Ραμόν Δίας Ετερόβιτς «Άγγελοι και ερημίτες», μετάφραση: Κρίτων Ηλιόπουλος, εκδόσεις angelus novus, 2021
Ο Ραμόν Δίας Ετερόβιτς θεωρείται από τους κορυφαίους συγγραφείς αστυνομικού και νουάρ μυθιστορήματος στη λατιονοαμερικάνικη ήπειρο. Ο Χιλιανός συγγραφέας γράφει ένα αστυνομικό μυθιστόρημα που πατάει διαρκώς στο πολιτικό και κοινωνικό κλίμα στη Χιλή και τη Λατινική Αμερική, που επικοινωνεί με όλες τις πλευρές της πολιτικής βίας η οποία σημάδεψε κατά καιρούς εκεί τις κάθε είδους κοινωνίες και εξουσίες. Τα βιβλία του, έτσι, αποτυπώνουν, με έναν τρόπο εντελώς ενταγμένο στην πλοκή τους, όλα τα πολλαπλά επίπεδα της χιλιάνικης κοινωνίας, πολιτικής και ιστορίας.
Στο συγκεκριμένο βιβλίο όλα ξεκινούν όταν ο ιδιόμορφος 45χρονος πρωταγωνιστής του, ο ιδιωτικός ντετέκτιβ Ερέδια, πληροφορείται ότι βρέθηκε νεκρή («αυτοκτόνησε») μια φίλη του δημοσιογράφος, την οποία βέβαια είχε να δει χρόνια, καθώς έλειπε στο εξωτερικό. Η Φερνάντα όμως που ήξερε αυτός, που θυμόταν αυτός, δεν θα αυτοκτονούσε ποτέ. Αρχίζει λοιπόν να σκαλίζει.
Στην πορεία της έρευνάς του εμφανίζεται μια ολόκληρη τοιχογραφία από χαρακτήρες: μπάτσοι ακέραιοι (και φίλοι του Ερέδια) και μπάτσοι διεφθαρμένοι, παλιοί βασανιστές από την εποχή της δικτατορίας που κυκλοφορούν ατιμώρητοι («να τονιστεί κάποια ελαφρά διαφορά από την εποχή της στρατιωτικής μπότας [για] να πειστούν οι αφελείς ότι κάτι είχε αλλάξει, παρότι η εξουσία ακόμα φορούσε στολή»), μνήμες από εξαφανισμένους στα κέντρα βασανιστηρίων της χούντας και από Τουπαμάρος και από αντάρτες που έχουν σκοτωθεί στη Νικαράγουα πολεμώντας στο πλευρό των Σαντινίστας, χαμένα κορμιά και χαφιέδες και μπράβοι, πράκτορες της CIA και ντετέκτιβ της συμφοράς, πολιτικοί και μαφιόζοι.
Καθώς η πλοκή αρχίζει να εξελίσσεται με γρήγορο, ασθματικό κάποιες στιγμές ρυθμό (κάτι που αντανακλάται και στο ύφος που είναι γραμμένο το βιβλίο), σύντομα θα φανεί ότι ο φόνος της δημοσιογράφου δεν ήταν ο μοναδικός (άλλωστε, «τα χρόνια εκείνα δεν γράφονταν όλα στις εφημερίδες» και επιπλέον «κανένας δημοσιογράφος δεν πρέπει να ερευνά τόσο λεπτά θέματα χωρίς ισχυρές πλάτες»…). Ωστόσο το τοπίο κάπως ξεκαθαρίζει, καθώς αποκαλύπτεται ότι αυτό που είχε μπει στο δημοσιογραφικό της μικροσκόπιο ήταν το σκοτεινό εμπόριο όπλων με επίκεντρο την Χιλή. Όμως, «ποιον ενδιαφέρει η αλήθεια», ακούγεται κάποια στιγμή η πικρή ερώτηση: σε ένα τέτοιο πλαίσιο, η τιμωρία και η κάθαρση είναι δύσκολη αλλά και επικίνδυνη, σχεδόν όνειρο απατηλό, όταν πίσω από τα εγκλήματα υπάρχει μια τόσο ισχυρή εξουσία που απλώνεται σε δικτατορία και δημοκρατία: η μετάβαση από τη μία στην άλλη φάση ήταν και είναι πάντα ένα σκοτεινό σημείο στην ιστορία της Χιλής. Από την άλλη, βέβαια, δεν είναι δυνατόν και να την σκαπουλάρουν όλοι ατιμώρητοι, όταν έχεις έναν ντετέκτιβ που, ξέροντας πως έχει απέναντί του ένα ολόκληρο σύστημα με το οποίο θα πρέπει να συγκρουστεί σαν να ρίχνει γροθιά στο μαχαίρι, αυτό που πιστεύει και λέει είναι ότι «εμένα μ’ ενδιαφέρει η δικαιοσύνη, όχι οι νόμοι».
Ο Δίας Ετερόβιτς έχει γράψει, μεταξύ άλλων, δεκαοχτώ νουάρ μυθιστορήματα· οι Άγγελοι και ερημίτες είναι το τέταρτο. Πριν από είκοσι χρόνια είχε κυκλοφορήσει στα ελληνικά, από τις εκδόσεις opera και πάλι σε μετάφραση του Κρίτωνα Ηλιόπουλου, άλλο ένα βιβλίο του συγγραφέα, «Τα επτά παιδιά του Σιμενόν». Σιμενόν λέγεται ο γάτος του Ερέδια.