Σε λίγες μέρες, τα Αρχεία Σύγχρονης Κοινωνικής Ιστορίας συμπληρώνουν τρεις δεκαετίες ζωής. Τα ΑΣΚΙ ιδρύθηκαν τον Ιανουάριο του 1992 από μια ομάδα ιστορικών, πολιτικών επιστημόνων και στελεχών της ανανεωτικής Αριστεράς, με πρωτεργάτη τον Φίλιππο Ηλιού και βασικό στόχο τη διαφύλαξη και διάθεση στην ιστορική έρευνα ενός σημαντικού αρχειακού υλικού: το τμήμα του αρχείου του ΚΚΕ, το οποίο, μετά το 1968, περιήλθε στην κατοχή του ΚΚΕ εσωτερικού, το αρχείο του Ραδιοφωνικού Σταθμού «Ελεύθερη Ελλάδα–Φωνή της Αλήθειας» (1947–1968), τα αρχεία του ΚΚΕ εσωτερικού (1968–1986) και της ΕΑΡ (1986–1989), καθώς και το αρχείο της προδικτατορικής ΕΔΑ (1952–1967).
Έκτοτε, στις αρχειακές συλλογές των ΑΣΚΙ, που εμπλουτίζονται διαρκώς, έχει προστεθεί ένας μεγάλος όγκος πολύτιμων τεκμηρίων (περισσότερα από 5 εκατ. έγγραφα): αρχεία από τον Μεσοπόλεμο αναφορικά με την εγκατάσταση των προσφύγων και την αγροτική πολιτική, αρχειακές συλλογές από την Αντίσταση και τον Εμφύλιο Πόλεμο, τεκμήρια από τη δράση αντιδικτατορικών οργανώσεων στην Ελλάδα και στο εξωτερικό (1967–1974), αρχεία συνδικαλιστικών, κοινωνικών και πολιτικών οργανώσεων, αρχεία της περιόδου της Μεταπολίτευσης, καθώς επίσης πολυάριθμες προσωπικές συλλογές και βιβλιοθήκες.
Σε πλήρη κίνηση
Τα γενέθλια είναι πάντα αφορμή για γιορτή και απολογισμούς –και τα δύο θα γίνουν στη χρονιά που έρχεται. Το σίγουρο είναι πως τα 30χρονα βρίσκουν τα ΑΣΚΙ σε πλήρη κίνηση. Όλα αυτά τα χρόνια έχουν αποδείξει, άλλωστε, πως ξέρουν να εξελίσσονται, να προσαρμόζονται, να ανανεώνονται και να εφευρίσκουν ξανά και ξανά τον εαυτό τους –στοιχεία που τα έχουν καταστήσει ένα σταθερό σημείο αναφοράς στην αρχειακή έρευνα, καθώς κι έναν δυναμικό χώρο διαλόγου, συνάντησης, δημιουργίας και δημόσιας παρέμβασης στη σύγχρονη συζήτηση για το παρελθόν· μια συζήτηση που είναι (συνήθως) ιστορική και πολιτική και που (συνήθως) αφορά όχι μόνο το παρελθόν, αλλά επίσης το παρόν και το μέλλον.
Οι δραστηριότητες των ΑΣΚΙ είναι πολλές και εν πολλοίς γνωστές: προγράμματα αρχειακής έρευνας, ψηφιοποίησης και τεκμηρίωσης, θεματικές ιστοσελίδες, εκδηλώσεις, συνέδρια και σεμινάρια, έντυπες και ψηφιακές εκδόσεις, εγχώριες και διεθνείς συνεργασίες με πανεπιστήμια και επιστημονικούς φορείς, καμπάνιες και παρεμβάσεις, ραδιοφωνικές συζητήσεις και πολλά άλλα. Κορμός τους, ωστόσο, ήταν και παραμένουν τα αρχεία και η μέριμνα για τη διάσωση, συντήρηση, ταξινόμηση, ανάδειξη και την ελεύθερη διάθεσή τους στο κοινό.
Διαρκής εμπλουτισμός
Ο διαρκής εμπλουτισμός και η διεύρυνση (ειδολογική, θεματική και χρονική) των αρχειακών συλλογών και της βιβλιοθήκης δημιουργεί, συγχρόνως, και την ανάγκη για νέους (ψηφιακούς και φυσικούς) χώρους. Αν τα ΑΣΚΙ δείχνουν να κερδίζουν καθημερινά τη μάχη με τον χρόνο, η μάχη με τον χώρο είναι επίσης συνεχής και ίσως πιο αμφίρροπη, αποτελώντας μια βασική πτυχή της καθημερινότητας και του σχεδιασμού τους για το μέλλον. Σε αυτό το πλαίσιο, η προσθήκη ενός σύγχρονου χώρου φύλαξης αρχείων, εργασίας, αλλά και αναγνωστηρίου, αποτελεί μια σημαντική εξέλιξη. Μετά από μια μακρά περίοδο εντατικών εργασιών, ανακαινίσεων, μεταφορών και μετακομίσεων, τα ΑΣΚΙ απέκτησαν ένα νέο παράρτημα στην οδό Σωκράτους 48 στην Αθήνα. Φιλοξενεί αρχειακές συλλογές της περιόδου της Μεταπολίτευσης και όχι μόνο, καθώς και τμήμα της βιβλιοθήκης.
To αναγνωστήριο της οδού Σωκράτους λειτουργεί ήδη από τον Οκτώβριο, ενώ στις 20 και 21 Δεκεμβρίου πραγματοποιήθηκαν δύο «open days», στις οποίες πολλές και πολλοί είχαν την ευκαιρία να το επισκεφθούν, να ενημερωθούν για τις συλλογές του και να αποκτήσουν τις δύο νέες εκδόσεις των ΑΣΚΙ: το βιβλίο του Δημήτρη Αρβανιτάκη, Σπύρος Ι. Ασδραχάς 1933–2017. Εργογραφία και δοκιμή βιογραφίας (Θεμέλιο, 2021) και το νέο τεύχος (23ο) του περιοδικού Αρχειοτάξιο με αφιέρωμα «Το ‘21 της Αριστεράς». Ο νέος χώρος έρχεται να προστεθεί στο κεντρικό αναγνωστήριο (Πλ. Ελευθερίας 1), το οποίο συνεχίζει ασφαλώς τη λειτουργία του, ενώ υπό την ευθύνη των ΑΣΚΙ λειτουργεί και το αναγνωστήριο του Εργαστηρίου Μελέτης της Ιστορίας της Αριστερής Νεολαίας (ΕΜΙΑΝ) στην οδό Λέκκα 22.
*Για ραντεβού και πληροφορίες σχετικά με τα αναγνωστήρια επικοινωνήστε με τα ΑΣΚΙ στο email: anagnostirio.aski@gmail.com