Δεν υπάρχει σήμερα ένας ισχυρός συνασπισμός ενάντια στον Μπολσονάρο, λέει στην «Εποχή» η Ρεχάνε Καρολίνα Οεβέλερ, καθηγήτρια Κοινωνικής Ιστορίας στο Ομοσπονδιακό Πανεπιστήμιο του Ρίο ντε Τζανέιρο. Συγχρόνως, μιλάει για τα στηρίγματα που έχει ο βραζιλιάνος πρόεδρος, ενώ πηγαίνοντας προς τις εκλογές του 2022, αναφέρεται στη μετριοπάθεια που φαίνεται να υιοθετεί σημαντικό μέρος της βραζιλιάνικης Αριστεράς, προκειμένου να κερδίσει τον Μπολσονάρο, και στις δυσκολίες που θα αντιμετωπίσει μια ενδεχόμενη προοδευτική κυβέρνηση.
Πώς θα περιέγραφες τη σημερινή κατάσταση στη Βραζιλία, μέσα σε αυτόν τον συνδυασμό των πολλαπλών κρίσεων;
Ο βραζιλιάνικος λαός βρίσκεται σήμερα σε μια κατάσταση αυξανόμενης κοινωνικής βαρβαρότητας. Βλέπουμε την επέκταση των κοινωνικών, φυλετικών, ταξικών και έμφυλων ανισοτήτων με έναν επιταχυνόμενο και ιστορικά πρωτοφανή ρυθμό. Υπάρχουν ουρές ανθρώπων που αγοράζουν κόκκαλα ζώων για τη διατροφή τους, η χώρα έχει επιστρέψει και πάλι στον χάρτη της πείνας και η καταστροφική πολιτική άρνησης απέναντι στην πανδημία έχει οδηγήσει σε περισσότερους από 600.000 θανάτους. Ο πληθωρισμός είναι αχαλίνωτος, η ανεργία και η υποαπασχόληση βρίσκονται σε ιστορικά υψηλά ποσοστά και η κατάσταση των κοινωνικών υπηρεσιών (εκπαίδευση, υγεία, κοινωνική πρόνοια) είναι επισφαλής. Η Βραζιλία δεν ήταν ποτέ μια τόσο θλιβερή χώρα. Η αύξηση της βενζίνης και η άνοδος του δολαρίου επηρεάζουν όλες τις τιμές και βρισκόμαστε σε μια ανθρωπιστική κρίση, ενώ στο Σάο Πάολο η αστυνομία συνεχίζει να δολοφονεί τη νεολαία της περιοχής χωρίς συνέπειες.
Ποια είναι σήμερα τα στηρίγματα του Μπολσονάρο; Παρά την καταστροφική πολιτική του φαίνεται να διατηρεί ένα αρκετά μεγάλο ποσοστό υποστήριξης στη βραζιλιάνικη κοινωνία.
Αυτοί που τον υποστηρίζουν είναι ο στρατός, οι περισσότερες ευαγγελικές εκκλησίες, η στρατιωτική αστυνομία, η πολιτοφυλακή (ομάδες διεφθαρμένων αστυνομικών και εμπόρων ναρκωτικών), οι επιχειρηματίες, αλλά και μέρος του πληθυσμού που έχει κερδηθεί από τον αντιδραστικό, ρατσιστικό, ομοφοβικό, μισογυνικό για τον «νόμο και την τάξη», λόγο του Μπολσονάρο και των συνεργατών του. Διατηρεί την εξουσία του μέσω ενός συνδυασμού εξαναγκασμού και συναίνεσης. Παραμένει στη θέση του χρησιμοποιώντας σκοτεινές μεθόδους, εκβιασμούς, εξαγορά πολιτικών από το λεγόμενο «κέντρο», απειλές, χρήση της κρατικής μηχανής για εκλογικούς σκοπούς, κλπ.
Ενόψει των εκλογών του 2022, ποιες διεργασίες γίνονται στη βραζιλιάνικη Αριστερά για τον σχηματισμό ενός ισχυρού μετώπου απέναντι στον Μπολσονάρο;
Το ερώτημα στην πραγματικότητα θα πρέπει να είναι αν θα έχουμε και σε ποιο βαθμό κανονικές εκλογές και επίσης, σε περίπτωση που κερδίσει ο αντίπαλος του Μπολσονάρο, αν θα μπορέσει να πάρει την εξουσία ή όχι. Σήμερα η Αριστερά είναι σε μεγάλο βαθμό ηττημένη, τα κοινωνικά κινήματα βρίσκονται σε άμυνα, φοβισμένα από την κρατική και την παρακρατική βία και ο Τύπος είναι σε μια μόνιμη αυτολογοκρισία. Μεγάλα τμήματα της Αριστεράς, ιδίως το ΡΤ (Εργατικό Κόμμα), θεωρούν ότι ένας μετριοπαθής λόγος για τις εκλογές του 2022 μπορεί να διευκολύνει τη νίκη επί του Μπολσονάρο. Στην πραγματικότητα, μπορούμε να πούμε ότι η Αριστερά δεν προετοιμάζεται για τις εκλογές. Είναι επίσης σημαντικό να θυμόμαστε ότι ο Λούλα δεν έχει επιβεβαιώσει την υποψηφιότητά του μέχρι στιγμής, ούτε έχει προτείνει κάποιο άλλο όνομα. Δεν υπάρχει σήμερα ένας ισχυρός συνασπισμός ενάντια στον Μπολσονάρο.
Πώς αντιμετωπίζει τον Λούλα η αστική τάξη; Υπάρχουν τμήματά της που τον βλέπουν ευνοϊκά;
Δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι ο Λούλα επιδιώκει συμμαχίες με τμήματα της αστικής τάξης που θα μπορούσαν να τον υποστηρίξουν για την εκλογή του, όπως συνέβη το 2002/2003. Η αστική τάξη δεν έχει έναν μόνο στόχο και ένα μεγάλο μέρος της προτιμά σιωπηλά τη συνέχεια του Μπολσονάρο, γιατί της εγγυάται ότι δεν θα υπάρξουν μέτρα που θα βλάπτουν τα συμφέροντά της, όπως η φορολόγηση των υπερπλούσιων. Ο Λούλα το γνωρίζει αυτό και αυτή τη στιγμή βρίσκεται σε συνομιλίες με τον Ζεράλντο Άλκμιν του PSDB (Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα Βραζιλίας), ιστορικό αντίπαλο του Εργατικού Κόμματος και εκπρόσωπο της μεγάλης αστικής τάξης του Σάο Πάολο. Συγχρόνως, συναντά επιχειρηματίες, κάνει διεθνείς περιοδείες και συνομιλεί με πολιτικούς ηγέτες διαφορετικών προελεύσεων. Ωστόσο, οι επιχειρηματίες δεν θα τον στηρίξουν. Ένα μέρος τους θα ψηφίσει για την επανεκλογή του Μπολσονάρο και ένα άλλο θα στηρίξει τον Ζοάο Ντόρια, που πρόσφατα εγκρίθηκε ως υποψήφιος του PSDB. Όσο παράλογος και εκνευριστικός και αν είναι ο Μπολσονάρο, και όσο και αν η βραζιλιάνικη αστική τάξη έχει πλουτίσει κατά τη διάρκεια των κυβερνήσεων του Εργατικού Κόμματος, θεωρώ ότι αυτή προτιμά την εγγύηση των προνομίων της.
Ποια θα είναι τα σημαντικότερα προβλήματα, που θα έχει να αντιμετωπίσει μια ενδεχόμενη κυβέρνηση του Λούλα;
Ένα μεγάλο μέρος του πληθυσμού έχει θετικές μνήμες για την περίοδο του Λούλα, όταν η Βραζιλία σημείωσε σημαντικές βελτιώσεις σε αρκετούς κοινωνικούς δείκτες. Ένα άλλο μέρος συνδέει τον Λούλα μόνο με τη διαφθορά, χάρη στην εκστρατεία των δεξιών μέσων ενημέρωσης που ισχυρίστηκαν ότι η κυβέρνησή του ήταν «η πιο διεφθαρμένη στην ιστορία της Βραζιλίας», κάτι που είναι ένα μεγάλο ψέμα. Για αυτόν τον λόγο, το αντι-PT συναίσθημα εξακολουθεί να λειτουργεί υπέρ του Μπολσονάρο. Μια μελλοντική προοδευτική κυβέρνηση του Λούλα θα αντιμετωπίσει ένα σημαντικό τμήμα των ενόπλων δυνάμεων που δεν πρόκειται να εγκαταλείψει την εξουσία τόσο εύκολα. Επιπλέον, θα αντιμετωπίσει ένα κοινοβούλιο που θα κατακλύζεται από τη δεξιά αντιπολίτευση και πολλούς μπολσοναριστές, σχηματίζοντας μειοψηφία τόσο στη Γερουσία όσο και στη Βουλή, θα είναι απέναντί της τα κυρίαρχα μέσα ενημέρωσης και θα έχει την κληρονομιά μιας εθνικής και διεθνούς οικονομικής κρίσης, την εμβάθυνση της εξαθλίωσης, την αποδυνάμωση της υγείας, της παιδείας, της κοινωνικής βοήθειας, του πολιτισμού, κλπ.