Πριν μερικές μέρες ρωτούσα ένα νεαρό που ζει στη γειτονιά όπου ζει και ο Χάικ Γιαζιντζιάν στην Αθήνα, αν τον έχει ακουστά. «Βέβαια», μου απάντησε, «αυτός είναι σπουδαίος μουσικός». Πράγματι, ο Χ. Γιαζιντζιάν είναι σπουδαίος καλλιτέχνης και αυτό το καταλαβαίνει όποιος τον ακούσει, από το σημείο που κρίνεται συχνά η τέχνη, από τη συγκίνηση που δημιουργεί η ερμηνεία και το παίξιμό του στο ούτι, στο οποίο είναι αυτοδίδακτος. Αν και οι νέοι, όπως λέει ο Χ. Γιαζιντζιάν, συχνά δεν ακούν παραδοσιακή μουσική, η μουσική του και οι παραστάσεις του έχουν απήχηση σε ένα αρκετά ευρύ κοινό. Το οποίο διευρύνεται περισσότερο από τις μουσικές συναντήσεις πολιτισμών και εποχών που επιχειρεί διαρκώς.
Για αυτούς τους πειραματισμούς που αποτολμά, αλλά και για τη δεξιοτεχνία του στο ούτι έχει αναγνωριστεί διεθνώς και έχει στο ενεργητικό του σημαντικές συνεργασίες με ομότεχνούς του, αλλά και αξιόλογη δισκογραφία. Μερικές μόνο από αυτές είναι με τους: Νίκο Ξυδάκη, Ελευθερία Αρβανιτάκη, Μαρία Φαραντούρη, Δήμητρα Γαλάνη, Έλλη Πασπαλά, Ελένη Βιτάλη, Βασίλη Σκουλά, Loreenna McKennitt, David Lynch, Dave Spilain, Omar Faruk Tekbilek, Djivan Gasparyan, Theodossii Spassov και Glen Velez.
Γεννημένος στη Συρία από γονείς Αρμένιους, ο Χάικ Γιαζιτζιάν ζει και εργάζεται στην Ελλάδα από το 1980. Εδώ ανακάλυψε την παραδοσιακή αραβική μουσική και έπιασε για πρώτη φορά στα χέρια του το ούτι. Και μπορεί ο ίδιος να μην έχει τα βιώματα της γενοκτονίας και της προσφυγιάς που φέρει η καταγωγή του, εκείνης των Αρμενίων αλλά και της τωρινής των Σύριων, όμως η ρίζα του βλασταίνει μέσα από τη μουσική του.
Συναντηθήκαμε μετά από μια συγκινητική μουσική παράσταση με τους συνεργάτες του, τον Γιάννη Αναστασάκη στην ηλεκτρική κιθάρα και τον Νίκο Σιδηροκαστρίτη στα τύμπανα, και γνωριστήκαμε και με λόγια.Τη συνέντευξη πήρε η Ζωή Γεωργούλα
Πώς ξεκίνησες να ασχολείσαι με τη μουσική;Δεν θυμάμαι και δεν ξέρω. Αυτό που έχω πια καταλάβει είναι ότι μάλλον είχα «μικρόβιο» μέσα μου. Η μουσική, δεν υπήρχε στο περιβάλλον μου, την γνώρισα σιγά σιγά και την αγάπησα. Ούτε έχω σπουδάσει μουσική. Κάθε φορά που πηγαίνω για να παίξω, αισθάνομαι σαν ένα παιδί που του δίνουν το καλύτερό του παιχνίδι. Δεν ξέρω να σου πω πώς τραγουδάω και πώς παίζω. Ξέρω μόνο αυτό που μου λέει ο κόσμος που με ακούει και τον τρόπο που αισθάνομαι να επικοινωνώ μαζί του. Αισθάνομαι τη δύναμη της μουσικής, της συγκίνησης που μπορεί να δημιουργεί.
Στη Συρία όπου μεγάλωσα, αλλά και όταν ήρθα εδώ στην Ελλάδα, η προοπτική να γίνει κάποιος μουσικός δεν έχαιρε εκτίμησης. Είναι πράγματι δύσκολο να το κάνεις ως επάγγελμα, ακριβώς γιατί δεν αναγνωρίζεται συχνά με επαγγελματικούς όρους. Δεν αισθάνομαι επαγγελματίας μουσικός, παρότι ζω από αυτό. Η τέχνη είναι γενικά δύσκολο να γίνει επάγγελμα. Είναι σαν να τρως κάθε μέρα το αγαπημένο σου φαγητό. Δεν μπορείς να το απολαύσεις. Βέβαια, πια οι επαγγελματίες μουσικοί δεν έχουμε τη δυνατότητα να παίζουμε κάθε μέρα ζωντανά όπως παλιότερα. Είμαστε σε μια εποχή που κυριαρχεί το λίγο.
Αισθάνεσαι ότι το λίγο κυριαρχεί και σε άλλους τομείς, πέρα από τον οικονομικό;Όταν ένας καλλιτέχνης ανεβαίνει στη σκηνή να παίξει μουσική ή θέατρο δεν έρχεται από κάπου αλλού, δεν είναι ξεκομμένος από τη ζωή. Αντίθετα, είναι άμεσα συνδεδεμένος με αυτή. Επηρεάζεται από την οικονομική συνθήκη και όσα αυτή επιφέρει. Αυτό που έχει σημασία είναι να μην πετύχουν όσοι προσπαθούν να μας κάνουν να αισθανόμαστε ξεκομμένοι ο ένας από τον άλλο, γιατί τότε θα μπορούν να μας κάνουν ό,τι θέλουν. Παλιότερα, αν βλέπαμε έναν άνθρωπο να γυρεύει φαγητό στα σκουπίδια, αρρωσταίναμε. Σήμερα, δεν σοκάρει το ίδιο αυτή η εικόνα.
Πώς στράφηκες στην παραδοσιακή μουσική;Όσο ζούσα στη Συρία, δεν είχα σχέση με την παραδοσιακή μουσική. Παίζαμε σε αρμένικους συλλόγους, γιατί επαγγελματικά οι γονείς μου δεν με άφηναν να ασχοληθώ, αλλά παίζαμε ευρωπαϊκή μουσική, από ροκ μέχρι ντίσκο. Βλέπω και τα νέα παιδιά σήμερα κρατούν απόσταση από την παραδοσιακή μουσική. Και τα δικά μου τα παιδιά άρχισαν να μαθαίνουν τη μουσική που παίζω από φίλους τους, όχι από εμένα. Ίσως γιατί όταν είναι κάτι δικό σου, δεν σου κάνει εντύπωση. Όμως αυτή η μουσική είναι μέσα μας κι, όταν κάποια στιγμή την σκαλίσουμε, έρχεται στην επιφάνεια. Εγώ την παραδοσιακή αραβική μουσική την ανακάλυψα όταν ήρθα στην Ελλάδα. Το ίδιο και το ούτι, το έπιασα πρώτη φορά στα χέρια μου, στην Ελλάδα. Το όνειρο μου ήταν να παντρέψω τα παραδοσιακά όργανα με την ευρωπαϊκή μουσική που είχα μέσα μου. Ωστόσο, τόσο εδώ όσο και αλλού, το λαρύγγι επικρατεί κάθε άλλου οργάνου. Όσο δεξιοτεχνικά και να παίξει ένας μουσικός, πάντα θα κερδίζει τη συγκίνηση ένας καλός ερμηνευτής.
Είναι αυτή η ανάγκη συνάντησης πολιτισμών και εποχών που σε έχει οδηγήσει σε αυτή την τελευταία συνεργασία σου;Μ’ αρέσει να πηγαίνω τα πράγματα ένα βήμα παραπέρα να ανακαλύπτω κάτι καινούργιο. Και αυτή η συνεργασία, όπως και άλλες προηγούμενες, αυτό προσπαθούν να κάνουν. Το πιο σημαντικό στις συνεργασίες που επιλέγω είναι να υπάρχει ένα κέντρο σε αυτό που παίζουμε και να δημιουργήσουμε την αίσθηση της παρέας μεταξύ μας. Σε κανέναν από τους συν-παίκτες μου δεν λέω τι θα κάνει, ο καθένας έρχεται και συνεισφέρει την προσωπικότητα του στο αποτέλεσμα.
Γιάννη, εσένα τι σου φάνηκε ελκυστικό στην προοπτική αυτής της συνεργασίας;
Γιάννης Αναστασάκης: Άκουγα τη μουσική και παρακολουθούσα τις παραστάσεις του Χάικ από όταν ήμουν ακόμα μαθητής. Στη συνέχεια πήγα να κάνω μάθημα στο ούτι μαζί του. Γίναμε πρώτα φίλοι και μετά συνεργάτες. Τέτοιου είδους παντρέματα, του ανατολίτικου με το δυτικό στοιχείο, στα οποία προστίθεται και το ηλεκτρικό, γίνονται. Με τον Χάικ έχουμε κοινά ακούσματα και μπορούμε να επικοινωνήσουμε μουσικά και να οικειοποιηθούμε με τον ίδιο τρόπο το μουσικό αποτέλεσμα της συνεργασίας μας. Ωστόσο, κάθε παίξιμό μας ενέχει το στοιχείο της δοκιμής.
Ποια είναι τα επόμενα βήματα που σχεδιάζετε;Να αποτυπώσουμε αυτή τη συνεργασία σε ένα δίσκο. Υπάρχει υλικό αλλά χρειάζεται μια παύση για να μπούμε στο στούντιο και να βάλουμε την πρίζα. Όμως, προς το παρόν δεν έχω αυτήν την πολυτέλεια, της παύσης. Έχω στο μυαλό μου τρία πρότζεκτ: ένα ηλεκτρικό, ένα παραδοσιακό ενός παλαιού αρμένη συνθέτη και ένα σόλο ούτι.
Τα βιώματα, λόγω της καταγωγής σου, βρίσκουν τρόπο έκφρασης μέσα από τη μουσική;Βιώματα τέτοια δεν έχω, ωστόσο η καταγωγή μου, η ρίζα μου περνάει μέσα στη μουσική. Όταν λέω αρμένικα τραγούδια, ο κόσμος δεν καταλαβαίνει τους στίχους, αλλά συγκινείται. Κάτι άλλο υπάρχει, λοιπόν, εκεί.
Οι δικοί σου είναι ακόμα στη Συρία;Μετά από τόσα χρόνια που επιμένω να φύγουν από εκεί, την τελευταία φορά που μιλήσαμε κατάλαβα ότι έχουν μαλακώσει και το σκέφτονται. Η επιβίωση εκεί είναι πάρα πολύ δύσκολη. Όμως, αυτό που τους φοβίζει δεν είναι ο θάνατος. Νομίζω, μάλιστα, ότι ο πατέρας μου θέλει να πεθάνει στην πατρίδα του.