Ηταν φυσικό και επόμενο ότι η κυβερνητική απόφαση για την επιβολή προστίμου στην ηλικιακή ομάδα 60+ σε περίπτωση που μέλος της παραμείνει ανεμβολίαστο ακόμα και μετά τα μέσα του Ιανουαρίου, προκάλεσε συζητήσεις και προβληματισμούς που έχουν να κάνουν με τη συνταγματικότητα του μέτρου αλλά όχι μόνο. Ο Κυριάκος Μητσοτάκης, ο οποίος ουσιαστικά παραδέχθηκε την αποτυχία του εμβολιαστικού προγράμματος, φόρεσε το προσωπείο του αυστηρού σε μια προσπάθεια να σώσει ό,τι μπορεί να σωθεί μετά από ένα φονικό Νοέμβριο και αφού κάθε άλλο παρά εξάντλησε τη διαδικασία της πειθούς. Θυμίζουμε εδώ ότι για το εμβολιαστικό πρόγραμμα δεν έγινε καν συντονισμένη εκστρατεία ενημέρωσης.
Θα τα καταφέρει, τέλος πάντων, ο πρωθυπουργός; Αυτό θα φανεί στο άμεσο μέλλον. Προσπαθεί σεβόμενος απόλυτα το Σύνταγμα και τους νόμους; Εδώ αρχίζουν τα προβλήματα και οι δεύτερες σκέψεις διότι το μέτρο του προστίμου ακόμα και αν δεν μπορεί να χαρακτηριστεί αντισυνταγματικό με την απόλυτη έννοια του όρου, παρουσιάζει σοβαρά νομικά κενά τα οποία ο δικαστής θα κληθεί να εξετάσει αν και εφόσον η υπόθεση φτάσει στις δικαστικές αίθουσες.
«Η αλήθεια είναι ότι δεν υπάρχει αντισυνταγματικότητα στο μέτρο, τουλάχιστον επί της αρχής, πρόκειται για μία παρέμβαση που μπορεί να χαρακτηριστεί ήπια αφού εξυπηρετεί το κοινωνικό σύνολο. Δεν πρέπει να ξεχνάμε άλλωστε ότι ο εμβολιασμός στα παιδιά παραμένει υποχρεωτικός τόσο στην Ελλάδα όσο και στην Ευρώπη τα πολλά τελευταία χρόνια» λέει στην Εποχή ο Ακρίτας Καϊδατζής, καθηγητής Συνταγματικού Δικαίου στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης.
«Ωστόσο» συνεχίζει, «το μέτρο του προστίμου επιβάλλεται με όρους αδιαφανείς και χωρίς να υπάρχει επαρκής επιστημονική τεκμηρίωση που να βρίσκεται στη διάθεση των πολιτών. Το μέτρο μπορεί να χαρακτηριστεί ως προβληματικό, ως κάτι που υπερβαίνει τα όρια διότι πολύ απλά το πρόστιμο είναι το πιο αυστηρό από τα μέτρα που μπορεί να επιλεγεί και ο νομοθέτης πηγαίνει κατευθείαν σ’ αυτό».
Το κενό είναι πλέον σαφές. Και γίνεται ακόμα σαφέστερο εφόσον μπει στη κουβέντα και το αν τηρείται η αρχή της αναλογικότητας. Κατά τον Ακρίτα Καϊδατζή «το ποσό των 100 ευρώ είναι ένα πολύ υψηλό τίμημα για ένα χαμηλόμισθο-χαμηλοσυνταξιούχο, άρα δυσανάλογο σε σχέση με τις οικονομικές του δυνατότητες». Κοντολογίς η αρχή της αναλογικότητας μάλλον πηγαίνει περίπατο στην εν λόγω περίπτωση αφού το μέτρο χαρακτηρίζεται από απολυτότητα τόσο ως προς το ύψος του προστίμου όσο και στον τρόπο είσπραξής του (θα δεσμεύεται αυτόματα και κάθε μήνα από τον τραπεζικό λογαριασμό του κάθε πολίτη).
Περιορισμοί ναι, πρόστιμα όχι
Ο Δημήτρης Χριστόπουλος, καθηγητής στο Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Ιστορίας Παντείου Πανεπιστημιου, από την πλευρά του ξεκαθαρίζει στην Εποχή ότι «μπορεί κανείς να λάβει όλα τα πιθανά μέτρα για να κάνει δύσκολη τη ζωή των ανεμβολίαστων αλλά σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να επιβάλλει πρόστιμο, εδώ έχουμε να κάνουμε με ένα μεγάλο λάθος». Και εξηγείται περαιτέρω: «Ο σωματικός καταναγκασμός, γιατί περί αυτού πρόκειται στη συγκεκριμένη περίπτωση, είναι απαγορευτικός. Είναι σαν να απειλείς την κοινότητα. Οι περιορισμοί για τους ανεμβολίαστους είναι θεμιτοί, συμφωνώ μ’ αυτούς, αλλά δεν είναι δυνατόν να υπάρχουν απειλές και διοικητικά πρόστιμα για το εμβόλιο».
Τόσο ο Χριστόπουλος όσο και ο Καϊδατζής τόνισε το ότι το μέτρο επιβλήθηκε χωρίς στην ουσία να δοκιμαστούν προηγουμένως άλλες λύσεις κάτι που υπογράμμισε με σχετικό ποστάρισμά του τις προηγούμενες ημέρες και ο Ηλίας Μόσιαλος τον οποίο βέβαια ουδείς μπορεί να κατηγορήσει για αντικυβερνητισμό.
Οριζοντίως ή καθέτως
Ωστόσο, ακόμα και ως προς την αντισυγματικότητα διατυπώθηκαν απόψεις που υποστηρίζουν ότι το μέτρο μπορεί να καταπέσει στα δικαστήρια, αν και εφόσον υπάρξουν προσφυγές πολιτών, ακριβώς γι’ αυτό το λόγο. O Ξενοφών Κοντιάδης, καθηγητής Δημοσίου Δικαίου και Δικαίου Κοινωνικής Ασφάλειας στο Πάντειο Πανεπιστήμιο, υπογράμμισε ότι το μέτρο είναι κατά την επιστημονική εκτίμησή του αντισυνταγματικό «με βάση το άρθρο 2 παράγραφο 1 του Συντάγματος για την αξία του ανθρώπου και με βάση το άρθρο 5 παράγραφος 1 για τον αυτοκαθορισμό του προσώπου, σε συνάρτηση με την αρχή της ισότητας που δεν δέχεται μη επαρκώς αιτιολογημένους ηλικιακούς περιορισμούς. Περιορισμοί στην αξία του ανθρώπου και τον αυτοκαθορισμό του δεν μπορούν να τεθούν και να διαφοροποιούνται με κριτήριο την ευαλωτότητα και τη δυνητική επιβάρυνση που θα θέσουν στο σύστημα υγείας».
Τόνισε, επίσης, ότι «θα πρέπει να ξεχάσουμε τις ηλικιακές διακρίσεις και να πάμε σε οριζόντιους περιορισμούς για όλους τους ανεμβολίαστους, όπως επέκταση της μη πρόσβασής τους σε κλειστούς χώρους χωρίς πιστοποιητικό εμβολιασμού. Και είναι νομίζω σαφές ότι αυτοί που μεταδίδουν περισσότερο είναι οι νέοι, όχι οι μεγαλύτεροι των 60 ετών».
Από τα παραπάνω εξάγεται το συμπέρασμα ότι η κυβερνητική απόφαση για το πρόστιμο δημιουργεί περισσότερα προβλήματα από αυτά που υποτίθεται ότι λύνει. Ενδεχόμενη καθολική υποχρεωτικότητα, η οποία δεν θα επιβαλλόταν μέσω διοικητικών προστίμων αλλά μέσω μέτρων που θα περιόριζαν στο ελάχιστο την πρόσβαση των ανεμβολίαστων σε μια σειρά από χώρους και δραστηριότητες θα μπορούσε να γίνει πιο εύκολα αποδεκτή τόσο από υγειονομική όσο και από νομική άποψη.
Η κυβέρνηση, αντιθέτως, επέλεξε μια λύση η οποία βολεύει περισσότερο επικοινωνιακά. Ο πρωθυπουργός φαίνεται να «μαλώνει» τους μεγαλύτερους σε ηλικία πολίτες, ομάδα του πληθυσμού η οποία τον ψήφισε μαζικά στις τελευταίες εκλογές, και επιχειρεί να τους «νουθετήσει» χτυπώντας τους εκεί που πονούν, δηλαδή στην τσέπη. Βγάζει από τη φαρέτρα του το όπλο της ποινής, μια τιμωρητική μέθοδο, προσπαθεί να καταστείλει.
Την ίδια ώρα ο Κυριάκος Μητσοτάκης, ως γνήσιος πολιτικάντης, αποφεύγει να επιβάλει υποχρεωτικότητα στον εμβολιασμό στους στρατιωτικούς και στα μέλη των σωμάτων ασφαλείας, διότι ξέρει ότι το πολιτικό κόστος που θα πληρώσει θα είναι πολύ μεγάλο. Τους ηλικιωμένους τους θεωρεί δεδομένους, τους ένστολους όχι και τόσο. Οι τελευταίοι, άλλωστε, έχουν αποδείξει ότι άνετα μπορούν να μετακινηθούν και δεξιότερα, εφόσον «προκληθούν». Οι εποχές που η Χρυσή Αυγή θριάμβευε στα εκλογικά τμήματα των αστυνομικών δεν είναι δα και τόσο μακρινές...