Αν ο Σέρλοκ Χολμς κατοικούσε πράγματι στο 221Β της Baker Street του Λονδίνου, όπως λέει η μυθοπλασία, τότε θα ήταν ο κατάλληλος άνθρωπος για να ανακαλύψει τα ίχνη του «εξαφανισμένου» Νουρσουλτάν Ναζαρμπάγιεφ. Κι αυτό γιατί ολόκληρο το τετράγωνο της αποκαλούμενης γειτονιάς των δισεκατομμυριούχων, από το νούμερο 215 έως και το 237, αξίας 140 εκατομμυρίων λιρών ανήκει στον Καϊράτ Μπορονμπάγιεφ, έναν επιχειρηματία από το Καζακστάν του οποίου η κόρη ήταν παντρεμένη με τον εγγονό του άλλοτε παντοδύναμου προέδρου, που κυριάρχησε ως ένας ακόμα μετασοβιετικός «παντοκράτορας» στην ασιατική αυτή αχανή χώρα. Όλη η οικογένεια και οι φίλοι του πανίσχυρου προέδρου, ο οποίος εξαφανίστηκε από τη χώρα δεν χρειάζεται να ανησυχούν για το μέλλον, αφού οι «επενδύσεις» τους στην κτηματομεσιτική αγορά του Λονδίνου υπολογίζονται σε εκατοντάδες εκατομμύρια. Ας μην ξεχνάμε άλλωστε ότι κάποτε σύμβουλος και φίλος του Νουρσουλτάν, ήταν ο ίδιος ο πρώην βρετανός πρωθυπουργός Τόνι Μπλαιρ.
Περίπου 10 ημέρες μετά τα αιματηρά επεισόδια στο Αλμάτυ κυρίως, αλλά και σε άλλες πόλεις της χώρας ο πρώην πρόεδρος της χώρας και ως τώρα επικεφαλής του Εθνικού Συμβουλίου Ασφάλειας αναγκάστηκε να παραιτηθεί από τη θέση αυτή. Ο σημερινός πρόεδρος Κασίμ Ζομάρτ Τοκάγιεφ φαίνεται να κατορθώνει να επιβιώνει, για την ώρα, ανακοινώνοντας μια νέα κυβέρνηση με λιγοστές αλλαγές στα πρόσωπα, και βασική υπόσχεση τη συγκράτηση των τεραστίων αυξήσεων των τιμών της ενέργειας, που ήταν και η αφορμή, αλλά όχι απαραίτητα και η αιτία για την εξέγερση, που έστρεψε τα μάτια της παγκόσμιας κοινής γνώμης στην «άγνωστη» αυτή χώρα και άφησε πίσω της αδιευκρίνιστο αριθμό νεκρών και χιλιάδες φυλακισμένους ως πράκτορες και τρομοκράτες.
Νέα κυβέρνηση, ίδια γεύση
Το καθεστώς προσπαθεί να μεταδώσει πλέον μια αίσθηση επιστροφής στην κανονικότητα. Για τους απλούς Καζάκους αυτό δεν σημαίνει απαραίτητα κάτι το ευχάριστο, ειδικά από τη στιγμή που στα μέχρι τώρα προβλήματά τους που επιδείνωσε η πανδημία, ήρθε να προστεθεί και η βεβαιότητα ότι το καθεστώς δεν «αστειεύεται». Η βαναυσότητα με την οποία αντέδρασε στην υποψία και μόνο αμφισβήτησής του, με τους «Ρώσους αδελφούς» να προστρέχουν να το συνδράμουν και τη Δύση να περιορίζεται σε χαιρετίσματα δείχνει ότι η επόμενη μέρα μπορεί να είναι ακόμα πιο ζοφερή. Έστω και με... εκπτώσεις στο ρεύμα. Ίσως και με την μετονομασία της απρόσωπης σχετικά νέας πρωτεύουσας, μέσα στη στέπα πάλι σε Αστάνα, από Νουρσουλτάν που είχε μετονομαστεί προς τιμήν του πρώην προέδρου.
Αυτή που φαίνεται να βγήκε κερδισμένη από την όλη υπόθεση ήταν τελικά μάλλον η Μόσχα. Η αποστολή στρατιωτικών της δυνάμεων για να κατασταλούν οι ταραχές έγινε φυσικά μετά από «πρόσκληση βοήθειας» και υπό την ομπρέλα του Οργανισμού του Συμφώνου Συλλογικής Ασφάλειας, ενός κατάλοιπου της πρώην Σοβιετικής Ένωσης, που δημιουργήθηκε μετά το τέλος της το 1992, μετονομάστηκε όταν έχασε κάποια μέλη και σήμερα αριθμεί έξι μόλις κράτη. (Ρωσία, Αρμενία, Καζακστάν, Κιργιζιστάν, Τατζικιστάν και Ουζμπεκιστάν).
Η Μόσχα δεν είχε αντιδράσει τόσο αποφασιστικά σε άλλες περιπτώσεις, όταν της είχε ζητηθεί και πάλι ανάλογη βοήθεια, αλλά η περίπτωση του Καζακστάν είναι ιδιαίτερη για πολλούς λόγους. Καταρχάς μιλάμε για μια χώρα με σύνορα μήκους 7.000 χιλιομέτρων με τη Ρωσία, όπου κατοικούν περίπου 4,5 εκατομμύρια Ρώσοι. Μια χώρα πλούσια σε κοιτάσματα ουρανίου (τα μεγαλύτερα στον κόσμο) και φυσικού αερίου και στην οποία βρίσκεται και το ιστορικό κοσμοδρόμιο Μπαϊκονούρ, το οποίο θα συνεχίσει να λειτουργεί εκεί μέχρι το 2050 μετά από τη σχετική συμφωνία.
Όλα αυτά φυσικά είναι πολύ σημαντικά για να αφεθούν στην τύχη τους. Η Ρωσία ήθελε παράλληλα να στείλει ένα σαφές μήνυμα προς κάθε ενδιαφερόμενο ότι δεν είναι διατεθειμένη να αφήνει τρίτους να παίζουν στην αυλή της, στην σφαίρα επιρροής της. Το μήνυμα αυτό δεν αφορούσε μόνο τις ΗΠΑ και μάλιστα σε μια περίοδο ιδιαίτερα τεταμένη λόγω Ουκρανίας και λίγα εικοσιτετράωρα πριν ξεκινήσουν στην Γενεύη συνομιλίες των άλλοτε πρωταγωνιστών του «Ψυχρού Πολέμου» σε επίπεδο αναπληρωτών υπουργών Εξωτερικών. Η ψυχραιμία με την οποία η αμερικανική πλευρά δέχτηκε τη ρωσική παρέμβαση μπορεί να εντυπωσίασε πολλούς, αλλά έχει την εξήγησή της. Καταρχάς άλλο Αλμάτυ και άλλο Κίεβο. Το σημαντικότερο όμως ήταν ότι το ρωσικό μήνυμα αφορούσε και το Πεκίνο, που επιδεικνύει τελευταία ιδιαίτερη σπουδή να ενισχύσει την παρουσία του στην χώρα, η οποία αποτελεί και μέρος της διαδρομής του νέου δρόμου του μεταξιού και παραμονεύει για να διευρύνει περαιτέρω την επιρροή του. Για την Ουάσιγκτον, η ρωσική παρέμβαση λοιπόν ήταν ως ένα βαθμό βολική, αφού έκοψε τις ορέξεις του μεγάλου της αντιπάλου αυτή την περίοδο, του Πεκίνου και έδειξε ταυτόχρονα ότι η όποια σινορωσική προσέγγιση έχει και αυτή τα όρια της. Από την άλλη, οι όποιες υποψίες για ενίσχυση της παρουσίας ισλαμιστών στην ευρύτερη περιοχή, τις οποίες χρησιμοποίησε και ως άλλοθι για τη βιαιότητά των αντιδράσεων του το καζάκικο καθεστώς δίνουν στις ΗΠΑ ένα καλό λόγο να προτιμούν τη διατήρηση του σημερινού αυταρχικού μεν, αλλά απολύτως προβλέψιμου καθεστώτος, από την ριψοκίνδυνη είσοδο σε μια νέα περιπέτεια με άγνωστες συνέπειες.
.jpg)
Η σιωπηρή έγκριση των ΗΠΑ
Στην ουσία, η κρίση στο Καζακστάν θύμισε μάλλον σε Μόσχα και Ουάσιγκτον ότι αυτά που τους ενώνουν είναι αρκετά και καμιά από τις δύο πλευρές δεν έχει λόγους να επιδιώκει την ανατροπή ισορροπιών, που μπορεί να μοιάζουν για κάποιους τρομακτικές, αλλά στην ουσία τους είναι πολύ πιο προβλέψιμες από την όποια προσπάθεια για επίτευξη ανατροπών. Οι μόνοι που για μια ακόμα φορά έμοιαζαν αμήχανοι φτωχοί συγγενείς μέσα σε όλη την αναταραχή ήταν οι «Ευρωπαίοι». Από τη μια είναι απλοί θεατές στις διαπραγματεύσεις για την Ανατολική Ευρώπη, αν και άμεσα ενδιαφερόμενοι και υποτίθεται «ενημερωμένοι» από την αμερικανική διπλωματία. Και από την άλλη μόλις πάνε να ξεστομίσουν κάτι για δημοκρατικά δικαιώματα και ειρηνικές λύσεις βλέπουν τις πραγματικά μεγάλες δυνάμεις να τους αποστομώνουν με τα έργα τους. Ζοζέπ Μπορέλ, Σαρλ Μισέλ και Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν μοιάζουν σχεδόν αξιολύπητοι κάθε φορά που υποχρεώνονται να σχολιάσουν κάποια γεωπολιτικά σεισμική δόνηση. Περιορίζονται να ψελλίζουν συνεχώς κάτι για νέες κυρώσεις, χωρίς πάντως κανείς να τους δίνει ιδιαίτερη σημασία.
Τα γεγονότα στο Καζακστάν έδειξαν για μια ακόμα φορά ότι η Ευρώπη είναι ανύπαρκτη σε διπλωματικό επίπεδο, με ελάχιστες δυνατότητες να επηρεάσει τα γεγονότα. Κανείς δεν την θεωρεί πραγματικά υπόλογίσιμο παίκτη. Φυσικά ούτε και ο Ταγίπ Ερντογάν, ο οποίος έσπευσε να καταθέσει και πάλι το ενδιαφέρον του και την παρουσία του σε μια περιφερειακή κρίση, εκφράζοντας από την πρώτη στιγμή την υποστήριξή του στο αυταρχικό καθεστώς του «εξαφανισμένου» Ναζαρμπάγιεφ και των αχυρανθρώπων του. Όπως αποδείχτηκε τελικά η κίνηση της Άγκυρας, κάθε άλλο παρά βιαστική και άστοχη ήταν και της έδωσε πάλι κάποιους πόντους στη σχέση της με τον Βλάντιμιρ Πούτιν.