας της ΚΕ του ΚΚΕ. Αποφυλακίζεται με βάση τον νόμο περί ανηλίκων υπό όρους. Εντάσσεται στην ΕΔΑ μέσα από την οργάνωση των λογιστών. Η ΚΟ των λογιστών τα προδικτατορικά χρόνια κατείχε πρωτοποριακή θέση στην προσπάθεια ανανέωσης του κόμματος. Συμμετέχει στη 12η ολομέλεια της ΚΕ του ΚΚΕ τον Φλεβάρη 1968. Διαφωνεί με τις αποφάσεις της Κολιγιαννικής ομάδας και αναλαμβάνει δράση για την ενημέρωση των κομματικών μελών στη δυτική Ευρώπη με βάση τη Σκανδιναβία.
Στις 29.11.1971, με σύμφωνη γνώμη του Γρ. Εσωτερικού, γυρίζει στην Ελλάδα. Η «Ελεύθερη Πατρίδα», όργανο του ΚΚΕ, εφημερίδα που εκδιδόταν από την Μπέτυ Αμπατιέλου στο Λονδίνο, κυκλοφορεί με άρθρο, ενός Μάνου από την οργάνωση του ΚΚΕ στο Μάλμο, που καταγγέλλει τον Καλαντζή σαν πράκτορα της χούντας, αφού τόλμησε να γυρίσει στην Ελλάδα και δεν τον συνέλαβαν αμέσως στο αεροδρόμιο της Αθήνας. Τέτοια αθλιότητα! Οι υπηρεσίες της Χούντας για δικούς τους, προφανώς, λόγους έκαναν στραβά μάτια, για να τον συλλάβουν λίγες μέρες αργότερα και να τον οδηγήσουν στην Ασφάλεια.
Εγώ τηλεφώνησα στον συντάκτη του κατάπτυστου κειμένου, τον Μάνο, και του υποσχέθηκα να του «εξηγήσω» τα πράγματα όποτε τυχόν βρεθούμε στο μέλλον. Δυστυχώς ή ευτυχώς, δεν συναντηθήκαμε ποτέ. Όταν αναφέρεσαι στον Μπάμπη Καλαντζή, δεν είναι δυνατό να μη σημειώσεις τον τρόπο που χορεύει τους ελληνικούς χορούς. Πατάει ανάλαφρα τη γη «σαν τρυφερούδι ελάφι», που έγραφε ο ποιητής της Ρωμιοσύνης! Όποιος τον παρακολουθεί να χορεύει έχει την αίσθηση πως με τα πόδια του ζωγραφίζει πάνω στη γη. Στο τελευταίο Συνέδριο του ΣΥΡΙΖΑ ήταν τιμητικό προεδρείο.
Ερρίκος Γιαμαλάκης, Χανιά (29.6.2019)
ΥΓ: Η κλονισμένη υγεία του τον οδήγησε πέρυσι σε νοσοκομείο της Αθήνας, όπου δυστυχώς άφησε την τελευταία του πνοή. Θα τον θυμούμαστε πάντα με αγάπη και θαυμασμό (Χανιά, 15.11.2021)