Η μη συναινετική πορνογραφία εμφανίστηκε ως όρος το 20151 και σημειώνει συνεχή αυξητική τάση παγκοσμίως. Με τον όρο «εκδικητική» –ή, ορθότερα, αποσυνδέοντας την ερωτική ζωή με την πορνογραφία– «εκδικητική δημοσιοποίηση ιδιωτικών δεδομένων2», εννοείται η δημοσιοποίηση και διασπορά υλικού, είτε φωτογραφικού είτε βίντεο, το οποίο αποτυπώνει προσωπικές στιγμές των ατόμων, μέσω διαδικτύου (μπορεί να πρόκειται για ιστοσελίδες πορνογραφικού υλικού, είτε για κοινωνικά μέσα), χωρίς την συγκατάθεση τους3 για τη διακίνησή του4.
Οι δράστες είναι συχνά πρώην σύντροφοι με κίνητρο της πράξης την εκδίκηση. Σε ορισμένες περιπτώσεις, προχωρούν στην κοινοποίηση των σχετικών στιγμιότυπων, ώστε να απειλήσουν ή να εκβιάσουν το θύμα. Στην πλειονότητα τους, τα θύματα της εκδικητικής πορνογραφίας είναι γυναίκες –και σε αυτήν την περίπτωση, ο σκοτεινός αριθμός παίζει πολύ σημαντικό ρόλο για την θεατότητα της εγκληματικότητας– με ποσοστό περίπου 90%5, ηλικίας 16-30 ετών6, ενώ θύματα έχουν υπάρξει και παιδιά7. Δεν εκλείπει πάντα το στοιχείο της συναίνεσης για τη μαγνητοσκόπηση ή φωτογράφηση των προσωπικών στιγμών τους8.
Η έννοια της συναίνεσης (ν.4624/2019, άρθρο 49) και η ύπαρξη προσωπικών δεδομένων (ν.4624/2019, άρθρο 44) αποτελούν τις βασικές έννοιες που συνδέουν το φαινόμενο του revenge porn με το νομοθετικό πλαίσιο. Το ελληνικό νομικό σύστημα εναρμονίζεται με το ευρωπαϊκό δίκαιο, αφού η Ελλάδα εφαρμόζει τον Ευρωπαϊκό Κανονισμό Προστασίας Δεδομένων (GDPR) και τη νομοθεσία για την προστασία των προσωπικών δεδομένων (ν. 4624/2019), κανόνα που καλύπτει την υπό εξέταση βιοτική περίπτωση και τυποποιεί την εν λόγω πράξη ως ποινικό αδίκημα.
Σχετικά με την επιβολή κυρώσεων, ο ν.4624/2019 προβλέπει στο άρθρο 38 τα κάτωθι:
1. Όποιος, χωρίς δικαίωμα: α) επεμβαίνει με οποιονδήποτε τρόπο σε σύστημα αρχειοθέτησης δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα, και με την πράξη του αυτή λαμβάνει γνώση των δεδομένων αυτών β) τα αντιγράφει, αφαιρεί, αλλοιώνει, βλάπτει, συλλέγει, καταχωρεί, οργανώνει, διαρθρώνει, αποθηκεύει, προσαρμόζει, μεταβάλλει, ανακτά, αναζητεί πληροφορίες, συσχετίζει, συνδυάζει, περιορίζει, διαγράφει, καταστρέφει, τιμωρείται με φυλάκιση μέχρι ενός (1) έτους, εάν η πράξη δεν τιμωρείται βαρύτερα με άλλη διάταξη.
2. Όποιος χρησιμοποιεί, μεταδίδει, διαδίδει, κοινολογεί με διαβίβαση, διαθέτει, ανακοινώνει ή καθιστά προσιτά σε μη δικαιούμενα πρόσωπα δεδομένα προσωπικού χαρακτήρα, τα οποία απέκτησε σύμφωνα με την περίπτωση α΄ της παραγράφου 1 ή επιτρέπει σε μη δικαιούμενα πρόσωπα να λάβουν γνώση των δεδομένων αυτών, τιμωρείται με φυλάκιση, εάν η πράξη δεν τιμωρείται βαρύτερα με άλλη διάταξη.
3. Εάν η πράξη της παραγράφου 2 αφορά ειδικών κατηγοριών δεδομένα προσωπικού χαρακτήρα του άρθρου 9 παράγραφος 1 του ΓΚΠΔ ή δεδομένα που αφορούν ποινικές καταδίκες και αδικήματα ή τα σχετικά με αυτά μέτρα ασφαλείας του άρθρου 10 του ΓΚΠΔ, ο υπαίτιος τιμωρείται με φυλάκιση τουλάχιστον ενός (1) έτους και χρηματική ποινή έως εκατό χιλιάδες (100.000) ευρώ, εάν η πράξη δεν τιμωρείται βαρύτερα με άλλη διάταξη.
4. Με κάθειρξη μέχρι δέκα (10) ετών τιμωρείται ο υπαίτιος των πράξεων των προηγούμενων παραγράφων, εάν είχε σκοπό να προσπορίσει στον εαυτό του ή σε άλλον παράνομο περιουσιακό όφελος ή να προκαλέσει περιουσιακή ζημία σε άλλον ή να βλάψει άλλον και το συνολικό όφελος ή η συνολική ζημία υπερβαίνει το ποσό των εκατόν είκοσι χιλιάδων (120.000) ευρώ.
5. Εάν από τις πράξεις των παραγράφων 1 έως και 3 προκλήθηκε κίνδυνος για την ελεύθερη λειτουργία του δημοκρατικού πολιτεύματος ή για την εθνική ασφάλεια, επιβάλλεται κάθειρξη και χρηματική ποινή έως τριακόσιες χιλιάδες (300.000) ευρώ.
6. Τα κακουργήματα που προβλέπονται στο παρόν άρθρο υπάγονται στην αρμοδιότητα του Τριμελούς Εφετείου Κακουργημάτων.
Ωστόσο, η εν λόγω μορφή κακοποίησης θα έπρεπε να έχει συμπεριληφθεί στη σειρά αλλαγών που πραγματοποιήθηκαν στον νέο Ποινικό Κώδικα και στον Κώδικα Ποινικής Δικονομίας, ώστε παρθούν μέτρα εγκληματοπροληπτικά, περιορίζοντας την αυξητική τάση του φαινομένου και προστατεύοντας τα θύματα, των οποίων θίγεται η αξιοπρέπεια και ο σεβασμός.
Σημειώσεις:
-
Ιστοσελίδα Safeline.gr, Revenge Porn – What it means for the victim and the offender https://www.safeline.org.uk/revenge-porn-what-it-means-for-the-victim-and-the-offender/
-
Ιστοσελίδα ErtNews, Revenge porn: Τι ισχύει στην ελληνική νομοθεσία – Πώς τεκμαίρεται η νομική παράβαση,https://www.ertnews.gr/eidiseis/ellada/ti-ischyei-stin-elliniki-nomothesia-gia-to-quot-revenge-porn-quot-se-poies-chores-einai-aytoteles-poiniko-adikima/
-
Ευρωπαϊκό Ινστιτούτο για την Ισότητα των φύλων, Γλωσσάρι, όρος: εκδικητική πορνογραφία https://eige.europa.eu/el/taxonomy/term/1488
-
Humbach A. John (2015), The Constitution and Revenge Porn, σελ. 194, Pace Law Review, Vol. 35, No. 1
-
Η Εφημερίδα των Συντακτών, Η «εκδικητική πορνογραφία» κοστίζει ζωές, αλλά δεν τιμωρείται, άρθρο της Ντίνας Δασκαλοπούλου https://www.efsyn.gr/themata/thema-tis-efsyn/180939_i-ekdikitiki-pornografia-kostizei-zoes-alla-den-timoreitai
-
Postmodern, Εκδικητική πορνογραφία» και «διαδικτυακός βιασμός», άρθρο της Αγγελικής Καρδάρα, https://www.postmodern.gr/ekdikitiki-pornografia-kai-diadi/
-
Ιστοσελίδα Safeline.gr, Revenge Porn – What it means for the victim and the offender https://www.safeline.org.uk/revenge-porn-what-it-means-for-the-victim-and-the-offender/
-
Ιστοσελίδα Open Access Government, Pornhub: The ongoing revenge porn investigation, άρθρο της Kate Isaacs, https://www.openaccessgovernment.org/revenge-porn-investigation/76810/