Το πιο σημαντικό πρόβλημα για όσους περνούν τα σύνορα της Λευκορωσίας προς την Πολωνία είναι η μηδενική πρόσβαση στις διαδικασίες ασύλου, λέει στην «Εποχή» η Μάρτα Γκορζίνσκα, ακτιβίστρια ανθρωπίνων δικαιωμάτων και δικηγόρος με εξειδίκευση στον τομέα του ασύλου και της μετανάστευσης, που ζει στη Βαρσοβία και συνεργάζεται με το Ίδρυμα του Ελσίνκι για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα. Παράλληλα, αναφέρεται στις άθλιες συνθήκες που επικρατούν στα camps των μεταναστών και προσφύγων, στο κίνημα αλληλεγγύης και στη διστακτική στάση της Ευρωπαϊκής Ένωσης σε αυτήν την ανθρωπιστική κρίση.
Πώς είναι σήμερα η κατάσταση στα σύνορα Πολωνίας και Λευκορωσίας;
Από την αρχή του Αυγούστου έχουμε στα σύνορα μια ανθρωπιστική κρίση. Η κορύφωσή της ήταν τον Οκτώβριο και τον Νοέμβριο, όταν γίναμε μάρτυρες ενός μεγάλου αριθμού μεταναστών που έρχονταν από τη Λευκορωσία και επαναπροωθούνταν από την πολωνική συνοροφυλακή και τον στρατό. Σήμερα ο αριθμός δεν είναι τόσο μεγάλος συγκρινόμενος με αυτήν την περίοδο, πιθανότατα εξαιτίας του βαρύ χειμώνα που κάνει πολύ δύσκολο για τους μετανάστες και τους πρόσφυγες να διασχίσουν τα σύνορα, καθώς οι θερμοκρασία φτάνει στους -12 βαθμούς Κελσίου. Αλλά βλέπουμε ακόμα πολλούς ανθρώπους που διασχίζουν τα σύνορα και επαναπροωθούνται χωρίς να υπάρχει καμία νομική προστασία για αυτούς. Επίσης, υπάρχουν πολλές περιπτώσεις διαχωρισμού οικογενειών, καθώς και πολλοί ασυνόδευτοι ανήλικοι που είναι δύσκολο να ταυτοποιηθούν.
Ποια είναι τα σημαντικότερα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι άνθρωποι που έρχονται στην Πολωνία;
Το πιο επείγον πρόβλημα είναι η μηδενική πρόσβαση στις διαδικασίες ασύλου. Όσοι συλλαμβάνονται από την αστυνομία και τον στρατό, εκδιώκονται με άγριο τρόπο στη Λευκορωσία χωρίς να κινούνται νομικές διαδικασίες. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να μην έχουν καμία πρόσβαση σε ιατρική βοήθεια, σε θέρμανση, σε τροφή και νερό. Έτσι αφήνονται στο δάσος, συχνά μέσα σε μια απελπιστική κατάσταση, όπως πριν λίγες μέρες που χιόνιζε και οι χαμηλές θερμοκρασίες απειλούσαν ακόμα και τη ζωή τους. Αυτό που βλέπουμε στους μετανάστες και στους πρόσφυγες που συναντάμε στο δάσος, είναι ότι χρειάζονται ιατρική βοήθεια, ότι δεν έχουν φάει και ότι δεν έχουν πιεί καθαρό νερό για μέρες. Όλο αυτό συνιστά μια μεγάλη ανθρωπιστική κρίση. Ένα άλλο πρόβλημα είναι ότι οι άνθρωποι που βρίσκονται σε μια πολύ κακή παθολογική κατάσταση, αρχικά γίνονται δεκτοί στα νοσοκομεία, αλλά πολύ γρήγορα ξαναστέλνονται πίσω στα σύνορα και επαναπροωθούνται.
Ποιες είναι οι δράσεις αλληλεγγύης που γίνονται στην περιοχή; Πόσο εύκολο είναι να πλησιάσουν δικηγόροι, ακτιβιστές, δημοσιογράφοι και γιατροί;
Δεν είναι καθόλου εύκολο να πλησιάσουμε στα σύνορα, καθώς η πολωνική κυβέρνηση έχει απαγορεύσει την πρόσβαση από τις αρχές Σεπτεμβρίου. Πράγμα που σημαίνει ότι όσοι δεν ζουν μόνιμα στην περιοχή, δεν επιτρέπεται να πλησιάσουν. Εξαιτίας αυτής της απαγόρευσης έχουν γίνει πολλές διαδηλώσεις και δράσεις αλληλεγγύης στους ανθρώπους που περνούν τα σύνορα. Υπάρχουν ομάδες ακτιβιστών που δουλεύουν μέσα στο δάσος κάθε μέρα και νύχτα, προσπαθώντας να διασώσουν τους ανθρώπους που έχουν παγιδευτεί ή που έχουν χάσει τον προσανατολισμό τους. Υπάρχουν επίσης γιατροί που εργάζονται σε εθελοντική βάση, ντόπιοι που προσφέρουν είδη πρώτης ανάγκης και πολύς κόσμος που μαγειρεύει σούπες μέσα στο δάσος και τις στέλνει στην περιοχή των συνόρων για να γίνει διανομή σε όσους έχουν ανάγκη. Οι δράσεις αλληλεγγύης είναι η απάντηση στη σκληρή κυβερνητική πολιτική των επαναπροωθήσεων των μεταναστών και των προσφύγων, αντί να τους προσφέρεται ανθρωπιστική βοήθεια.
Ακούμε πολλά για την ιδιαίτερη σκληρότητα με την οποία αντιμετωπίζει η πολωνική κυβέρνηση τους μετανάστες και τους πρόσφυγες που απελαύνονται χωρίς να υποβάλουν αιτήσεις ασύλου. Μπορείς να μας πεις περισσότερα; Και ποια είναι η κατάσταση που επικρατεί στα camps;
Το πρόβλημα αυτήν τη στιγμή είναι ότι ακόμα και οι ελάχιστοι τυχεροί που έχουν τη δυνατότητα να κάνουν αίτηση για άσυλο, αφού η συντριπτική πλειοψηφία απελαύνεται, καταλήγουν σε άθλια στρατόπεδα συγκέντρωσης με τεράστια υπερσυγκέντρωση ανθρώπων, στα οποία οι συνθήκες διαβίωσης είναι αποκρουστικές. Στρατόπεδα με ελάχιστη έως μηδενική πρόσβαση σε ιατρική περίθαλψη και σε ψυχολογική στήριξη, που τα παιδιά δεν έχουν πρόσβαση στην εκπαίδευση και οι άνθρωποι δεν μπορούν να χρησιμοποιήσουν τα τηλέφωνά τους για να επικοινωνήσουν με τις οικογένειές τους, ούτε έχουν ιντερνέτ, με αποτέλεσμα να μην έχουν επαφή με τον έξω κόσμο, ενώ εξαρτώνται από αυτές τις παροχές για να μαθαίνουν τις αποφάσεις σχετικά με το άσυλό τους. Πρόσφατα ο πολωνός επίτροπος για τη μετανάστευση επισκέφτηκε ένα από αυτά τα camps, και περιέγραψε την κατάσταση ως την χειρότερη που έχει δει.
Πώς αντιμετωπίζει η πολωνική κοινωνία αυτήν τη σκληρή πολιτική του PiS (Κόμμα του Νόμου και της Δικαιοσύνης); Και ποια είναι η θέση των κομμάτων της αντιπολίτευσης;
Η πολωνική κυβέρνηση από την αρχή της κρίσης έχει χρησιμοποιήσει τα κρατικά ΜΜΕ για να κάνει μια αντιμεταναστευτική προπαγάνδα και αυτό έχει ως αποτέλεσμα η πλειοψηφία της πολωνικής κοινωνίας να επηρεάζεται από την πολιτική που εφαρμόζει η κυβέρνηση και να είναι εναντίον της αποδοχής των μεταναστών. Δυστυχώς η αντιπολίτευση δεν βοηθάει, προτιμά μια ασφαλή θέση για τον εαυτό της και είναι αρκετά σιωπηρή για όσα γίνονται στα σύνορα. Δεν έχει πάρει μια σαφή θέση και δεν συμμετέχει στις διαδηλώσεις που γίνονται εναντίον της φρικτής κυβερνητικής πολιτικής, ίσως επειδή δεν θέλει να χάσει κάποιους από τους υποστηρικτές της που δεν θέλουν να αποδεχτούν τους πρόσφυγες. Αλλά, όπως προανέφερα, πολλοί άνθρωποι βοηθούν τους ανθρώπους που περνούν από τα σύνορα στο δάσος και τους στέλνουν παπούτσια, σλίπινγκ μπαγκς, κουβέρτες, τζάκετ, μαζεύουν λεφτά, φτιάχνουν φαγητά κλπ. Αυτό δείχνει ότι υπάρχει ένα ισχυρό κίνημα αλληλεγγύης που εξασφαλίζει βασικές ανθρώπινες ανάγκες για τους μετανάστες που χρειάζονται βοήθεια. Αυτό το κίνημα γίνεται όλο και πιο δυνατό και αυτή είναι η θετική πλευρά της κατάστασης που υπάρχει.
Πώς βλέπεις τη στάση της Ευρωπαϊκής Ένωσης σε αυτήν την ανθρωπιστική κρίση;
Είναι πάρα πολύ απογοητευμένη. Η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν έχει καταδικάσει την πολιτική των επαναπροωθήσεων, τουλάχιστον όχι πολύ έντονα και ανοιχτά. Αντίθετα, έχει δείξει την υποστήριξή της στην πολωνική κυβέρνηση, προστατεύοντας με αρρωστημένο τρόπο τη φύλαξη των ευρωπαϊκών συνόρων και την επιχείρηση του Λουκασένκο. Αυτό είναι πολύ απογοητευτικό, επειδή υπάρχουν πολλά στοιχεία που αποδεικνύουν ότι αυτό που κάνει η Πολωνία με το να προστατεύει τα σύνορα, είναι ότι παραβιάζει το διεθνές δίκαιο για το άσυλο. Επίσης παραβιάζονται και άλλοι νόμοι, όπως η απαγόρευση των βασανιστηρίων, η απαγόρευση των μαζικών διώξεων των ξένων πληθυσμών και η αρχή της προστασίας των ανθρωπίνων δικαιωμάτων των προσφύγων. Έτσι, εδώ χάνουμε τη δυνατή φωνή της Ευρωπαϊκής Ένωσης που θα καταδικάζει τέτοιες πράξεις. Αλλά αυτό δεν με εκπλήσσει, καθώς αυτό ακριβώς βλέπουμε να συμβαίνει και σε άλλα ευρωπαϊκά σύνορα, όπου η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι διστακτική να παρέμβει ενάντια σε τέτοιες σκληρές πολιτικές. Επίσης, είμαι πολύ απογοητευμένη για το έγγραφο της Κομισιόν πριν από λίγες εβδομάδες σχετικά με τις πιθανές λύσεις της προσφυγικής κρίσης, επειδή χαμηλώνει τα στάνταρ της προστασίας. Αντί να προστατεύσει τα πραγματικά θύματα της κρίσης που είναι οι μετανάστες, οι οποίοι όχι μόνο εξαπατώνται από τον Λουκασένκο και καταλήγουν σε αυτήν την παγίδα θανάτου των ευρωπαϊκών συνόρων, αλλά υφίστανται και άγρια βασανιστήρια στην ευρωπαϊκή χώρα που φτάνουν, δηλαδή την Πολωνία. Και που βλέπουν τα δικαιώματά τους σε άσυλο, προστασία, ιατρική περίθαλψη και εξέταση των αιτήσεών τους από τις αρχές, να παραβιάζονται.